Miesiąc: kwiecień 2025

W poniedziałek 26 maja 2025 r. o godz. 17 w Warszawie w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (ul. Jaracza 1)  odbędzie się prezentacja antologii ukraińskojęzycznego piśmiennictwa Podlasia „Krajina swojoho słowa” (Bielska Podlaski 2023).

Wystąpienie autora antologii Jurija Hawryluka:
Kontekst historyczny twórczości literackiej w języku ukraińskim na Podlasiu

Prowadzenie: dr hab. Ewa Golachowska, prof. IS PAN

Wydarzenie na Facebooku:

https://www.facebook.com/events/1244628927227569

Organizatorzy: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Podlaski Instytut Naukowy.
Sfinansowano dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzeczypospolitej Polskiej

Antologia ukraińskojęzycznego piśmiennictwa Podlasia „Країна свойого слова” (Krajina swojoho słowa – Kraina swojego słowa) jest pierwszą tak szeroką i całościową prezentacją twórczości literackiej Podlasia powstałej w języku ukraińskim, zarówno w literackim, jak też lokalnymi, podlaskimi gwarami ukraińskimi. W liczącej ponad 500 stron publikacji zebrano powstałe w XIX-XXI w. utwory 77 autorów, pochodzących z kilkudziesięciu miejscowości regionu od Włodawki na południu po północny brzeg Narwi, a także utwory anonimowe i twórczość ludową z tego terenu. Wyraźną jest różnorodność gatunków literackich, są w antologii poezje, małe formy prozatorskie, dramaty, utwory publicystyczne. Obok utworów literackich w publikacji znalazł się obszerny wstęp historyczny, informacje biograficzne i bibliograficzne dotyczące podlaskich autorów tworzących w języku ukraińskim, mapy pokazujące miejscowości, z których pochodzą autorzy utworów oraz wybrana bibliografia, a także streszczenie w języku polskim i angielskim.

Autorem antologii jest ukraiński historyk z Podlasia Jurij Hawryluk, który – w celu odszukania utworów literackich powstałych w różnych odmianach języka ukraińskiego – wykonał tytaniczną pracę przeprowadzając kwerendę źródłową na łamach czasopism, publikacji książkowych, w zbiorach archiwalnych i bibliotecznych oraz w archiwach prywatnych. J. Hawryluk dokonał wyboru utworów zamieszczonych w antologii, napisał wstęp historyczny oraz opracował dodatki do antologii.

Antologia jest pierwszą publikacją Podlaskiego Instytutu Naukowego. Przygotowanie i wydanie antologii było możliwe dzięki otrzymaniu przez Podlaski Instytut Naukowy dotacji na zadanie publiczne „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, które zostało sfinansowane ze środków Narodowego Instytutu Wolności — Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030. Właśnie jednym z trzech działań tego zadania było przygotowanie i wydanie antologii. Partnerem Instytutu przy realizacji zadania był Związek Ukraińców Podlasia.

Wkrótce antologia ukraińskojęzycznego piśmiennictwa Podlasia Krajina swojoho słowa zostanie zamieszczona w wersji elektronicznej na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego: www.pninstytut.org

7 marca 2025 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz wziął udział w prezentacji monografii dra Mariusza Sawy „Pociski jak paciorki różańca. Armia Krajowa i Bataliony Chłopskie wobec Ukraińców w Sahryniu i innych wsiach powiatu hrubieszowskiego 9–10 marca 1944 roku”, wydanej przez Kolegium Europy Wschodniej we Wrocławiu.

Prezentacja odbyła się w Lublinie w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN”, w ramach cyklu „W Bramie o książce”, organizowanym przez Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, Instytut Europy Środkowej oraz portal internetowy „Historia BEZ KITU”. Obok autora książki dra M. Sawy, w dyskusji wzięli udział dr G. Kuprianowicz oraz dr Mariusz Zajączkowski, który moderował dyskusję.

Zapis spotkania: https://www.youtube.com/watch?v=ljgXTxAGy8M

Na początku kwietnia 2025 r. zasoby biblioteki Podlaskiego Instytutu Naukowego powiększyły się o kilka książek podarowanych przez Andrzeja Zabrowarnego z Pracowni Wydawniczej Andrzej Zabrowarny. Przekazane książki dotyczą tematyki historycznej i literaturoznawstwa. Są wśród nich takie pozycje jak: monografia Jacka Krochmala Peryferyjna eparchia prawosławna diecezja przemyska do roku 1596 czy zbiór esejów Bohdana Hudia Od unii lubelskiej do rzezi wołyńskich.

Podlaski Instytut Naukowy wyraża podziękowanie dla Andrzeja Zabrowarnego za podarowane książki.

Biblioteka Podlaskiego Instytutu Naukowego liczy już ponad tysiąc publikacji. Jej funkcjonowanie jest finansowane dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

12 marca 2025 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz – jako współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych oraz przedstawiciel mniejszości ukraińskiej w tej komisji – wziął udział w LXXXVII posiedzeniu KWRiMNiE. Obrady prowadzili współprzewodniczący Komisji: ze strony rządu sekretarz stanu w MSWiA Tomasz Szymański oraz ze strony mniejszości dr G. Kuprianowicz.

Posiedzenie miało uroczysty charakter i poświęcone było jubileuszowi 20-lecia uchwalenia ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym. Podczas posiedzenia wystąpili Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji Tomasz Siemoniak, Doradca Marszałka Sejmu RP ds. Mniejszości Narodowych i Etnicznych Ryszard Galla, Sekretarz Komisji ds. Mniejszości Narodowych i Etnicznych Sejmu RP dr Beata Machul-Telus oraz współprzewodniczący KWRiMNiE T. Szymański i G. Kuprianowicz. Ekspercką analizę ustawy przedstawił prof. Sławomir Łodziński, a następnie przedstawiciele poszczególnych mniejszości prezentowali swoją ocenę jej realizacji. Pierwsza część posiedzenia zakończyła się przyjęciem Uroczystej deklaracji KWRiMNiE w sprawie powołania zespołu KWRiMNiE do spraw opracowania projektu nowelizacji ustawy o mniejszościach. W roboczej części posiedzenia poruszono m.in. kwestię podziału dotacji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji na życie kulturalne mniejszości narodowych i etnicznych na 2025 r.

Informacja na stronie MSWiA:
https://www.gov.pl/web/mswia/minister-tomasz-siemoniak-sprawy-mniejszosci-narodowych-i-etnicznych-powinny-byc-elementem-kompromisu

Foto: MSWiA

18 marca 2025 r. odbyło się w Lublinie uroczyste przekazanie do Archiwum Podlaskiego części spuścizny ukraińskiego poety i tłumacza Piotra Kuprysia (1933-2002), który urodził się w podlaskich Kostomłotach nad Bugiem. Materiały archiwalne przekazał dr Mikołaj Roszczenko w imieniu swoim i prof. Józefa Kołodzieja, który kierował Zespołem Wydawniczym Dzieł Poetów Ukraińskich w Tłumaczeniu Piotra Kuprysia. Wśród przekazanych materiałów archiwalnych znajdują się rękopisy i maszynopisy tłumaczeń P. Kuprysia oraz jego notatki.

Archiwum Podlaskie działa w strukturze Podlaskiego Instytutu Naukowego od 2020 roku. Jego istnienie finansowane jest z dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Przewodniczący Rady Naukowej Podlaskiego Instytutu Naukowego dr hab. Roman Wysocki, prof. UMCS wystąpił w filmie „Święty w mundurze”, poświęconym postaci św. Bazylego Martysza, jednego ze świętych Męczenników Chełmskich i Podlaskich, kanonizowanych przez Kościół prawosławny w Polsce w 2003 r.

Św. Bazyli Martysz (1874-1945) pochodził z Chełmszczyzny, w okresie międzywojennym był naczelnym kapelanem wyznania prawosławnego w Wojsku Polskim w stopniu pułkownika, w 1945 r. zginął z rąk polskiego podziemia w wyniku konfliktu polsko-ukraińskiego na Chełmszczyźnie.

Film został przygotowany przez Telewizję Polską S.A. Reżyseria: Piotr Kot, redakcja i konsultacja merytoryczna: ks. protodiakon dr Łukasz Leonkiewicz. Premiera filmu odbyła się 19 kwietnia 2025 r. w TVP 2.

Film jest dostępny w serwisie internetowym Telewizji Polskiej: 
https://vod.tvp.pl/filmy-dokumentalne,163/swiety-w-mundurze,2022107

Gdy do grobu zstąpiłeś, o Nieśmiertelny, wtedy zniszczyłeś moc otchłani, i powstałeś jako zwycięzca, Chryste Boże…”(Kontakion Paschy)

W błogosławione dni Zmartwychwstania Pańskiego życzymy radosnego przeżywania Paschy Chrystusa.

Niech Zmartwychwstały Chrystus da siłę i nadzieję umęczonej Ukrainie, a wszystkich niechaj napełni miłością i wiarą.

Zgodnie z ukraińską tradycją pozdrawiamy: Христос Воскрес! – Chrystus Zmartwychwstał!

Podlaski Instytut Naukowy

We wtorek 8 kwietnia 2025 r. w Miejskiej Bibliotece Publicznej im. dra Tadeusza Rakowieckiego w Hajnówce odbyła się prezentacja antologii ukraińskojęzycznego piśmiennictwa Podlasia „Krajina swojoho słowa”. Antologia jest pierwszą tak szeroką i całościową prezentacją twórczości literackiej Podlasia powstałej w języku ukraińskim, zarówno w literackim, jak też lokalnymi, podlaskimi gwarami ukraińskimi. W tomie znalazły się również utwory mieszkańców powiatu hajnowskiego piszących w języku ukraińskim.

Wydarzenie rozpoczęli dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej im. dra Tadeusza Rakowieckiego w Hajnówce Agnieszka Kazberuk i dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz. Spotkanie poprowadził podlaski pisarz i popularyzator historii regionu Jurij Plewa, który zwrócił uwagę na znaczenie twórczości w ojczystym języku i przedstawił sylwetkę autora antologii.

Autor antologii Jurij Hawryluk wygłosił referat Twórczość podlaskimi gwarami języka ukraińskiego na terenie powiatu hajnowskiego. W trakcie i po referacie odbyła się ciekawa dyskusja, podczas której prelegentowi zadawano wiele pytań, nie tylko na temat literatury, ale także historii Podlasia i tożsamości mieszkańców regionu.

W dyskusji wzięło udział kilku autorów antologii: Krystyna Kościewicz, Leokadia Sajewicz, Sławomir Kulik, Eugenia Żabińska, Jurij Hawryluk, Jerzy Plewa, Sławomir Sawczuk. Przybyła także Eugenia Przydacz, córka Niny Bujnowskiej, jednej z pierwszych osób z powiatu hajnowskiego, która zaczęła pisać w języku ukraińskim. Wyrecytowała ona jeden z wierszy swojej matki. Wśród obecnych byli również była dyrektor biblioteki w Hajnówce Ałła Gryc, organizatorka Festiwali Gwar Pogranicza Anna Nikitiuk, przewodnicząca hajnowskiego koła Bractwa Prawosławnego świętych. Cyryla i Metodego Lucyna Ruszuk, zastępca przewodniczącej Związku Ukraińców Podlasia dr Andrzej Artemiuk.

Organizatorami spotkania był Podlaski Instytut Naukowy, Związek Ukraińców Podlasia oraz Miejska Biblioteka Publiczna im. dr. Tadeusza Rakowieckiego w Hajnówce. Wydarzenie sfinansowano dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzeczypospolitej Polskiej.

Antologia ukraińskojęzycznego piśmiennictwa Podlasia „Krajina swojoho słowa” ukazała się kilkanaście miesięcy temu. W liczącej ponad 500 stron publikacji zebrano powstałe w XIX-XXI w. utwory 77 autorów, pochodzących z kilkudziesięciu miejscowości regionu od Włodawki na południu po północny brzeg Narwi, a także utwory anonimowe i twórczość ludową z tego terenu. Wyraźną jest różnorodność gatunków literackich, są w antologii poezje, małe formy prozatorskie, dramaty, utwory publicystyczne. Obok utworów literackich w publikacji znalazł się obszerny wstęp historyczny, informacje biograficzne i bibliograficzne dotyczące podlaskich autorów tworzących w języku ukraińskim, mapy pokazujące miejscowości, z których pochodzą autorzy utworów oraz wybrana bibliografia, a także streszczenie w języku polskim i angielskim.

Antologia jest pierwszą publikacją Podlaskiego Instytutu Naukowego. Przygotowanie i wydanie antologii było możliwe dzięki otrzymaniu przez Podlaski Instytut Naukowy dotacji na zadanie publiczne „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, które zostało sfinansowane ze środków Narodowego Instytutu Wolności — Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030. Właśnie jednym z trzech działań tego zadania było przygotowanie i wydanie antologii. Partnerem Instytutu przy realizacji zadania był Związek Ukraińców Podlasia.

Antologia ukraińskojęzycznego piśmiennictwa Podlasia Krajina swojoho słowa jest zamieszczona w wersji elektronicznej na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego: https://www.pninstytut.org/pl/publikacje/krajina-swojoho-slowa/

Zdjęcia: Grzegorz Kuprianowicz, Andrzej Artemiuk.

18 lutego 2025 r. Dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz wziął udział w spotkaniu wiceprzewodniczącej Rady Najwyższej Ukrainy Ołeny Kondratiuk ze społecznością ukraińską w Polsce, które odbyło się w Ambasadzie Ukrainy w Warszawie.

Rozmowa dotyczyła w szczególności sytuacji państwa ukraińskiego w warunkach rosyjskiej agresji i zachodzących zmian geopolitycznych, a także sytuacji ukraińskich uchodźców na terytorium Polski, ich problemów i sposobów ich rozwiązania. Dyrektor PIN poruszył kwestię autochtonicznych Ukraińców w Polsce oraz ich roli w pomocy Ukrainie i zachowaniu tożsamości ukraińskiej.

Pod koniec marca 2025 r. do biblioteki Podlaskiego Instytutu Naukowego przekazano kilkadziesiąt książek z prywatnej biblioteki prof. Bazylego Poskrobki (1941-2021). Większość przekazanych książek poświęcona jest naukom humanistycznym. Prof. Bazyli Poskrobko pochodził z podlaskiego Kuraszewa, był wybitnym ekonomistą, wykładowcą Uniwersytetu w Białymstoku, a pod koniec życia pisał również utwory literackie gwarą ukraińską swojej rodzinnej wsi. Książki podarował bibliotece PIN Andrzej Poskrobko, syn prof. B. Poskrobki.

Podlaski Instytut Naukowy wyraża podziękowanie dla Andrzeja Poskrobko za podarowane książki. Biblioteka Podlaskiego Instytutu Naukowego liczy już ponad tysiąc publikacji. Jej funkcjonowanie jest finansowane dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.