W dniu 30 września 2022 r. Kapituła Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej na swoim posiedzeniu podjęła decyzję o przyznaniu Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2022 rok.

Laureatami Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2022 rok zostali:

Kategoria „Twórczość literacka” – śp. Jan Kiryziuk

Kategoria „Działalność naukowa” – dr Mikołaj Roszczenko

Kategoria „Działalność popularnonaukowa” – Jerzy Plewa

Kategoria „Twórczość publicystyczna” – Eugeniusz Ryżyk.

Celem powstania Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej jest uhonorowanie i nagrodzenie osób, które odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu, badaniu i rozwoju kultury i języka ukraińskiego Podlasia. Nagroda została ustanowiona wiosną 2022 r. decyzją zarządów Stowarzyszenia „Podlaski Instytut Naukowy” oraz Związku Ukraińców Podlasia.

Nagroda przyznawana jest przez Kapitułę, w skład której weszły osoby zaangażowane w działalność na rzecz zachowania i rozwoju języka i kultury ukraińskiej Podlasia, wskazane przez zarządy podmiotów ustanawiających Nagrodę, czyli Stowarzyszenia „Podlaski Instytut Naukowy” oraz Związku Ukraińców Podlasia.

W 2022 r. Podlaska Nagroda Naukowo-Literacka została przyznana po raz pierwszy. Uroczyste ogłoszenie Laureatów oraz wręczenie Nagród za 2022 rok planowane jest 6 listopada 2022 r. w Bielsku Podlaskim.

Informacje o Nagrodzie oraz o procesie jej przyznawania są zamieszczane na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego: www.pninstytut.org

Laureaci Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za rok 2022

Kategoria „Twórczość literacka”

Jan Kiryziuk (1949-2021) – podlaski poeta ukraiński, autor licznych tomów wierszy. Pisał utwory poetyckie w gwarze ukraińskiej rodzinnej wsi Krywiatycze oraz w ukraińskim języku literackim. Jana Kiryziuka można uważać za prekursora twórczości literackiej w ojczystych podlaskich gwarach ukraińskich wśród urodzonej na końcu lat 40. oraz w latach 50. i 60. XX w. młodzieży z powiatów bielskiego i hajnowskiego, co stało się ważnym elementem ukraińskiego przebudzenia narodowo-kulturalnego na Północnym Podlasiu w latach 80. XX w. Przez pół wieku był jedną z kluczowych postaci ukraińskiego procesu literackiego na Północnym Podlasiu pod koniec XX i na początku XXI w.

Kategoria „Działalność naukowa”

Mikołaj Roszczenko jest historykiem i filologiem, doktorem nauk humanistycznych, autorem licznych publikacji naukowych i popularnonaukowych dotyczących historii Podlasia, ukraińskich gwar, folkloru i etnografii regionu. Dr Mikołaj Roszczenko od ponad pół wieku odgrywa ważną rolę w badaniach i popularyzacji ukraińskiego dziedzictwa kulturowego i historii Podlasia. Ma znaczący wpływ na kształtowanie się ukraińskiego środowiska naukowego regionu, pełniąc rolę koryfeusza i mentora dla młodszego pokolenia ukraińskich badaczy rodem z Podlasia.

Kategoria „Działalność popularnonaukowa”

Jerzy Plewa – miłośnik, badacz i popularyzator podlaskiej historii i kultury. Autor trzech popularnonaukowych, bogato ilustrowanych książek o wsiach w gminie Czyże: „Kuraszewo lata minione”, „Lady, Leniewo, Podrzeczany – na bielskim hostinciu” oraz „Kojły, Osówka, Szostakowo: tam, gdzie carowie bywali…”, które w ciekawej i przystępnej formie przybliżają lokalną historię mieszkańcom, budzą zainteresowanie przeszłością i dziedzictwem Małej Ojczyzny oraz przodków. W swoich publikacjach Jerzy Plewa przedstawia często nieznane karty historii lokalnej Podlasia, skupiając się na przeszłości małych społeczności i zwykłych ludzi, oraz bogactwo kultury ludowej wsi podlaskiej. Jest jedną z tych postaci, które odgrywają ważną rolę w popularyzacji wiedzy o kulturze, języku i historii Podlasia, o czym świadczy duża popularność jego książek.

Kategoria „Twórczość publicystyczna”

Eugeniusz Ryżyk jest dziennikarzem radiowym Polskiego Radia Białystok od 1992 roku, autorem podlaskiej audycji radiowej w języku ukraińskim „Dumka ukraińska”, która prezentuje różne wymiary życia Podlasia, w szczególności funkcjonowanie ukraińskiego języka, kultury i tradycji regionu oraz jego historii i współczesności. Eugeniusz Ryżyk jest jedną z kluczowych postaci ukraińskiego dziennikarstwa na Podlasiu, ze szczególnie długim stażem i doświadczeniem oraz mistrzostwem pracy dziennikarskiej. Jego twórczość dziennikarska, publicystyczna i reporterska przez dziesięciolecia kształtowała oblicze ukraińskiej przestrzeni medialnej na Podlasiu i zdobyła uznanie czytelników i słuchaczy.

Ustanowienie i przyznawanie Nagrody jest jednym z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.

Na stronach internetowych portalu Bielsk.eu oraz TVP Białystok pojawiła się informacja o warsztatach literackich w ramach konkursu “Piszemo po swojomu”.

Bielsk.eu: https://bielsk.eu/bielsk-podlaski/39604-warsztaty-pisania-po-swojomu-dla-kazdego-to-w-ramach-konkursu-piszemo-po-swojomu

TVP Białystok: https://bialystok.tvp.pl/62923682/konkurs-literacki-piszemo-po-swojomu

Wszystkich, którzy piszą lub chcieliby pisać w języku ojczystym – po swojomu, czyli w ukraińskiej gwarze podlaskiej, zapraszamy do udziału w warsztatach literackich w ramach Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu”. Będą się one odbywać w sobotę 1 października 2022 r., od godz. 11.00 do 13.30 przy ulicy Kryniczna 14 w Bielsku Podlaskim.

Warsztaty poświęcone pisaniu utworów literackich poprowadzi Aneta Prymaka-Oniszk – dziennikarka i publicystka, autorka książki Bieżeństwo 1915. Zapomniani uchodźcy.

Czas trwania – 1,5 godziny.

Warsztaty poświęcone wykorzystaniu ukraińskich gwar podlaskich w literaturze i sposobom ich zapisywania poprowadzi Ludmiła Łabowicz – dziennikarka, filolog, badaczka gwar podlaskich.

Czas trwania – 45 minut.

Udział w warsztatach jest bezpłatny. Zgłoszenia należy nadsyłać do 29 września 2022 r. na pninstytut@gmail.com  lub tel. 609 048 496

Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, finansowanego przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.

Kilka tygodni temu na łamach ukraińskiego tygodnika „Nasze Słowo” (nr 33/2022) ukazała się recenzja tomu wierszy podlaskiego poety Jana Kiryziuka „Kondak żajworonka. Wybrani poeziji”, który pod koniec zeszłego roku wydał Związek Ukraińców Podlasia. Autorką recenzji jest sekretarz Podlaskiego Instytutu Naukowego Ludmiła Łabowicz.

Recenzowany tom – to szczególne wydawnictwo, gdyż było przygotowywane za życia poety, ale ukazało się już po jego śmierci. Nie przypadkiem recenzja nosi tytuł „Ostatnia książka poety”. Autorka przedstawia tom „koryfeusza podlaskich poetów i jednego z pierwszych ukraińskich działaczy regionu” w szerokim kontekście jego twórczości i działalności społecznej.

Artykuł dostępny jest w wersji elektronicznej:

Jak pisać „po swojomu”? Jak napisać utwór literacki? W jakiej formie oddać swoje myśli i przeżycia? Jak pisać gwarą podlaską?

Як пісаті по-свойому? Як напісаті літературни твуор? В якуой формі передаті своїе думкі і пережитя? Як пісаті пудляською говуоркою?

Wszystkich, którzy piszą lub chcieliby pisać w języku ojczystym – po swojomu, czyli w ukraińskiej gwarze podlaskiej, zapraszamy do udziału w warsztatach literackich w ramach Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu”. Będą się one odbywać w najbliższą sobotę 1 października 2022 r., od godz. 11.00 do 13.30 przy ulicy Kryniczna 14 w Bielsku Podlaskim.

Warsztaty poświęcone pisaniu utworów literackich poprowadzi Aneta Prymaka-Oniszk – dziennikarka i publicystka, autorka książki Bieżeństwo 1915. Zapomniani uchodźcy.

Czas trwania – 1,5 godziny.

Warsztaty poświęcone wykorzystaniu ukraińskich gwar podlaskich w literaturze i sposobom ich zapisywania poprowadzi Ludmiła Łabowicz – dziennikarka, filolog, badaczka gwar podlaskich.

Czas trwania – 45 minut.

Udział w warsztatach jest bezpłatny. Zgłoszenia należy nadsyłać do 29 września 2022 r. na pninstytut@gmail.com  lub tel. 609 048 496

Wydarzenie na FB:

https://www.facebook.com/events/3316885441911378/

Organizatorem wydarzenia jest Stowarzyszenie „Podlaski Instytut Naukowy”, a partnerem Związek Ukraińców Podlasia.

Informacje o Podlaskim Konkursie Literackim „Piszemo po swojomu”, w ramach któ®ego odbywają się warsztaty https://www.pninstytut.org/pl/popularyzacja/piszemo/

Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, finansowanego przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.

Niedawno Archiwum Podlaskie, które działa w ramach Podlaskiego Instytutu Naukowego, wzbogaciło się o nowe materiały archiwalne – rękopisy wierszy ukraińskiego poety z Południowego Podlasia Pawła Szepeluka.

Paweł Szepeluk (1945-2016) urodził się we wsi Matiaszówka na Południowym Podlasu. Jako dziecko został deportowany na Mazury w ramach akcji „Wisła”, później wraz z rodzicami wrócił na rodzinne Podlasie. Był zaangażowany w ukraińskie życie narodowe. Pisał wiersze w języku ukraińskim.

Wśród materiałów przekazanych do Archiwum Podlaskiego znalazło się kilka zeszytów i kartki z wierszami podlaskiego poety. Jest też jego biografia i fotografia. Materiały te staną się podstawą do stworzenia w ramach Archiwum Podlaskiego odrębnego zespołu archiwalnego Spuścizna Pawła Szepeluka.

Archiwum Podlaskie działa w strukturze Podlaskiego Instytutu Naukowego od 2020 roku. Jego funkcjonowanie jest finansowane dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Wszystkich, którzy chcieliby przekazać materiały do Archiwum Podlaskiego – prosimy o kontakt: tel. 664187538 lub e-mailem: pninstytut@gmail.com

Oprócz nazwisk patronimicznych, w parafii Czyże w drugiej połowie XVIII w. popularne były również nazwiska utworzone od nazwy zawodu i rzemiosła pierwszego nosiciela. Były to nazwiska wyróżniające daną osobę z otoczenia.

Udało się zapisać takie nazwiska w badanych metrykach urodzeń parafii w Czyżach w 1770 roku (podajemy w formie zapisanej w metrykach, czyli w języku polskim, zgodnie z ówczesnymi zasadami ortograficznymi):

Formaniuk, Furman – dial. furman, ukr. фурман, pol. furman

Horczaruk – dial. horczar, ukr. гончар, pol. garncarz

Kowalewski – dial. kowal, ukr. коваль, pol. kowal

Krawczuk – dial. kraweć, ukr. кравець, pol. krawiec

Kusznieruk – dial. kusznier, ukr. кушнір, pol. kuśnierz

Ogrodnik – ukr. садівник, pol. ogrodnik

Stolarz – dial. stolar, ukr. столяр, pol. stolarz

Szołtysiuk – dial. sołtys, ukr. солтис, pol. sołtys

Szynkaruk – dial. szynkar, ukr. шинкар, pol. szynkarz

Część nazwisk została utworzona od podstaw gwarowych, np. Horczaruk, inne nazwiska zostały zapisane po polsku, np. Ogrodnik.

Od zawodu męża lub nazwiska, które zostało utworzone od zawodu przodka, tworzono również formy kobiece (nazwy żon lub córek) zakończone na -owa, -cza lub -anka.

Xena Formaniukowa – dial. furman, ukr. фурман, pol. furman

Anna Harbarcza – dial. harbar, ukr. гарбар, pol. garbarz

Eufimia Kusznircza – dial. kusznier, ukr. кушнір, pol. kuśnierz

Juliania Szowtysianka – dial. sołtys, ukr. солтис, pol. sołtys

Cdn.

Na foto:

Nieistniejąca cerkiew w Czyżach, która spłonęła w 1984 r.

************************************

Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.

18 września 2022 roku w programie „Przegląd Ukraiński” wystąpił dr Grzegorz Kuprianowicz, dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego, który opowiedział o ustanowieniu „Podlaskiej Nagrody Naukowo- Literackiej” oraz inicjatywach podjętych przez Instytut.

Celem nagrody jest promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia poprzez uhonorowanie i nagrodzenie osób, które odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu, badaniach oraz rozwoju języka i kultury Podlasia.

Link do programu: https://bialystok.tvp.pl/679811/przeglad-ukrainski

Informacje o Nagrodzie oraz o procesie jej przyznawania będą zamieszczane na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego: www.pninstytut.org

Ustanowienie i przyznawanie Nagrody jest jednym z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.

Ukazał się czwarty w tym roku numer Ukraińskiego Pisma Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”. Jak zawsze w dwumiesięczniku znalazły się artykuły osób, związanych z Podlaskim Instytutem Naukowym oraz teksty poświęcone przedsięwzięciom Instytutu.

W czwartym numerze czasopisma Jerzy Gawryluk, redaktor naczelny „Nad Buhom i Narwoju” oraz zastępca dyrektora Podlaskiego Instytutu Naukowego, proponuje czytelnikom dwa ciekawe artykuły, które odnoszą się do wojny Federacji Rosyjskiej przeciwko Ukrainie:  „Ukraina 2022 – krach iluzji” oraz „Skąd nadeszła Rosja i dlaczego właśnie taka?”. W numerze znalazł się również jego artykuł o badaniu tematu obchodów dnia Kupały na Podlasiu „Siohodni Kupała, a zawtra Iwana: „Ogniowa kąpiel” w Kleszczelach około 1750 roku”. Warto również przeczytać tekst redaktora naczelnego „Krajobraz naszoji mowy – z okazji konkursu „Piszemo po-swojomu” – na temat stanu zachowania gwary ukraińskiej Podlasia na bazie „Atlasu gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny”. W artykule pojawia się wzmianka o Podlaskim Konkursie Literackim „Piszemo po swojomu”, organizowanym przez Podlaski Instytut Naukowy w partnerstwie ze Związkiem Ukraińców Podlasia.

Ludmiła Łabowicz, sekretarz Podlaskiego Instytutu Naukowego, w cyklu „O naszej mowie prostej – nieprostej” pisze o literze „Ґґ” w alfabecie ukraińskim. Artykuł w kontekście gwary ukraińskiej Podlasia został napisany w miejscowym języku.

Na łamach numeru 4/2022 „Nad Buhom i Narwoju” o ostatniej aktywności Instytutu można przeczytać w kronice wydarzeń „З організованого життя над Бугом і Нарвою”. Tradycyjnie, jak w każdym tegorocznym numerze, jest również informacja zachęcająca do tego, by wziąć udział w Podlaskim Konkursie Literackim „Piszemo po swojomu”.

„Nad Buhom i Narwoju” można kupić w sieci KOLPORTER w całej Polsce. Informację, gdzie jest sprzedawane czasopismo, można znaleźć pod linkiem:

Oprócz tego pismo jest dostępne w formie e-prasy. Elektroniczna wersja czasopisma jest do kupienia pod linkiem:

https://eprasa.pl/news/nad-buhom-i-narwoju

Istnieje możliwość prenumeraty.

Od numeru 1/2022 czasopismo „Nad Buhom i Narwoju” ukazuje się w całości w kolorze.

Jak pisać „po swojomu”? Jak napisać utwór literacki? W jakiej formie oddać swoje myśli i przeżycia? Jak pisać gwarą podlaską?

Як пісаті по-свойому? Як напісаті літературни твуор? В якуой формі передаті своїе думкі і пережитя? Як пісаті пудляською говуоркою?

Wszystkich, którzy piszą lub chcieliby pisać w języku ojczystym – po swojomu, czyli w ukraińskiej gwarze podlaskiej, zapraszamy do udziału w warsztatach literackich w ramach Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu”. Będą się one odbywać w sobotę 1 października 2022 r., od godz. 11.00 do 13.30 przy ulicy Kryniczna 14 w Bielsku Podlaskim.

Warsztaty poświęcone pisaniu utworów literackich poprowadzi Aneta Prymaka-Oniszk – dziennikarka i publicystka, autorka książki Bieżeństwo 1915. Zapomniani uchodźcy.

Czas trwania – 1,5 godziny.

Warsztaty poświęcone wykorzystaniu ukraińskich gwar podlaskich w literaturze i sposobom ich zapisywania poprowadzi Ludmiła Łabowicz – dziennikarka, filolog, badaczka gwar podlaskich.

Czas trwania – 45 minut.

Udział w warsztatach jest bezpłatny. Zgłoszenia należy nadsyłać do 29 września 2022 r. na pninstytut@gmail.com  lub tel. 609 048 496

Organizatorem wydarzenia jest Stowarzyszenie „Podlaski Instytut Naukowy”, a partnerem Związek Ukraińców Podlasia.

Informacje o Podlaskim Konkursie Literackim „Piszemo po swojomu”, w ramach któ®ego odbywają się warsztaty https://www.pninstytut.org/pl/popularyzacja/piszemo/

Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, finansowanego przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.

Serdecznie zapraszamy do udziału w Podlaskim Konkursie Literackim „Piszemo po swojomu”, który skierowany jest do osób znających podlaskie gwary ukraińskie oraz piszących w gwarze lub też dopiero chcących spróbować pisać „po swojomu” utwory literackie.

Aby wziąć udział w konkursie należy zgłaszać różnego rodzaju utwory napisane gwarą podlaską, np. utwory poetyckie, utwory prozatorskie, wspomnienia (własne lub spisane wspomnienia innej osoby), bajki, opowieści, utwory reportażowe, utwory publicystyczne, a także inne utwory mające charakter literacki.

Prace można nadsyłać do 31 grudnia 2022 roku na adres: poswojomu@gmail.com

Informacje o konkursie (w tym regulamin wraz z załącznikami) na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego:

Zachęcamy do uważnego przeczytania regulaminu konkursu. W razie jakichkolwiek pytań – prosimy o pisanie na adres mailowy organizatora: pninstytut@gmail.com

Organizatorem Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” jest Stowarzyszenie „Podlaski Instytut Naukowy”, a jego partnerem – Związek Ukraińców Podlasia.

Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.