Miesiąc: październik 2021

Dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz wziął udział w konferencji z okazji 30-lecia Związku Ukraińców w Polsce, największej i najstarszej organizacji ukraińskiej w kraju. Jubileusz powstania ZUwP przypadał w 2020 roku, ale ze względu na pandemię, jego obchody mogły odbyć się dopiero w 2021 roku.

Związku Ukraińców w Polsce stworzono w 1990 r., po zmianie systemu politycznego w Polsce. ZUwP powstał w wyniku przekształcenia Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego, jedynej do tego czasu organizacji mniejszości ukraińskiej w Polsce. Wśród osób zaangażowanych w tworzenie ZUwP byli także przedstawiciele środowiska ukraińskiego z Podlasia.

Dyrektor PIN zwrócił się ze słowem na otwarciu konferencji. Brał również udział w dyskusjach podczas sesji. Na uroczystej kolacji, podczas której uhonorowano zasłużonych liderów ZUwP, wyrażono podziękowanie dla dra G. Kuprianowicza, w szczególności za jego pracę jako przedstawiciela mniejszości ukraińskiej w Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych oraz współprzewodniczącego tej komisji.

Foto: Paweł Łoza, archiwum.

8 października 2021 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz jako współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych wziął udział w spotkaniu online Komitetu Doradczego Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych z przedstawicielami polskiej administracji i mniejszości narodowych i etnicznych. Konwencja ramowa jest wielostronną umową międzynarodową powstałym pod auspicjami Rady Europy, która weszła w życie w 1998 r., a w Polsce w 2001 r.

Spotkanie, którego uczestnicy łączyli się ze Strasburga i różnych miast w Polsce, było zwieńczeniem procesu oceny przez Komitet Doradczy IV Raportu dla Sekretarza Generalnego Rady Europy z realizacji Przez Rzeczpospolitą Polską postanowień Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych. Podczas spotkania poruszono następujące kwestie: Edukacja mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, Udział i obecność mniejszości narodowych i etnicznych w mediach publicznych, Wpływ zmian granic administracyjnych na sytuację mniejszości, Krajowa polityka integracji Romów, Sytuacja mniej licznych mniejszości, Realizacja polityki na poziomie regionalnym i lokalnym. Dyrektor PIN i współprzewodniczący KWRiMNiE zabierał głos w większości punktów programu spotkania, wskazując na istniejące problemy w sytuacji mniejszości narodowych i etnicznych.

Ukazał się piąty w 2021 roku numer Ukraińskiego Pisma Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”.

W dwumiesięczniku można przeczytać o ostatnich wydarzeniach w życiu społeczności ukraińskiej na Podlasiu, a także artykuły poświęcone tematom o charakterze kulturalnym, społecznym, historycznym, literackim i folklorystycznym. Podobnie jak w poprzednich numerach znalazły się w nim artykuły osób związanych z Podlaskim Instytutem Naukowym. Ponadto „Nad Buhom i Narwoju” informuje o ostatnich przedsięwzięciach Instytutu.

W piątym numerze Jerzy Gawryluk, redaktor naczelny „Nad Buhom i Narwoju” oraz zastępca dyrektora Podlaskiego Instytutu Naukowego, proponuje m.in. artykuły o filozofii pisania „po naszomu”, czyli gwarą podlaską, a także o Podlasiu i sąsiednich regionach podczas bieżeństwa. Oprócz tego w numerze można czytać jego literacki „Chronologion”.

Ludmiła Łabowicz, sekretarz Podlaskiego Instytutu Naukowego, w cyklu „O naszej mowie prostej – nieprostej” analizuje podlaskie przysłowia, w których pojawiają się nazwy podlaskich wsi. Oprócz tego autorka proponuje kontynuację zapisów folklorystycznych, poświęconych śmierci w kulturze tradycyjnej Podlasia, pisze również o Dziennym Domu Pomocy w Szostakowie na tle sytuacji demograficznej regionu.

W kronice wydarzeń „З організованого життя над Бугом і Нарвою” można przeczytać o działaniach podlaskich organizacji, w tym Podlaskiego Instytutu Naukowego. Dwumiesięcznik informuje również o Chełmskich obchodach 155. rocznicy urodzin Mychajła Hruszewskiego, których współorganizatorem był Instytut.

„Nad Buhom i Narwoju” można kupić w sieci KOLPORTER w powiecie bielskim, hajnowskim i siemiatyckim oraz w Białymstoku. Oprócz tego pismo jest dostępne w Centrum Kultury Prawosławnej w Białymstoku. Istnieje możliwość prenumeraty.

Dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz wziął udział w spotkaniu ministra spraw zagranicznych Ukrainy Dmytro Kuleby z liderami społeczności ukraińskiej w Polsce, które odbyło się w Lublinie 4 października 2021 roku.

Podczas spotkania poruszono wiele kwestii ważnych dla społeczności ukraińskiej w Polsce. Wspomniano o kwestiach zachowania dziedzictwa ukraińskiego, życia kulturowego, pamięci historycznej, miejsc pamięci narodowej, edukacji. Do ministra zwrócił się również ze słowem dyrektor PIN, który zwrócił uwagę na kwestię zachowania ukraińskiego dziedzictwa materialnego i żywej kultury ukraińskiej, szczególnie tam, gdzie jest ona autochtoniczną. Wskazał także uwagę na potrzebę istnienia przy ambasadzie Ukrainy organu, który mogłaby być miejscem stałego dialogu między reprezentantami społeczności ukraińskiegо w Polsce oraz przedstawicielstwem państwa ukraińskiego.

Dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz wziął udział w obchodach 155-lecia Mychajła Hruszewskiego, które odbyły się we Lwowie 29 września 2021 r. To właśnie we Lwowie M. Hruszewski spędził dwadzieścia lat swego życia, będąc tu profesorem Uniwersytetu Lwowskiego i przewodniczącym Towarzystwa Naukowego im. Tarasa Szewczenki. Uroczystości zorganizowało Państwowe Muzeum Michała Hruszewskiego we Lwowie oraz Wydział Kultury, Narodowości i Religii Lwowskiej Obwodowej Administracji Państwowej.

Lwowskie uroczystości rozpoczęły się złożeniem kwiatów pod pomnikiem Mychajła Hruszewskiego. Przybyli tu przedstawiciele lwowskich władz, środowiska akademickiego, lwowscy „Chołmszczaki” i wszyscy, którzy chcieli uhonorować M. Hruszewskiego. Dyrektor PNI złożył kwiaty pod pomnikiem urodzonego w Chełmie wybitnego naukowca i polityka wspólnie z przewodniczącą Lwowskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego „Chołmszczyna” Iryną Hryń.

Obchody jubileuszowe były kontynuowane we lwowskim muzeum M. Hruszewskiego, mieszczącym się w domu, w którym mieszkał naukowiec. Przemówienia przeplatały się z programem artystycznym, na który składała się kompozycja muzyczno-liryczna poświęcona Małej Ojczyźnie Mychajła Hruszewskiego – Chełmszczyźnie w wykonaniu Bohdana Pastucha oraz kwartetu „Sobor” pod dyrekcją Myrona Dacka.

Jako pierwszy do wygłoszenia przemówienia został zaproszony dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego i przewodniczący Towarzystwa Ukraińskiego dr Grzegorz Kuprianowicz. Zaproszeni goście zostali nagrodzeni muzealnymi medalami.

Odbyło się również uroczyste wprowadzenie do obiegu znaczka pocztowego oraz koperty, również z udziałem dyrektora PNI. Podczas uroczystości dokonano otwarcia wystaw jubileuszowych: „Nasza historia: (nie)przeczytany Hruszewski…” oraz unikalnych nabytków muzeum „Z kredensu rodzinnego…”, a także prezentacja broszury „Mychajło Hruszewski. Postać i obraz” (wyd. 2) oraz prezentów muzealnych. Można było usłyszeć wspomnienia galicyjskiej rodziny Hruszewskich: „A było tak…”, a także skosztować jabłek z ogrodu Hruszewskich.

Lwowskie obchody 155. rocznicy urodzin Mychajła Hruszewskiego zakończyły się wieczorem przedstawieniem ulicznych „W gości do Hruszewskich”, które odbyły się na terenie posesji Hruszewskich. Przedstawienie wystawił znany słynny Lwowski Akademicki Teatr Duchowy „Woskresinnia”, znany ze spektakli ulicznych, performansów i instalacji.

Dyrektor PNI złożył wizytę we Lwowie na zaproszenie Państwowego Muzeum Mychajła Hruszewskiego we Lwowie oraz Lwowskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego „Chołmszczyna”.

Foto: Ihor Hnatiw

26 września 2021 r. w Chełmie odbyły się Chełmskie obchody 155. rocznicy urodzin Mychajła Hruszewskiego, których organizatorem – obok Towarzystwa Ukraińskiego oraz Prokatedralnej Parafii Prawosławnej św. Jana Teologa w Chełmie – był także Podlaski Instytut Naukowy. Właśnie w Chełmie 29 wrześnai 1866 r. urodził się przyszły pierwszy głowa państwa ukraińskiego w czasach najnowszych oraz najwybitniejszy historyk ukraiński Mychajło Hruszewski.

Obchody 155-lecia urodzin M. Hruszewskiego rozpoczęły się po Boskiej Liturgii w chełmskiej prokatedralnej cerkwi prawosławnej św. Jana Teologa, w której zresztą był ochrzczony M. Hruszewski. Do krzyża pamięci Mychajła Hruszewskiego, stojącego obok cerkwi, udała się procesja i zostało tam odsłużone uroczyste nabożeństwo żałobne, które celebrował proboszcz chełmskiej parafii prawosławnej ks. prot. dr Jarosław Szczur, a śpiewał chór parafialny pod dyrekcją Iwana Podoluka. Następnie polskie i ukraińskie delegacje złożyły wieńce przy tablicy ku czci Mychajła Hruszewskiego, znajdującej się na budynku niedaleko od cerkwi.

Trzecia część obchodów, Sympozjum Naukowe „Mychajło Hruszewski – postać, działalność, związki z Chełmem”. Z okazji 155. rocznicy urodzin Mychajła Hruszewskiego, rozpoczęła się popołudniu w Chełmskiej Bibliotece Publicznej im. Marii Pauliny Orsetti w Chełmie. Wydarzenie rozpoczął prezes Towarzystwa Ukraińskiego i dyrektor PIN dr Grzegorz Kuprianowicz. Ze słowem do zebranych zwrócił się także Konsulat Honorowy Ukrainy w Chełmie Stanisław Adamiak. Podczas sympozjum, którego organizatorami było Towarzystwo Ukraińskie oraz Podlaski Instytut Naukowy, zostały wygłoszone trzy referaty. Zastępca dyrektora PIN Jerzy Hawryluk mówił o „Chełmie jako miejscu urodzin Mychajła Hruszewskiego”. Dyrektor PIN dr G. Kuprianowicz wygłosił referat „Mychajło Hruszewski (1866-1934) – droga życiowa uczonego i polityka”, jakiemu towarzyszyła prezentacja multimedialna. Jako ostatni wystąpił prof. dr hab. Grzegorz Janusz z Wydziału Politologii i Dziennikarstwa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, który dokonał analizy działalności politycznej pierwszego głowy państwa ukraińskiego w XX w. i wygłosił referat „Mychajło Hruszewski – polityk w warunkach budowania niepodległego państwa”. Sympozjum zakończyło się krótką dyskusją, w które zabrał głos Ołeksandr Wołoszynśkyj, zastępca przewodniczącego Lwowskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego „Chołmszczyna”.

Po przerwie odbyło ostatnie wydarzenie obchodów – Uroczysty koncert z okazji 155. rocznicy urodzin Mychajła Hruszewskiego. Rozpoczął się on programem artystycznym o Mychajle Hruszewskim w wykonaniu uczniów z międzyszkolnych zespołów nauczania języka ukraińskiego w Lublinie. Następnie z przemówieniami wystąpili oficjalnie goście obchodów. Jako pierwsza głos zabrała przedstawicielka państwa ukraińskiego – pierwsza sekretarz Ambasady Ukrainy w Polsce Olga Marczuk, która odczytała list Nadzwyczajnego i Pełnomocnego Ambasadora Ukrainy w Rzeczypospolitej Polskiej Andrija Deszczyki. W imieniu polskich władz państwowych wystąpiła kierownik Delegatury Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Chełmie Monika Szumiało, która odczytała list Dyrektor Generalne Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego i Pełnomocnika Wojewody Lubelskiego ds. Mniejszości Narodowych i Etnicznych Agaty Gruli. W imieniu delegacji deputowanych Lwowskiej Rady Obwodowej zabrała głos Sołomija Rybotyćka, deputowana radu obwodowej i przewodnicząca Towarzystwa „Nadsiannia”. Do obecnych zwrócił się również proboszcz chełmskiej parafii prawosławnej ks. prot. dr Jarosław Szczur. Odczytano również listy od wicemarszałka województwa lubelskiego Zbigniewa Wojciechowskiego oraz od Jana Fedirko z Fundacji Niepodległości.

Program muzyczny koncertu zapoczątkował występ bandurzystki z Lublina, rodem z Podlasia, Joanna Kuprianowicz, która wykonała utwór „Modlitwa za Ukrainę”. Piękny koncert dał znakomity Ukraiński Dziecięco-Młodzieżowy Zespół Folklorystyczny „Hiłoczka” z Czeremchy (kierownik: Irena Wiszenko), który zachwycił swoim pięknem. Uroczysty koncert zakończył się słowem z podziękowaniami dyrektora PIN i prezesa TU dr. G. Kuprianowicza.

Obchody odbywały się dzięki wsparciu różnych instytucji i organizacji, ich współorganizatorami byli: Konsulat Honorowy Ukrainy w Chełmie, Chełmska Biblioteka Publiczna im. Marii Pauliny Orsetti w Chełmie, Lwowskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne „Chołmszczyna”, Fundacja Partnerstwo i Współpraca (Chełm). Patronat honorowy nad obchodami przyjął Nadzwyczajny i Pełnomocny Ambasador Ukrainy w Rzeczypospolitej Polskiej. Patronat medialny przyjęli: Ukraińskie pismo Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”, Tygodnik ukraiński „Nasze Słowo”, Polskie Radio Lublin, Radio Bonton, Telewizja Polska Lublin, „Super Tydzień Chełmski”, „Kurier Lubelski”.Wydarzenie zrealizowano dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych iAdministracji Rzeczypospolitej Polskiej oraz przy wsparciu firmy „Midex” (Brzeźno).

W chełmskich obchodach pamięci M. Hruszewskiego wzięli udział członkowie społeczności ukraińskiej Lublina, Chełma oraz Przemyśla  (w tym dr Aleksander Kolańczuk). Na uroczystościach byli obecni przedstawiciele Ambasady Ukrainy w Rzeczypospolitej Polskiej oraz Konsulatu Generalnego Ukrainy w Lublinie. Ze Lwowa przybyła delegacji deputowanych Lwowskiej Rady Obwodowej oraz Lwowskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalne „Chołmszczyna”. Byli obecni przedstawiciele polskich władz państwowych i samorządowych, środowiska naukowego Lublina i Chełma, polscy przyjaciele. W Małej Ojczyźnie Mychajła Hruszewskiego uczczono pamięć tej wybitnej postaci historii Ukrainy.

Zdjęcia: Olga Kuprianowicz, Katarzyna Kuprianowicz, Jerzy Hawryluk