Latem i jesienią 2022 r. biblioteka Podlaskiego Instytutu Naukowego wzbogaciła się o liczne publikacje naukowe. Zostały one przekazane bezpłatnie przez różne instytucje badawcze z Polski.

Biblioteka PIN wzbogaciła się o publikacje przekazane m. in. przez Uniwersytet w Białymstoku, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Uniwersytet Mikołaja Kapernika w Toruniu, Instytut Pamięci Narodowej, Południowo-Wschodni Instytut Naukowy w Przemyślu. Wcześniej liczne publikacje naukowe przekazało dla PIN Centrum Europy Wschodniej Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.

Dzięki tym hojnym darom z ostatnich miesięcy biblioteka PIN powiększyła się o kilkaset nowych książek oraz dziesiątki tomów czasopism. Podlaski Instytut Naukowy wyraża podziękowanie hojnym darczyńcom za przekazane publikacje.

Zachęcamy instytucje naukowe i osoby prywatne do przekazywania do biblioteki PIN publikacji naukowych, w szczególności wydawnictw poświęconych Podlasiu i sąsiednim regionom, ukraińskiej historii i kulturze czy stosunkom ukraińsko-polskim i ukraińsko-białoruskim.

Biblioteka Podlaskiego Instytutu Naukowego powstaje od początku jego działalności. Jej funkcjonowanie jest finansowane dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Zapraszamy do czytania nru 6/2022 Ukraińskiego Pisma Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”.

W szóstym numerze czasopisma znalazły się artykuły poświęcone ostatnim przedsięwzięciom Podlaskiego Instytutu Naukowego. Sławomir Sawczuk pisze o Podlaskiej Nagrodzie Naukowo-Literackiej, przyznanej przez PIN, a Krystyna Kościewicz o VI Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej. Ponadto w czasopiśmie znalazł się materiał Podlaskiego Instytutu Naukowego o konferencji.

Jerzy Gawryluk, redaktor naczelny „Nad Buhom i Narwoju” oraz zastępca dyrektora Podlaskiego Instytutu Naukowego, proponuje czytelnikom artykuł o współczesnym stanie kamienieckiej wieży na historycznym Podlasiu, kontynuację cyklu o prawosławnej sieci parafialnej nad Bugiem i Narwią u schyłku XIX w., a także tekst „Gród kamieniecki – rekonstrukcja według najnowszych badań”.

Ludmiła Łabowicz, sekretarz Podlaskiego Instytutu Naukowego, proponuje artykuł o zimie, a w cyklu „O naszej mowie prostej – nieprostej” – tekst „Dureń dumkoju bohatieje”.

Na łamach numeru 6/2022 „Nad Buhom i Narwoju” o ostatniej aktywności Instytutu można przeczytać w kronice wydarzeń „З організованого життя над Бугом і Нарвою”.

Tradycyjnie, jak w każdym tegorocznym numerze, jest również informacja zachęcająca do tego, by wziąć udział w Podlaskim Konkursie Literackim „Piszemo po swojomu”, na który prace można przysyłać do 15 marca 2023 r.

„Nad Buhom i Narwoju” można kupić w sieci KOLPORTER w całej Polsce. Informację, gdzie jest sprzedawane czasopismo, można znaleźć pod linkiem:

Oprócz tego pismo jest dostępne w formie e-prasy. Elektroniczna wersja czasopisma jest do kupienia pod linkiem:

https://eprasa.pl/news/nad-buhom-i-narwoju

Istnieje możliwość prenumeraty.

Od numeru 1/2022 czasopismo „Nad Buhom i Narwoju” ukazuje się w całości w kolorze.

Wraz z numerem 6/2022 został wydany kolorowy kalendarz na 2023 rok.

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu popularnym sposobem identyfikacji kobiet w badanych wsiach parafii Czyże i Kuraszewo były formy utworzone od imienia męża. Jeżeli więc mąż miał na imię Stepan, to jego żona w społeczności wiejskiej zwała się Stepancza/Stepańcza, jeżeli mąż nosił imię Karp, to jego żona zwała się Karpicha. Często form tych używano zamiast imienia chrzestnego kobiety. Miał na to wpływ patriarchalny model stosunków dominujących przez stulecia, w której status kobiety zależał od jej przynależności do mężczyzny.

Najpopularniejsze formy od imienia męża tworzono za pomocą dwóch formantów: -cza i -icha.

W ramach projektu we wsiach Czyże i Kuraszewo udało się zapisać następujące formy kobiece, używane w dwóch parafiach (najpierw podano formę żeńską, wraz z zaznaczonym akcentem, następnie gwarową formę imienia męskiego, od którego powstała forma, oraz wariant imienia w literackim języku ukraińskim i polskim):

Boryszcza – Borys – ukr. Борис, pol. Borys

Deniszcza – Denis – ukr. Денис, pol. Dionizy

Dorofiejcza – Dorofiej – ukr. Дорофій, pol. Doroteusz

Lewonicha – Lewuoń – ukr. Лев, pol. Leon

Martińcza – Martin – ukr. Мартин, pol. Marcin

Michajiłcza – Michajił – ukr. Михайло, pol. Michał

Mifodijcza – Mifodij – ukr. Мефодій, pol. Metody

Oleksandrycha – Oleksander – ukr. Олександр, pol. Aleksander

Ondryejcza Ondryej – ukr. Андрій, pol. Andrzej

Orsentijcza – Orsentij – ukr. Арсен, Арсеній, pol. Arseniusz

Ostapcza – Ostap – ukr. Остап, pol. Eustachy

Pawełczycha – Pawoł – ukr. Павло, pol. Paweł

Petrycha – Petro – ukr. Петро, pol. Piotr

Sacharycha – Sacharko – ukr. Захарій, Захар, pol. Zachariasz

Serhijicha – Serhiej – ukr. Сергій, pol. Sergiusz

Stepańcza – Stepan –ukr. Степан, pol. Stefan

Nazwy powstałe za pomocą formantów -cza i -icha mają neutralne zabarwienie emocjonalne, jednak używa się ich wyłącznie w odniesieniu do przedstawicielek najstarszego pokolenia, najczęściej w odniesieniu do nieżyjących już kobiet. Dlatego ważne jest w miarę pełne zebranie i opisanie tych form, ponieważ już wkrótce nie będą ich pamiętać nawet najstarsi mieszkańcy wsi.  

************

Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.

Na portalu prowadzona jest promocja Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu”.

Laureatami Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2022 rok zostali:

Celem Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” jest zachęcenie osób znających i używających ukraińskich gwar Podlasia do twórczości literackiej we własnym języku. Warunkiem uczestnictwa jest przekazanie jako pracy konkursowej co najmniej jednego oryginalnego utworu literackiego napisanego ukraińską gwarą Podlasia. Można przesyłać prace pisane zarówno cyrylicą, jak i alfabetem łacińskim. Prace na konkurs należy przekazać lub przesłać do 15 marca 2023 r.

Na głównej stronie portalu umieszczono baner o Podlaskim Konkursie Literackim „Piszemo po swojomu”:

https://nasze-slowo.pl/

Na portalu pojawił się także artykuł sponsorowany o Konkursie wraz z informacją o сelach i zasadach jego przeprowadzenia:

Odpowiedni post promujący Konkurs ukazał się także na profilu tygodnika ukraińskiego „Nasze Słowo” w sieci Facebook:

https://www.facebook.com/nasze.slowo/posts/pfbid0YXU7ZmFTpN3qcV2wEoo6WP34zmGxNFDcSnwfZL7eJpJa7ab64yCJQNsMG5WVCuWUl

Zachęcamy do zapoznania się z materiałami promocyjnymi.

Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.

Na portalu tygodnika ukraińskiego „Nasze Słowo” prowadzona jest promocja Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej oraz popularyzacja jej laureatów za 2022 rok.

Laureatami Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2022 rok zostali:

Kategoria „Twórczość literacka” – śp. Jan Kiryziuk

Kategoria „Działalność naukowa” – dr Mikołaj Roszczenko

Kategoria „Działalność popularnonaukowa” – Jerzy Plewa

Kategoria „Twórczość publicystyczna” – Eugeniusz Ryżyk.

Na głównej stronie portalu umieszczono baner o Nagrodzie oraz jej laureatach za 2022 r.:

https://nasze-slowo.pl/

Na portalu pojawił się także artykuł sponsorowany o Nagrodzie wraz z informacjami o laureatach za 2022 r. i ich zdjęciami:

Odpowiedni post promujący Nagrodę ukazał się także na profilu tygodnika ukraińskiego „Nasze Słowo” w sieci Facebook:

https://www.facebook.com/nasze.slowo/posts/pfbid026AXPxinKXyCowLJ6oya3s2f7w1c8XzBwk3JiHZGCZiFKiCvqUKEXVL7bni1pBdREl

Zachęcamy do zapoznania się z materiałami promocyjnymi.

Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.

14 grudnia 2022 r. odbyło się w Warszawie LXXIX posiedzenie Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych. W posiedzeniu – jako współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych oraz przedstawiciel mniejszości ukraińskiej w tej komisji – uczestniczył dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz.

W programie LXXIX posiedzenia Komisji Wspólnej znalazło się szereg istotnych dla mniejszości kwestii, w tym: informacja Ministra Edukacji i Nauki na temat stanu nauczania języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej, informacja GUS o stanie prac w zakresie prezentacji struktury narodowo-etnicznej ludności Polski w ramach Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021, informacja o podziale dotacji MSWiA na realizację w 2023 r. zadań mających na celu ochronę, zachowanie i rozwój tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych oraz zachowanie i rozwój języka regionalnego, a także o możliwości ewentualnego zwiększenia środków na te zadania, informacja na temat stosowania dodatkowych nazwy   miejscowości w języku mniejszości na znakach przy drogach publicznych w gminach wpisanych do Rejestru gmin, na których obszarze są używane nazwy w języku mniejszości, informacja na temat realizacji rządowego Programu integracji społecznej i obywatelskiej Romów w Polsce na lata 2021-2030. Dr G. Kuprianowicz zabierał głos w większości punktów LXXIX posiedzenia Komisji Wspólnej.

Na portalu Internetowej Gazety Bielsk.eu prowadzona jest promocja Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu”.

Celem Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” jest zachęcenie osób znających i używających ukraińskich gwar Podlasia do twórczości literackiej we własnym języku. Warunkiem uczestnictwa jest przekazanie jako pracy konkursowej co najmniej jednego oryginalnego utworu literackiego napisanego ukraińską gwarą Podlasia. Można przesyłać prace pisane zarówno cyrylicą, jak i alfabetem łacińskim. Prace na konkurs należy przekazać lub przesłać do 15 marca 2023 r.

Na głównej stronie portalu umieszczono baner o Podlaski Konkurs Literacki „Piszemo po swojomu”:

https://bielsk.eu/

Na portalu pojawił się także artykuł sponsorowany o Konkursie wraz z informacj o сelach i zasadach jego przeprowadzenia:

https://bielsk.eu/bielsk-podlaski/40670-piszy-po-swojomu-podlaski-konkurs-literacki-piszemo-po-swojomu

Odpowiedni post promujący Konkurs ukazał się także na profilu Internetowej Gazety Bielsk w sieci Facebook:

https://www.facebook.com/Bielsk.eu/posts/pfbid02GPyHpK6Lmu2eW2Vci36g3bbgmvpKQs45HXGPoJXGhhzE9qPMfymLZAQxNsmgj8ewl

Zachęcamy do zapoznania się z materiałami promocyjnymi.

Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.

Dzisiaj przypada pierwsza rocznica śmierci ukraińskiego poety i działacza społeczno-kulturalnego z Podlasia Jana Kiryziuka (1949-2021). Zmarł on 21 grudnia 2021 r. w Bielsku Podlaskimu, w wieku 72 lat. Został pochowany na nowym cmentarzu prawosławnym przy ul. Mickiewicza w Bielsku Podlaskim.

Jan Kiryziuk pochodził z podlaskiej wsi Krywiatycze w gminie Orla. Z zawodu był budowniczym. W latach 1972-1973 kierował robotami budowlanymi w Baligrodzie i Zatwarnicy nad Sanem na Bojkowszczyźnie. Przez wiele lat był pracownikiem Urzędu Miejskiego w Bielsku. W latach 1998-2002 był zastępcą burmistrza miasta Bielsk Podlaski.

Jan Kiryziuk był jednym z inicjatorów i liderów odrodzenia ukraińskiego na Północnym Podlasiu. Brał aktywny udział w organizacji ukraińskiego środowiska kulturalnego w Bielsku Podlaskim. Pisał artykuły do prasy ukraińskiej w Polsce. Przez dziesięciolecia był zaangażowany w ukraińskie życie społeczne na Północnym Podlasiu, brał udział w tworzeniu ukraińskich struktur organizacyjnych w regionie. Był współzałożycielem koła Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego w Bielsku Podlaskim, przewodniczącym Oddziału Podlaskiego Związku Ukraińców w Polsce, wiceprzewodniczącym Związku Ukraińców Podlasia. Był jednym z inicjatorów i organizatorów nauczania języka ukraińskiego na Północnym Podlasiu.

Był autorem wielu utworów poetyckich, które pisał gwarą ukraińską wsi Krywiatycze oraz w ukraińskim języku literackim. Debiutował wierszami w gwarze ukraińskiej w 1971 roku na łamach białoruskojęzycznego tygodnika „Niwa” (Białystok). Od lat 80. XX w. publikował swoje poezje w tygodniku ukraińskim „Nasze Słowo” i dodatku do niego „Nasza kultura”, roczniku „Ukrajinśkyj Kałendar” (potem „ Ukrajinśkyj Almanach”), potem w ukraińskim Ukraińskim Piśmie Podlasia „Nad Buhom i Narwoju” i w roczniku „Ukrajinśkyj Literaturnyj Prowułok”. Jego utwory ukazywały się także w czasopismach w Ukrainie i w diasporze ukraińskiej. Autor tomików poezji „Moja batʹkiwszczyna — Pidlaszsza” (Lublin 1982), „Pisni mojeji storony” (Bielsk Podlaski 1985), „Mojij batʹkiwszczyni” (Warszawa 1986), „Wesna z rusałkamy” (Bielsk Podlaski 1995), „Na dorozi iz kyryłyci” (Paryż – Lwów – Zwickau 1995), „Smak jahody ożyny” (Bielsk Podlaski 1999), „Kolory żyttia” (Bielsk Podlaski 2008), „Kondak żajworonka” (Bielsk Podlaski 2021). Od 2004 był członkiem Narodowego Związku Pisarzy Ukrainy.

Jan Kiryziuk przez dziesięciolecia był jedną z kluczowych postaci ukraińskiego życia społecznego i kulturalnego na Północnym Podlaszu. Odegrał ważną rolę w ukraińskim procesie literackim w regionie. Był jednym z pierwszych piszących utwory literackie ukraińskimi gwarami Podlasia. W 2022 r. pośmiertnie został pierwszym laureatem Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej w kategorii „Twórczość literacka”.

Вічная пам’ять!

13 grudnia 2022 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz wziął udział w posiedzeniu Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych Sejmu RP. Posiedzenie poświęcone było rozpatrzeniu informacji Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na temat wstępnych wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021 r., w zakresie struktury narodowo-etnicznej, informacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na temat  problemów mniejszości słowackiej w Polsce oraz planowi pracy Komisji na 2023 r.

W punkcie dotyczącym spisu ludności 2021 r. dr G. Kuprianowicz jako współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych zwrócił uwagę na bardzo ogólny charakter przedstawionych wstępnych wyników spisu w zakresie struktury narodowo-etnicznej, gdzie podano jedynie podział na identyfikacja polska, niepolska i nieustalona. Podkreślił, że poważnym problemem jest duża liczba osób o nieustalonej identyfikacji narodowo-etnicznej, sięgająca prawie 10 % populacji. Odniósł się również do kwestii porównywalności wyników spisów, zwracając uwagę, że poprzedni spis został przeprowadzony według odmiennej metodologii niż spis z 2021 r.

Link do transmisji posiedzenia:

https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/transmisje_arch.xsp?unid=8F3427239A55AEA6C1258911003B535F