28 kwietnia 2023 r. odbędzie się Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Praktyczna „Sakralne i Turystyka”, której współorganizatorem został Podlaski Instytut Naukowy. Można ją obejrzeć za pośrednictwem platformy ZOOM:
Podczas konferencji będzie można usłyszeć prelegentów z Ukrainy oraz Polski. Zaprezentuje się również Jerzy Hawryluk- zastępca dyrektora Podlaskiego Instytutu Naukowego, który opowie o Najcenniejszych ukraińskich zabytkach sakralnych na turystycznym szlaku Polski.
Оrganizatorami tej konferencji są Kijowski Uniwersytet Narodowy im. Tarasa Szewczenki (Wydział Krajoznawstwa i Turystyki), Uniwersytet Warszawski (Katedra Ukrainistyki), Czerniowiecki Uniwersytet Narodowy im. Jurija Fedkowycza (Wydział Geografii i Zarządzania Turystyką), Charkowski Uniwersytet Narodowy im. Wasyla Karazina (Wydział Biznesu Turystycznego i Krajoznawstwa), Wołyński Uniwersytet Narodowy im. Łesi Ukrainki (Wydział Turystyki i Hotelarstwa), Łucki Narodowy Uniwersytet Techniczny (Wydział Turystyki, Hotelarstwa i Gastronomii), Użgorodski Uniwersytet Narodowy (Wydział Turystyki), Kijowski Narodowy Uniwersytet Lingwistyczny (Wydział Psychologii i Turystyki), Winnicki Państwowy Uniwersytet Pedagogiczny im. Mychajła Kociubyńskiego (Wydział Geografii) oraz Instytut Badań Diaspory.
Członkiem Rady Konferencji został dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego – dr Grzegorz Kuprianowicz, a członkiem Komitetu Organizacyjnego Konferencji został zastępca dyrektora Podlaskiego Instytutu Naukowego – Jerzy Hawryluk.
W sobotę 6 maja 2023 r. na Jurije w świetlicy wiejskiej w Czyżach odbędzie się promocja dwóch książek Jerzego Plewy „Czyże, Łuszcze – wsie królewskie” oraz „Nasze seło, prawda i wydumane”. Początek o 15.30.
„Czyże, Łuszcze – wsie królewskie” to już czwarta monografia autora poświęcona dwóm kolejnym wsiom w gminie Czyże.
Z kolei „Nasze seło, prawda i wydumane” to zbiór opowiadań pisanych gwarą ukraińską wsi Kuraszewo w gminie Czyże. Książka ukazała się przy wsparciu Związku Ukraińców Podlasia.
Jerzy Plewa – miłośnik, badacz i popularyzator podlaskiej historii i kultury. Autor czterech popularnonaukowych, bogato ilustrowanych książek o wsiach w gminie Czyże: „Kuraszewo lata minione”, „Lady, Leniewo, Podrzeczany – na bielskim hostinciu”, „Kojły, Osówka, Szostakowo: tam, gdzie carowie bywali…” oraz „Czyże, Łuszcze – wsie królewskie”, które w ciekawej i przystępnej formie przybliżają lokalną historię mieszkańcom, budzą zainteresowanie przeszłością i dziedzictwem Małej Ojczyzny oraz przodków.
Jerzy Plewa to laureat Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za rok 2022 w kategorii „Działalność popularnonaukowa”, przyznawanej przez Podlaski Instytut Naukowy w partnerstwie ze Związkiem Ukraińców Podlasia.
Więcej o autorze pisaliśmy na naszej stronie internetowej:
W numerze 14 „Naszego Słowa” za rok 2023 ukazał się artykuł Ludmiły Łabowicz, pracownika naukowo-badawczego Podlaskiego Instytutu Naukowego, o okresie wielkopostnym na Podlasiu.
Autorka pisze o Wielkim Poście w tradycji ludowej Podlasia, opisuje zwyczaje i zakazy związane z Wielkim Postem.
W artykule znajdziecie informacje o tym jakie potrawy przyrządzali Podlasianie, jakie pieśni wykonywali i czym zajmowali się podczas Wielkiego Postu.
Na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego stale pojawiają się różnorodne artykuły odnoszące się do szeroko pojętej tematyki Podlasia. Linki do tekstów znajdują się w zakładce „Badania”: „O Podlasiu: historia, kultura, język – linki”:
Artykuły dostępne są również ze strony głównej Podlaskiego Instytutu Naukowego – link znajduje się u góry po prawej stronie.
Ukraińska wersja zakładki zawiera artykuły w języku ukraińskim i białoruskim. Znajdują się one w rozdziałach: „В пошуках тотожності”, „українці – білоруси – дискусія”, „Мова”, „Історія”, „Традиційна культура”, „Полісся”.
Z kolei w polskojęzycznej wersji strony internetowej PNI „O Podlasiu: historia, kultura, język – linki” można czytać teksty w języku polskim w rozdziałach: „Historia”, „Język”, „Ukraińcy – Białorusini – dyskusja”, „W poszukiwaniu tożsamości”. Można tam również obejrzeć ciekawe mapy z różnych okresów.
Zarówno teksty ukraińskie i białoruskie, jak i polskie dają wyobrażenie o problematyce Ukraińców na Podlasiu i Polesiu w różnorodnych kontekstach. Można tam przeczytać ciekawe artykuły różnych autorów, w tym wybitnych profesorów, takich jak Hryhorij Arkuszyn, Włodzimierz Pawluczuk, Marek Barwiński i inni. Jest to swego rodzaju kompendium wiedzy o historii, języku, kulturze i teraźniejszości Ukraińców na Podlasiu.
Zapraszamy do odwiedzania i zapoznawania się z zamieszczonymi artykułami.
W ubiegłym roku w ramach projektu „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP, pisaliśmy o nazwach kobiet utworzonych od imienia męża w parafii Czyże i Kuraszewo. W artykule zauważono, że jeszcze kilkadziesiąt lat temu popularnym sposobem identyfikacji kobiet w badanych wsiach były formy utworzone od imienia męża. Jeżeli więc mąż miał na imię Stepan, to jego żona w społeczności wiejskiej zwała się Stepancza/Stepańcza, jeżeli mąż nosił imię Karp, to jego żona zwała się Karpicha.
W tym roku Podlaski Instytut Naukowy kontynuuje badanie imiennictwa tradycyjnego w czterech parafiach: Czyże, Kuraszewo, Nowoberezowo i Klejniki. To okazja, aby uzupełnić i pogłębić wiedzę na temat tradycji imienniczej badanego terytorium, także jeśli chodzi o sposób identyfikacji kobiet oraz ich potomków. Jak się bowiem okazuje, od form żeńskich, utworzonych od imion męskich powstawały nazwy rodowe. Jeśli więc kobieta od imienia swojego męża była określana przez przedstawicieli społeczności wiejskiej przydomkiem Kuźmicha, to jej potomków zwano we wsi – Kuźmiszyny. Odnosi się to głównie do sytuacji, gdy kobieta zostawała głową rodziny, np. była to wdowa. Wówczas od nazwy żeńskiej, utworzonej od imienia męża tworzono przydomek rodowy. W świadomości społecznej zatarło się jednak pochodzenie tego typu przydomków od andronimów. Niemal wszyscy informatorzy jako ich źródłosłów podawali imiona męskie – a więc na pytanie, od czego pochodzi przydomek Kuźmiszyny, wskazywali najczęściej imię męskie Kuźma, choć podstawą do utworzenia tego typu formy była w rzeczywistości żeńska forma Kuźmicha.
Tego typu przydomki rodowe często przechodziły z pokolenia na pokolenie. Funkcjonowały one w tradycyjnej społeczności wiejskiej w odniesieniu do wszystkich członków rodziny czy szerzej rodu, np. SerhiejKuźmiszyn (Serhiej, im. pol. Sergiusz, ukr. Сергій; Kuźmiszyn ≤ Kuźmichicha ≤ Kuźma, im. pol. Kosma, ukr. Кузьма), UlanaKuźmiszyna (im. pol. Julianna, ukr. Уляна), Serhiej i Ulana Kuźmiszyny etc.
Oto niektóre przydomki rodowe, utworzone od nazw żeńskich, powstałych od imion męża. Na początku zostaje podane imię męskie w wersji gwarowej (w nawiasie po polsku i w ukraińskim języku literackim), następnie forma żeńska, a na koniec forma rodowa (męska, żeńska i w odniesieniu do całej rodziny).
Jak widać na podanych przykładach, formy rodowe tworzono niekiedy od form hipokorystycznych.
Temat nazewnictwa kobiet w tradycyjnej społeczności wiejskiej na przykładzie wsi należących do czterech podlaskich parafii jest niezwykle bogaty i ciekawy. Na pewno będziemy do niego wracać podczas realizacji projektu.
************
Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.
5 kwietnia 2023 roku odbyło się pierwsze posiedzenie jury I Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu”, organizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy w partnerstwie ze Związkiem Ukraińców Podlasia. Do składu jury wchodzą 4 osoby: Eugenia Gawryluk – ukraińska poetka z Bielska, członkini Narodowego Związku Pisarzy Ukrainy; Ludmiła Łabowicz – dziennikarka, filolog, badaczka gwar podlaskich, sekretarz Podlaskiego Instytutu Naukowego; Lubow Frolak – językoznawca-dialektolog, badaczka gwar ukraińskich, pracownik naukowo-dydaktyczny Katedry Językoznawstwa Słowiańskiego Instytutu Językoznawstwa i Literaturoznawstwa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; Natalia Babina – ukraińska pisarka pochodząca z Berestejszczyzny.
Na spotkaniu przedstawiono informacje na temat nadesłanych prac konkursowych, omówiono system pracy jury oraz przeprowadzono dyskusję na temat kryteriów oceny prac konkursowych. Prace jury potrwają od marca 2023 do czerwca 2023. Członkowie jury zapoznają się z pracami nadesłanymi na konkurs, podzielą je na kategorie i wyłonią laureatów. Ogłoszenie wyników konkursu planowane jest na czerwiec 2023 r
Celem Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” jest zachęcenie osób znających i używających ukraińskich gwar Podlasia do twórczości literackiej we własnym języku.
******************************************
Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
W numerze 13 „Naszego Słowa” za rok 2023 ukazał się artykuł Igora Szczerby, który mieści historię Jerzego Hawryluka, zastępcy dyrektora Podlaskiego Instytutu Naukowego, redaktora naczelnego ukraińskiego pisma Podlasia „Nad Buhom i Narwoju” o jego drodze życiowej i udziale w odrodzeniu ukraińskim na Północnym Podlasiu.
Jerzy Hawryluk opowiada o swoich pierwszych twórczych zainteresowaniach, wyborze uczelni i kierunku studiów, pierwszej wycieczce studenckiej oraz twórczości „po swojomu”. Wspomina też o ludziach, z którymi współpracował i przyjaźnił się. Na koniec dzieli się refleksjami na temat „ukraińskiego Podlasia dziś”.
Pod koniec marca rozpoczęły się prace jury Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu”, organizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy w partnerstwie ze Związkiem Ukraińców Podlasia. W skład jury weszły 4 osoby: Eugenia Hawryluk – podlaska poetka z Bielska, członkini Narodowego Związku Pisarzy Ukrainy; Ludmiła Łabowicz – dziennikarka, filolog i badaczka gwar podlaskich; Lubow Frolak – językoznawca-dialektolog, badaczka gwar ukraińskich, pracownik naukowo-dydaktyczny Katedry Językoznawstwa Słowiańskiego Instytutu Językoznawstwa i Literaturoznawstwa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; Natalia Babina – ukraińska pisarka pochodząca z Berestejszczyzny.
Prace jury potrwają od marca 2023 do czerwca 2023. Członkowie jury zapoznają się z pracami nadesłanymi na konkurs, podzielą je na kategorie i wyłonią laureatów. Ogłoszenie wyników konkursu planowane jest na czerwiec 2023 r.
Celem Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” jest zachęcenie osób znających i używających ukraińskich gwar Podlasia do twórczości literackiej we własnym języku.
******************************************
Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
W kontekście badania rozwoju ruchu ukraińskiego na Północnym Podlasiu cenne materiały można znaleźć na stronie Związku Ukraińców Podlasia https://zup.org.pl
W bieżącym 2023 roku powstaje tam archiwum fotograficzne, które przybliża historię formowania się ruchu ukraińskiego w regionie – główne imprezy kulturalne i edukacyjne oraz inne inicjatywy organizacji ukraińskiej, których celem jest zachowanie i promocja kultury ukraińskiej Podlasia.
Tworzenie archiwum fotograficznego odbywa się w ramach projektu ZUP „Bieżące funkcjonowanie strony internetowej Związku Ukraińców Podlasia”, dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzeczypospolitej Polskiej. Podlaski Instytut Naukowy jest partnerem w realizacji zadania.
Na stronie internetowej można znaleźć zdjęcia i dokumenty jeszcze z lat 80. XX w. – pokazują one działalność kół Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego, rajdy młodzieży z lat 80., wydarzenia kulturalne z lat 90. i późniejszych – festiwale, koncerty, przeglądy, konkursy, inicjatywy skierowane do dzieci i młodzieży – warsztaty etnograficzne, konkursy poetyckie. Zdjęcia i dokumenty są pozyskiwane głównie od osób prywatnych. Stanowią one cenny materiał do badania procesu kształtowania się ukraińskiej idei narodowej w Północnym Podlasiu w ostatnich dziesięcioleciach. Szczególne cenne są skany starych gazet, z których można się dowiedzieć, jak kształtował się ruch ukraiński w regionie na przełomie lat 80/90 XX w.
Galeria zdjęć jest cały czas tworzona, warto więc od czasu do czasu tam zajrzeć, aby zobaczyć nowe zdjęcia. Można ją znaleźć w zakładce „Archiwum ZUP” pod linkiem https://zup.org.pl/galeria/
