Wniebowstąpienie Pańskie w tradycji wsi w gminie Czyże
Wniebowstąpienie Pańskie jest jednym z dwunastu głównych świąt cerkiewnych. Jest ono obchodzone zawsze w czwartek, 40 dni po Zmartwychwstaniu.
W gminie Czyże jest to Wszescie / Uszescie. Święto to jest uroczyście świętowane w Klejnikach, gdzie znajduje się Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego.
– Koliś Uszescie swjatkowali. Praznik, batiuszki pryjiżdżajut. Służba, cukierniki najiedut i ludi mnuoho naschoditsia, i hosti prosiat odny druhich, rodstwiennikuw, z druhich prychoduw chto maje de, i ludi mnuoho w cerkwi. Koliś zabawa wse na Wszescie, mołodioży nazjiżdżajetsia, a teperka i zabawy ne zrobjat, ne ma nikoho.
Po Wniebowstąpieniu ludzie nie witają się już słowami „Chrystus zmartwychwstał!”. Tak jest nadal we wsiach gminy Czyże.
– Wszescie na szostuj nedieli, pered Kleczaniom tyżeń, i wse w czetwer. Do Wszescia „Chrystos Woskres” howorytsia i na koliena ne stajetsia, i jak chto umre, to treba choditi w jasnum, w czornum ciełum ne choditi, można w czornum, ale kob sztoś z jasnym było.
– Służat u cerkwi i wże tohdy ne howorat „Chrystos Woskres”.
W tradycji ludowej Wniebowstąpienie to święto na przełomie wiosny i lata. Ponieważ obchodzone jest podczas zmieniających się pór roku w rolnictwie, ludzie tradycyjnie kojarzą Wniebowstąpienie z urodzajem. Jak wspominają starsi gospodarze ze wsi Kojły, zdarzało się tego dnia: rypak odorati i jaczmień siejati. Swjatkowali, ale jak czasom zmusit czołowieka puozno siejati, to zhryszyt czołowiek – ide i sieje.
Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Dokumentacja i archiwizacja folkloru tradycyjnego gminy Czyże”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.
