Uroczyste wręczenie Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2024 rok odbędzie się w niedzielę 6 października 2024 r. o godz. 16 w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Bielsku Podlaskim (ul. Kazimierzowska 14).
W programie uroczystości:
● Uroczyste ogłoszenie decyzji Kapituły o przyznaniu Nagrody za 2024 r.
● Wygłoszenie laudacji ku czci Laureatów Nagrody
● Wręczenie Nagród Laureatom
● Wystąpienia Laureatów
● Adresy gratulacyjne i wystąpienia oficjalnych gości
Celem Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej jest promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia poprzez uhonorowanie i nagrodzenie osób, które odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu, zachowywaniu, badaniu i rozwoju kultury i języka ukraińskiego Podlasia. Nagroda została ustanowiona w 2022 r. przez Podlaski Instytut Naukowy oraz Związek Ukraińców Podlasia. Została już przyznana dwukrotnie – w latach 2022 i 2023, łącznie nagrodzono nią 8 osób. W 2024 r. Podlaska Nagroda Naukowo-Literacka została przyznana po raz trzeci.
Organizator: Podlaski Instytut Naukowy, partner: Związek Ukraińców Podlasia.
Zadanie publiczne „Podlaska Nagroda Naukowo-Literacka” jest współfinansowane ze środków Województwa Podlaskiego.
10 i 16 września 2024 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz – jako współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych oraz przedstawiciel mniejszości ukraińskiej w tej komisji – wziął udział w LXXXIV posiedzeniu KWRiMNiE, które odbyło się zdalnie w dwóch częściach. Obrady prowadzili współprzewodniczący Komisji: ze strony rządowej wiceminister spraw wewnętrznych i administracji Tomasz Szymański oraz ze strony mniejszościowej dr G. Kuprianowicz.
Na posiedzeniu przyjęty został do wiadomości przez Komisję Wspólną w brzmieniu uzgodnionym w trakcie posiedzenia „Regulamin naboru ofert na realizację w 2025 r. zadań mających na celu ochronę, zachowanie i rozwój tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych lub zachowanie i rozwój języka regionalnego…”, który określa zasady przyznawania dotacji MSWiA.
14 września 2024 r. badacze z Podlaskiego Instytutu Naukowego wzięli udział w V Międzynarodowej Konferencji Naukowej „Ukraińcy i ich sąsiedzi na przestrzeni wieków: polityka, gospodarka, religia, kultura i życie codzienne”, której organizatorem było Ukraińskie Towarzystwo Historyczne w Polsce. Konferencja odbyła się w Domu Ukraińskim w Przemyślu, który w tym roku obchodzi swoje 120-lecie.
Referat podczas konferencji wygłosił dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz. Temat referatu związany był z Podlasiem i brzmiał: „Jurij Hawryluk – ukraiński historyk, pisarz, publicysta, redaktor i fotografik z Podlasia: szkic biograficzny”, okazją do tego był jubileusz 60-lecia bohatera referatu.
Podczas konferencji odbyła się także uroczystość wręczenia ustanowionych przez UTHwP medali „Strażnik Pamięci”. Wśród uhonorowanych w tym roku tym medalem znalazło się Ukraińskie pismo Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”, którego wydawcą jest Związek Ukraińców Podlasia. Laudację na temat czasopisma wygłosił prof. Roman Wysocki, przewodniczący Rady Naukowej PIN. W imieniu czasopisma medal przyjął redaktor naczelny „Nad Buhom i Narwoju” Jurij Hawryluk, jednocześnie zastępca dyrektora PIN, który również wygłosił przemówienie. Kolejnymi laureatami Medalu „Strażnik Pamięci” w 2024 roku są: łemkowski kwartalnik „Watra” (wydawca: Zjednoczenie Łemków) oraz urodzony na Chełmszczyźnie prof. Jurij Makar z Czerniowieckiego Uniwersytetu Narodowego im. Jurija Fedkowycza.
Konferencja „Ukraińcy i ich sąsiedzi na przestrzeni wieków…” to największe wydarzenie Ukraińskiego Towarzystwa Historycznego w Polsce. Tegoroczna konferencja zbiegła się z 20-leciem UTHwP, a podczas tego wydarzenia uczczono rocznicę powstania organizacji naukowej. Warto przypomnieć, że spośród 4 inicjatorów powstania UTHwP dwóch pochodzi z Podlasia: dr G. Kuprianowicz (obecnie dyrektor PIN) i prof. Roman Wysocki (obecnie przewodniczący Rady Naukowej PIN).
Współorganizatorami konferencji byli: Związek Ukraińców w Polsce Oddział w Przemyślu i Dom Ukraiński w Przemyślu. Patronat honorowy objął Konsul Honorowy Ukrainy w Przemyślu Aleksander Baczyk, a patronat medialny: tygodnik ukraiński „Nasze Słowo”.
Zdjęcia: archiwum PIN, Rafał Dydycz i Jarosław Wujcik.
7 września 2024 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz wziął udział w spotkaniu regionalnym „Dla Ciebie… o Tobie… Włodawo” dedykowanym obchodom 490. rocznicy nadania praw miejskich Włodawie oraz 40. rocznicy powołania Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Włodawskiej. Uroczystości odbyły się we Włodawskim Domu Kultury we Włodawie.
Występując podczas Gali Inauguracyjnej dyrektor PIN podkreślił, że Ziemia Włodawska przez stulecia była zamieszkiwana także przez ludność ukraińską, żywą tu była kultura i język ukraiński, które teraz obecne są tutaj już w bardzo znikomym stopniu. Przypomniał także, że 9 września przypada 80. rocznica podpisania umowy między PKWN i „rządem: Ukraińskiej SRR, na podstawie której deportowano ludność ukraińską także z Ziemi Włodawskiej. Przekazał w darze Towarzystwu Przyjaciół Ziemi Włodawskiej antologię ukraińskojęzycznego piśmiennictwa Podlasia „Kraina swojego słowa”, w której są utwory autorów także z Ziemi Włodawskiej. Na uroczystości był obecny jeden z autorów antologii – proboszcz parafii prawosławnej we Włodawie o. mitrat Jerzy Ignaciuk, który podczas Gali został nagrodzony.
Podlaski Instytut Naukowy od wielu lat współpracuje z wiceprezesem Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Włodawskiej prof. Feliksem Czyżewskim, który w tym roku obchodzi jubileusz 75-lecia i również został uhonorowany podczas uroczystości we Włodawie.
Глибокоповажаному Ювілярові, знаному історикові, письменнику, публіцисту головному редакторові часопису «Над Бугом і Нарвою», заступникові директора Підляського наукового інституту панові Юрію Гаврилюку
Вельмишановний Добродію Ювіляре!
Історики, етнологи і мовознавці України високо цінують Вашу багатопланову, надзвичайно плідну дослідницьку працю задля пізнання, осмислення і популяризації у слов’янському і позаслов’янському світах правдивої, науково вивіреної інформації про українське Підляшшя та українсько-польську взаємодію на цих теренах. Ваші праці (Podlasze. Śladami ruskiej przeszłości. Bielsk Podlaski, 2000; Від Володимирових походів до лінії Керзона. Торонто-Білосток, 2013; Хронологіон 2001‒2011. Записки. Перемишль, 2014 та багато інших) плюс Ваші результативні кроки щодо систематизації мовотворчості українців-підляшан у форматі антології україномовного письменства Підляшшя «Країна свойого слова» ‒ це гідна окраса справжнього, залюбленого у свій край сина Підляської Землі. Використовуємо Ваші праці. Спираємося на них. Прагнемо взяти для загальноукраїнського контексту максимум із Ваших досліджень та з праць Ваших колег задля гідного представлення мовно-культурного Підляського ареалу в загальноукраїнському просторі. Усі українці, яким пощастило співпрацювати з Вам, зберігають глибоку вдячність за Вашу зацікавлену, дієву допомогу в долученні до вивчення і популяризації Підляшшя.
Зичимо міцного здоров’я, високого лету думки, гарячої енергії праці і нових творчих звершень.
8 września 2024 r. w audycji TVP Białystok „Przegląd Ukraiński” można było obejrzeć relację z konferencji Podlaskiej Nagrody Naukowo Literackiej, na której przedstawiono laureatów tegorocznej edycji. Członkami Kapituły Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej w 2024 r. są: dr Andrzej Artemiuk, dr hab. Bazyli Krupicz, prof. PB; dr Grzegorz Kuprianowicz, dr Mirosław Stepaniuk.
Celem Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej jest promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia poprzez uhonorowanie i nagrodzenie osób, które odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu, zachowywaniu, badaniu i rozwoju kultury i języka ukraińskiego Podlasia. Nagroda została ustanowiona w 2022 r. przez Podlaski Instytut Naukowy oraz Związek Ukraińców Podlasia. Została już przyznana dwukrotnie – w latach 2022 i 2023, łącznie nagrodzono nią 8 osób. W 2024 r. Podlaska Nagroda Naukowo-Literacka została przyznana po raz trzeci.
8 września 2024 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz wziął udział w uroczystościach żałobnych z okazji 80. rocznicy deportacji ludności ukraińskiej z RP do Ukraińskiej SRR, które odbyły się w Lublinie w Parafii Prawosławnej św. Piotra (Mohyły).
Uroczystości rozpoczęły się Boską Liturgią inabożeństwem żałobnym w cerkwi parafialnej Parafii Prawosławnej św. Piotra (Mohyły) w Lublinie, podczasktórych w modlitwie wspomniano ofiary deportacji ludności ukraińskiej w latach 1944-1946. Liturgię sprawował proboszcz parafii ks. prot. dr AndrzejKonachowicz.
Druga część obchodów odbyła się w świetlicy przycerkiewnej. W ramach cyklu „Czytania Lubelskie” dr Andrzej Borowik wygłosił wykład „Przesiedlenia Ukraińców z Polski do Ukraińskiej SRR w latach 1944-1946 (z okazji 80. rocznicy rozpoczęcia akcji deportacyjnej)”. Podczas wykładu szczegółowo przedstawił genezę, przebieg i skutki wysiedleń ludności ukraińskiej z Południowego Podlasia, Chełmszczyzny, Przemyskiego i Łemkowszczyzny. Ogółem w latach 1944-1946 z tych terenów do Ukraińskiej SRR przesiedlono ponad 480 tys. osób. Dr G. Kuprianowicz zabrał głos podczas otwarcia wydarzenia oraz na jego zakończeniu.
Termin uroczystości żałobnych nie był przypadkowy, gdyż następnego dnia przypadła 80. rocznica podpisania umowy między Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego a „rządem” Ukraińskiej SRR w sprawie wymiany ludności z dnia 9 września 1944 r., która stała się formalną podstawą przesiedleń.
Organizatorami wydarzenia byli: Towarzystwo Ukraińskie, Parafia Prawosławna św. Piotra (Mohyły) w Lublinie oraz Lubelski Instytut Kultury Prawosławnej, Instytut Rozwoju Edukacji i Nauki Wiedza.
4 września 2024 roku w audycji „Dumka Ukraińska” w Radiu Białystok pojawił się dotyczący Podlaskiej Nagrody Naukowo- Literackiej O laureatach oraz o procesie jej przyznania w 2024 r. opowiedzieli członkowie Kapituły. W tym roku Nagroda, ustanowiona przez Podlaski Instytut Naukowy oraz Związek Ukraińców Podlasia, zostanie przyznana po raz trzeci.
Celem Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej jest promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia poprzez uhonorowanie i nagrodzenie osób, które odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu, zachowywaniu, badaniu i rozwoju kultury i języka ukraińskiego Podlasia. Nagroda została ustanowiona w 2022 r. przez Podlaski Instytut Naukowy oraz Związek Ukraińców Podlasia. Została już przyznana dwukrotnie – w latach 2022 i 2023, łącznie nagrodzono nią 8 osób. W 2024 r. Podlaska Nagroda Naukowo-Literacka została przyznana po raz trzeci.
Z dniem 2 września 2024 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz powołany został w skład Rady Programowej Instytutu Różnorodności Językowej Rzeczypospolitej jako przedstawiciel Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych. Powołania dokonała Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Hanna Wróblewska. Kandydaturę dr G. Kuprianowicza na członka Rady Programowej IRJRz wskazała Komisja Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych.
Instytut Różnorodności Językowej Rzeczypospolitej jest nową państwową instytucją kultury utworzoną na podstawie zarządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 25 kwietnia 2024 r. Zgodnie ze statutem do zakresu działalności Instytutu należy:
„1) promowanie w kraju i za granicą wiedzy o różnorodności językowej Polski, szczególnie o językach i odmianach językowych używanych współcześnie na terytorium Polski;
2) dokumentacja dziedzictwa językowego Polski;
3) promowanie wielojęzyczności i ochrony praw językowych;
4) wsparcie dla społeczności, organizacji pozarządowych i instytucji działających na rzecz zachowania i rozwoju różnorodności językowej;
5) koordynacja współpracy międzyinstytucjonalnej krajowej i zagranicznej w zakresie ochrony języków i odmian językowych używanych współcześnie na terytorium Polski;
6) wypracowywanie rekomendacji dla polityki językowej na poziomie krajowym i europejskim”.
4 września 2024 r. Kapituła Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej na swoim posiedzeniu podjęła decyzję o przyznaniu Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2024 rok.
Laureatami Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2024 rok zostali:
Kategoria „Twórczość artystyczna”: Elżbieta Tomczuk,
Kategoria „Działalność samorządowa”: dr Mikołaj Chrol.
Celem Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej jest promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia poprzez uhonorowanie i nagrodzenie osób, które odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu, zachowywaniu, badaniu i rozwoju kultury i języka ukraińskiego Podlasia. Nagroda została ustanowiona w 2022 r. przez Podlaski Instytut Naukowy oraz Związek Ukraińców Podlasia. Została już przyznana dwukrotnie – w latach 2022 i 2023, łącznie nagrodzono nią 8 osób. W 2024 r. Podlaska Nagroda Naukowo-Literacka została przyznana po raz trzeci.
Laureaci Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za rok 2024
Kategoria „Twórczość artystyczna”
Elżbieta Tomczuk – założycielka i wieloletni kierownik ukraińskich zespołów artystycznych na Podlasiu, nauczycielka języka ukraińskiego i muzyki, animatorka ukraińskiego życia kulturalnego w regionie. Jest założycielką i kierownikiem artystycznym Ukraińskiego Zespołu Pieśni i Tańca „Ranok”, który stał się wizytówką kulturalną środowiska ukraińskiego Podlasia oraz miasta Bielsk Podlaski i jest laureatem wielu nagród i festiwali w Polsce i za granicą. E. Tomczuk prowadzi również od 1995 r. ukraiński zespół folklorystyczny „Rodyna” w Dubiażynie, a także ukraiński zespół dziecięcy „Soneczko”, działający w Przedszkolu nr 9 „Leśna Polana” w Bielsku Podlaskim. Jest autorem lub redaktorem kilku publikacji. Jest też autorką artykułów dotyczących folkloru i kultury muzycznej Podlasia. Prowadziła również badania etnograficzne na Północnym Podlasiu. Przygotowała kilka płyt nagranych przez kierowane przez nią zespoły. Była kierownikiem artystycznym i organizatorem wielu festiwali kultury ukraińskiej i konkursów pieśni na Podlasiu.
Elżbieta Tomczuk jest jedną z kluczowych postaci ukraińskiego życia kulturalnego na Północnym Podlasiu. Posiada znakomity warsztat muzyczny, głęboką znajomość tradycji folklorystycznych i muzycznych Podlasia na tle ogólnoukraińskim. Od prawie trzydziestu lat kieruje ukraińskimi amatorskimi zespołami artystycznymi na Podlasiu i animuje ukraińskie życie kulturalne regionu. Wychowała wiele pokoleń dzieci i młodzieży w miłości do ojczystej kultury, języka, pieśni. Całe swoje życie zawodowe i społeczne poświęciła działaniom służącym zachowaniu, badaniu i rozwojowi kultury ukraińskiej Podlasia.
Kategoria „Działalność samorządowa”
Dr Mikołaj Chrol – lekarz weterynarii, działacz samorządowy, jeden z liderów życia ukraińskiego na Północnym Podlasiu. Osoba ciesząca się wielkim autorytetem wśród mieszkańców Bielska Podlaskiego i powiatu bielskiego. W działalność samorządu lokalnego zaangażował się na początku lat 90. XX wieku, gdy odradzał się on w Polsce. W pierwszych demokratycznych wyborach samorządowych w 1990 r. został radnym Rady Miasta Bielsk Podlaski z listy Rusko-Ukraińskiego Komitetu Wyborczego Miasta Bielsk Podlaski. Następnie był wybrany radnym także w latach 1998 i 2002. Jako przedstawiciel ukraińskiego środowiska Bielska Podlaskiego w latach 1998-2002 był wiceprzewodniczącym Rady Miasta Bielsk Podlaski. Stał się jednym z liderów społeczności ukraińskiej Podlasia. W latach 2000-2005 był wiceprzewodniczącym Związku Ukraińców Podlasia, największej organizacji ukraińskiej w regionie.
Mikołaj Chrol to jedna z najbardziej znanych i poważanych postaci ukraińskiego środowiska Podlasia. Przedstawiciel pokolenia Ukraińców z Południowego Podlasia, które przeżyło traumatyczne doświadczenia deportacji w czasie akcji „Wisła”, jednak zachowało ukraińską tożsamość i przywiązanie do Kościoła prawosławnego. Odegrał ważną rolę w rozwoju opieki weterynaryjnej na Ziemi Bielskiej w okresie transformacji społeczno-gospodarczej. Stał się jednym z przywódców politycznych środowiska ukraińskiego Północnego Podlasia w samorządzie lokalnym pod koniec XX i na początku XXI wieku. Odegrał ważną rolę w rozwoju życia ukraińskiego na Podlasie na przełomie tysiącleci.
Nagroda przyznawana jest przez Kapitułę, w skład której weszły osoby zaangażowane w działalność na rzecz zachowania i rozwoju języka i kultury ukraińskiej Podlasia, wskazane przez zarządy podmiotów ustanawiających Nagrodę, czyli Podlaskiego Instytutu Naukowego oraz Związku Ukraińców Podlasia. Członkami Kapituły Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej w 2024 r. są: dr Andrzej Artemiuk, dr hab. Bazyli Krupicz, prof. PB; dr Grzegorz Kuprianowicz, dr Mirosław Stepaniuk.
Posiedzenie Kapituły Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej
Uroczyste ogłoszenie Laureatów oraz wręczenie Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2024 rok planowane jest 6 października 2024 r. w Bielsku Podlaskim.
Informacje o Nagrodzie oraz o procesie jej przyznawania są zamieszczane na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego: www.pninstytut.org/pl/popularyzacja/nagroda
Zadanie publiczne „Podlaska Nagroda Naukowo-Literacka” jest współfinansowane ze środków Województwa Podlaskiego.
