Obchody pamięci Antoniego i Pawła Wasyńczuków w Chełmie
10 maja 2025 r. odbyły się w Chełmie obchody pamięci wybitnych postaci ukraińskiego życia narodowego Chełmszczyzny w pierwszej połowie XX wieku Antoniego i Pawła Wasyńczuków z okazji 90. rocznicy śmierci A. Wasyńczuka i 80. rocznicy śmierci P. Wasyńczuka. Uroczystości przeprowadzono pod patronatem honorowym: Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Szymona Hołowni oraz Nadzwyczajnego i Pełnomocnego Ambasadora Ukrainy w Rzeczypospolitej Polskiej Wasyla Bodnara.



Uroczystości rozpoczęły się nabożeństwem żałobnym (panachydą) za Antoniego i Pawła Wasyńczuków i złożeniem kwiatów na grobie rodzinnym rodziny Wasyńczuków na cmentarzu prawosławnym przy ul. Lwowskiej. Nabożeństwo żałobne w języku ukraińskim i cerkiewno-slowiańskim z wymową ukraińską odsłużyli ks. mitrat Jan Łukaszuk i o. Mateusz Jaszczuk, śpiewał chór prokatedralnej parafii prawosławnej pw. św. ap. Jana Teologa w Chełmie pod dyrekcją Sergiusza Horbaczewskiego. Po nabożeństwie słowo wygłosił ks. mitrat J. Łukaszuk. Złożono wieńce od Ukraińców z Chełma i Lublina oraz od Konsula Honorowego Ukrainy w Chełmie.






Kolejnym wydarzeniem obchodów było sympozjum naukowe „Antoni i Paweł Wasyńczukowie oraz ich rola w ukraińskim życiu narodowym Chełmszczyzny w pierwszej połowie XX wieku”, które odbyło się w Chełmskiej Bibliotece Publicznej im. Marii Pauliny Orsetti w Chełmie. Sympozjum otworzył dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego i prezes Towarzystwa Ukraińskiego dr Grzegorz Kuprianowicz. Jako pierwsze zaprezentowano zapis wystąpienia Nadzwyczajnego i Pełnomocnego Ambasadora Ukrainy w Rzeczypospolitej Polskiej Wasyla Bodnara oraz list Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Szymona Hołowni, którzy przyjęli honorowy patronat nad obchodami. Następnie głos zabrali: Konsul Honorowy Ukrainy w Chełmie Stanisław Adamiak, deputowany Lwowskiej Rady Obwodowej Petro Cehołko, p.o. proboszcza parafii prawosławnej w Bończy ks. mitrat Jan Łukaszuk i o. Mateusz Jaszczuk, który reprezentował ks. prot. dr Jarosława Szczura, proboszcza prokatedralnej parafii prawosławnej św. Jana Teologa w Chełmie.








Podczas sympozjum wygłoszono trzy referaty. Prof. Mirosław Szumiło z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie zdalnie wygłosił referat „Ukraińska inteligencka rodzina Wasyńczuków z Chełma”. Dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr G. Kuprianowicz zaprezentował referat „Działalność Antoniego i Pawła Wasyńczuków w ukraińskim życiu narodowym na Chełmszczyźnie w okresie międzywojennym”. Wicedyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego Jurij Hawryluk przedstawił referat „Miejsce Chełma w ukraińskiej tradycji narodowej”. Po wystąpieniach referentów głos zabrał Ołeksandr Wołoszynśkyj, wiceprzewodniczący Lwowskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego „Chołmszczyna” i wiceprzewodniczący Zjednoczenia Stowarzyszeń Deportowanych Ukraińców „Zakerzonnia”.








Na zakończenie obchodów pamięci Antoniego i Pawła Wasyńczuków wystąpił z koncertem chór Prokatedralnej Parafii Prawosławnej pw. św. ap. Jana Teologa w Chełmie pod przewodnictwem Sergiusza Horbaczewskiego. Chór śpiewał paschalne utwory liturgiczne w języku cerkiewno-słowiańskim, gdyż uroczystości odbywały się w okresie wielkanocnym, a także kilka ukraińskich pieśni cerkiewnych, które są tradycyjnie wykonywane na Chełmszczyźnie. Na zakończenie prezes Towarzystwa Ukraińskiego dr G. Kuprianowicz podziękował wszystkim instytucjom i osobom zaangażowanym w organizację obchodów.




Organizatorami nagród obchodów: Towarzystwo Ukraińskie i Podlaski Instytut Naukowy, współorganizatorami: Konsul Honorowy Ukrainy w Chełmie, Fundacja Partnerstwo i Współpraca (Chełm), Parafia Prawosławna pw. św. ap. Jana Teologa w Chełmie, Chełmskie Centrum Kultury Prawosławnej w Chełmie, Chełmska Biblioteka Publiczna im. Marii Pauliny Orsetti w Chełmie. Wydarzenie odbyło się dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP oraz przy wsparciu finansowym Fundacji Partnerstwo i Współpracy (Chełm). Honorowy patronat nad uroczystościami objęli Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Szymon Hołownia oraz Nadzwyczajny i Pełnomocny Ambasador Ukrainy w Rzeczypospolitej Polskiej Wasyl Bodnar. Patronat medialny objęły: Ukraińskie pismo Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”, Tygodnik ukraiński „Nasze Słowo”, Polskie Radio Lublin, Telewizja Polska Lublin.

Na obchody przybyli Ukraińcy z Chełma i Lublina, a także polscy przyjaciele Ukrainy. Oficjalnymi gośćmi wydarzenia byli: Konsul Honorowy Ukrainy w Chołmie Stanisław Adamiak, delegacja Lwowskiej Rady Obwodowej – deputowani Lwowskiej Rady Obwodowej: Solomija Rybotyćka, Tetiana Pyśmenna, Petro Cehołko, p.o. proboszcza parafii prawosławnej w Boncha, p.o. proboszcza parafii prawosławnej w Bończy ks. mitrat Jan Łukaszuk i o. Mateusz Jaszczuk, który reprezentował ks. prot. dr Jarosława Szczura, proboszcza prokatedralnej parafii prawosławnej św. Jana Teologa w Chełmie; przewodnicząca Lwowskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego „Chołmszczyna” Iryna Hryń, zastępca przewodniczącej Lwowskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego „Chołmszczyna” i zastępca przewodniczącego Zjednoczenia Stowarzyszeń Deportowanych Ukraińców „Zakerzonnia” Ołeksandr Wołoszynśkyj, redaktor naczelny Ukraińskiego czasopisma Podlasia „Nad Buhom i Narwoju” i wicedyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego Jurij Hawryluk, redaktor naczelny Tygodnika Ukraińskiego „Nasze Słowo” Paweł Łoza, wiceprezes Towarzystwa Ukraińskiego Władysław Kowalski z Brzeźnia, zastępca wiceprezes zarządu Fundacji Partnerstwo i Współpraca (Chełm) Elżbieta Bajkiewicz-Kaliszczuk.

Postacie Antona i Pawła Wasylczuków są zapomniane, a odegrali oni kluczową rolę w ukraińskim życiu narodowym Chełmszczyzny w pierwszej połowie XX wieku. Antoni Wasyńczuk (1885-1935) był ministrem pełnomocnym Ukraińskiej Republiki Ludowej do spraw repatriacji (1918-1919), a prawdopodobnie też członkiem parlamentu niepodległego państwa ukraińskiego – Ukraińskiej Centralnej Rady (1917-1918). Paweł Wasyńczuk (1893-1945) był przedstawicielem rządu emigracyjnego URL (1944). Obydwaj wybitni działacze ukraińscy były posłami na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w latach dwudziestych XX w., a Antoni Wasyńczuk był przewodniczącym Ukraińskiej Reprezentacji Parlamentarnej w Sejmie I kadencji. Chełmskie obchody były przypomnieniem wybitnych osobowości braci Wasyńczuków, którzy zasługują na pamięć przyszłych pokoleń.