16 października 2022 roku w programie „Przegląd Ukraiński” pojawiła się relacja z konferencji prasowej Podlaskiej Nagrody Naukowo- Literackiej. Dr Grzegorz Kuprianowicz, dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego, opowiedział o ustanowieniu „Podlaskiej Nagrody Naukowo- Literackiej”
Celem nagrody jest promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia poprzez uhonorowanie i nagrodzenie osób, które odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu, badaniach oraz rozwoju języka i kultury Podlasia.
Informacje o Nagrodzie oraz o procesie jej przyznawania będą zamieszczane na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego: www.pninstytut.org
Ustanowienie i przyznawanie Nagrody jest jednym z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
20-23 października 2022 r.odbędzie się XXXІ Festiwal Kultury Ukraińskiej na Podlasiu „Podlaska Jesień”, organizowany przez Związek Ukraińców Podlasia. Jednym z jego współorganizatorów jest Podlaski Instytut Naukowy.
Festiwal „Podlaska Jesień” to najważniejsze wydarzenie kulturalne ukraińskiego środowiska podlaskiego. Odbywa się on w wielu miejscowościach regionu i obejmuje różnorodną prezentację kultury ukraińskiej.
Tegoroczne wydarzenia festiwalu będą się odbywać w Czeremsze, Białymstoku, Narwi, Bielsku Podlaskim, Siemiatyczach, Orli i Hajnówce.
Dokładny program festiwalu jest dostępny na stronie Związku:
9 października 2022 r. odbyły się w Lublinie obchody 75. rocznicy akcji „Wisła”. Obchody rozpoczęły się modlitwą za ofiary akcji „Wisła” w cerkwi parafialnej Parafii Prawosławnej św. Piotra (Mohyły) w Lublinie, później odbyło się spotkanie żałobne w 75. rocznicę akcji „Wisła”.
Podczas spotkania występowali badacze pochodzący z Podlasia. Dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz wygłosił wykład „Akcja «Wisła» (1947) a Kościół prawosławny”. Dr Andrzej Jekaterynczuk, pracownik Instytutu Socjologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i członek zarządu Stowarzyszenia „Podlaski Instytut Naukowy”, zaprezentował zapisy audio wspomnień świadków akcji „Wisła”. Podlaski badacz podkreślił znaczenie wspomnień i przybliżył historię nagrań dokonanych dziesięć lat temu dla Prawosławnego Radia Internetowego Diecezji Lubelsko-Chełmskiej Orthodox.fm.
Organizatorami wydarzenia były: Towarzystwo Ukraińskie, Prawosławna Parafia św. Piotra (Mohyły) w Lublinie, Lubelski Instytut Kultury Prawosławnej. Spotkanie w 75. rocznicę akcji „Wisła” odbyło się dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.
W audycji Ukraińskie Słowo dostępnej na kanale YouTube Związku Ukraińców Podlasia można usłyszeć relację z warsztatów literackich w ramach konkursu “Piszemo po swojomu” oraz informacje dotyczące Podlaskiej Nagrody Naukowo- Literackiej.
O nagrodzie opowiedział dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz.
Ustanowienie i przyznawanie Nagrody jest jednym z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
Prezentujemy postać świętej pamięci Jana Kiryziuka – laureata Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za rok 2022w kategorii „Twórczość literacka”
Jan Kiryziuk (1949-2021) – podlaski poeta ukraiński, autor licznych tomów wierszy. Pisał utwory poetyckie w gwarze ukraińskiej rodzinnej wsi Krywiatycze oraz w ukraińskim języku literackim. Twórczość poetycką rozpoczął w wieku 12 lat. Debiutował wierszami w gwarze ukraińskiej w 1971 roku na łamach białoruskojęzycznego tygodnika „Niwa” (Białystok). Od lat 80. XX w. publikował swoje poezje w tygodniku ukraińskim „Nasze Słowo” i dodatku do niego „Nasza kultura”, roczniku „Ukrajinśkyj Kałendar” (potem „Ukrajinśkyj Almanach”), potem w Ukraińskim Piśmie Podlasia „Nad Buhom i Narwoju” i w roczniku „Ukrajinśkyj Literaturnyj Prowułok”. Jego utwory ukazywały się także w czasopismach w Ukrainie i w diasporze ukraińskiej. Autor tomików poezji „Moja batʹkiwszczyna — Pidlaszsza” (Lublin 1982), „Pisni mojeji storony” (Bielsk Podlaski 1985), „Mojij batʹkiwszczyni” (Warszawa 1986), „Wesna z rusałkamy” (Bielsk Podlaski 1995), „Na dorozi iz kyryłyci” (Paryż – Lwów – Zwickau 1995), „Smak jahody ożyny” (Bielsk Podlaski 1999), „Kolory żyttia” (Bielsk Podlaski 2008), „Kondak żajworonka” (Bielsk Podlaski 2021). Członek Narodowego Związku Pisarzy Ukrainy.
Jan Kiryziuk pochodził ze wsi Krywiatycze w gminie Orla. Z zawodu budowniczy, na początku lat 70. XX w. pracował przez pewien czas nad Sanem, na terenie Bojkowszczyzny Zachodniej, następnie zaś w Urzędzie Miejskim w Bielsku Podlaskim. Był zastępcą burmistrza miasta Bielsk Podlaski (1998-2002). Jeden z inicjatorów i liderów odrodzenia ukraińskiego na Północnym Podlasiu. Brał aktywny udział w organizacji ukraińskiego środowiska kulturalnego w Bielsku Podlaskim, m.in. wydawał na prawach rękopisu rocznik literacki „Nasz Hołos”. Pisał artykuły do prasy ukraińskiej w Polsce. Przez dziesięciolecia był zaangażowany w ukraińskie życie społeczne na Północnym Podlasiu, brał udział w tworzeniu ukraińskich struktur organizacyjnych w regionie. Był współzałożycielem koła Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego w Bielsku Podlaskim, przewodniczącym Oddziału Podlaskiego Związku Ukraińców w Polsce, wiceprzewodniczącym Związku Ukraińców Podlasia. Był jednym z inicjatorów i organizatorów nauczania języka ukraińskiego na Północnym Podlasiu.
Jana Kiryziuka można uważać za prekursora twórczości literackiej w ojczystych podlaskich gwarach ukraińskich wśród urodzonej na końcu lat 40. oraz w latach 50. i 60. XX w. młodzieży z powiatów bielskiego i hajnowskiego, co stało się ważnym elementem ukraińskiego przebudzenia narodowo-kulturalnego na Północnym Podlasiu w latach 80. XX w. Przez pół wieku był jedną z kluczowych postaci ukraińskiego procesu literackiego na Północnym Podlasiu pod koniec XX i na początku XXI w.
Ustanowienie i przyznawanie Nagrody jest jednym z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
7 października 2022 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz został przyjęty przez Nadzwyczajnego i Pełnomocnego Ambasadora Ukrainy w Rzeczypospolitej Polskiej Wasyla Zwarycza. Spotkanie odbyło się w Ambasadzie Ukrainy w Warszawie.
Podczas spotkania poruszono szereg zagadnień związanych z życiem Ukraińców w Polsce, zachowaniem ukraińskiego dziedzictwa kulturowego, rozwojem kultury ukraińskiej oraz wsparciem dla Ukrainy, broniącej się przed rosyjską agresją.
Dyrektor Instytutu w szczególności zaprezentował Ambasadorowi działalność Podlaskiego Instytutu Naukowego przybliżając różne sfery działalności instytucji naukowo-badawczej środowiska ukraińskiego Podlasia, której celem są badania, dokumentacja, popularyzacja oraz rozwój ukraińskiego dziedzictwa kulturowego i językowego regionu. Dyrektor PIN zaprosił Ambasadora na Podlasia do udziału w wydarzeniach organizowanych przez Instytut.
O wsi Kuraszewo oraz o miejscowej parafii p.w. św. Antoniego Peczerskiego pisaliśmy już w tym roku przy okazji przedstawiania imiennictwa tradycyjnego, zachowanego w pamięci najstarszych mieszkańców wsi:
Tym razem w artykule zostanie przedstawiona ogólna charakterystyka imiennictwa tradycyjnego oraz sposobu jego zapisywania na inskrypcjach nadgrobnych na cmentarzu prawosławnym w Kuraszewie.
Cmentarz parafii prawosławnej p.w. św. Antoniego Peczerskiego we wsi Kuraszewo znajduje się za wsią, tuż za cerkwią parafialną. Są tam chowani zmarli z dwóch wsi należących do parafii – Kuraszewa i Wólki.
Inskrypcje nagrobne wykonywane są najczęściej w języku rosyjskim. Dominują również rosyjskie warianty imion (Андрей, Стефан, Николай, Алексей, Феодр, Георгий, Фекла, Надежда, Филипп), które nie oddają miejscowej wymowy gwarowej. Przeważają imiona powszechne i często używane, a więc takie jak: Анна, Иоанн (Иван), Мария, Василий, Вера, Иосиф, Григорий, Павел, Ольга i inne.
Wśród form zapisanych po rosyjsku na cmentarzu w Kuraszewie można też znaleźć takie ciekawe imiona, jak np. Гурин Кузыка, Спиридон Дубко, Харитон Грушевскі, Антип Гаврылук, Митрофан Насута i inne.
W zapisie po rosyjsku niekiedy pojawiają się błędy, świadczące o niedostatecznej znajomości zasad tego języka (Гаврылук, Василук, Маря, Иваниук).
Bywa, że w inskrypcjach sporządzonych z wykorzystaniem liter alfabetu rosyjskiego pojawiają się formy polskie lub ukraińskie, charakterystyczne dla miejscowych gwar, np. Антони, Миколаи, Марта, Макар.
Coraz częściej, zwłaszcza na tych najnowszych pomnikach, inskrypcje są wykonywane po polsku, a formy imion są podane w polskim wariancie: Onufry, Klemens, Eudokim, Dominika, Bazyl (Bazyli).
Czasami w polskojęzycznych inskrypcjach pojawiają się niepolskie formy, świadczące o tym, że osoby je sporządzające nie wiedziały dokładnie, jak brzmi polski wariant imienia wschodniosłowiańskiego, np. Akulina (wariat polski imienia to Akilina, forma Akulina jest formą gwarową), Domina (wariant gwarowy imienia Dominika).
************************************
Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.
Ustanowienie i przyznawanie nagrody jest jednym z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
3 października 2022 roku w programie „Dumka Ukraińska” w Radiu Białystok pojawiła się relacja z warsztatów literackich w ramach konkursu “Piszemo po swojomu”.
Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, finansowanego przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, finansowanego przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
