3 lipca 2025 r. w Syhocie Marmaroskim (Rumunia) dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz spotkał się z przedstawicielami kierownictwa Związku Ukraińców Rumunii. Spotkanie odbyło się w siedzibie Oddziału Marmaroskiego ZUR. W spotkaniu wzięła udział delegacja ZUR w składzie: zastępca przewodniczącego ZUR Iwan Rekało, przewodniczący Oddziału Marmaroskiego ZUR Myrosław Petrećkyj oraz przewodnicząca Związku Ukraińców w Rumunii (UWRU) Mirela Czukur.
Podczas spotkania przedstawiciele ZUR zapoznali dr. G. Kuprianowicza z działalnością ZUR, w szczególności w zakresie oświaty w języku ukraińskim, działalności wydawniczej – wydawania książek, czasopism i prasy w języku ukraińskim. M. Petrećkyj przedstawił działalność Oddziału Marmaroskiego ZUR oraz lokalnych organizacji, które do niego należą. Przekazano ukraińskie publikacje z Rumunii, które wzbogacą bibliotekę Podlaskiego Instytutu Naukowego.
Z kolei dr G. Kuprianowicz opowiedział o życiu społeczności ukraińskiej w Polsce, a w szczególności na Podlasiu. Wyraził nadzieję na współpracę między Ukraińcami w Polsce i Rumunii, wymianę doświadczeń i wzajemne wsparcie w kontekście funkcjonowania w strukturach Unii Europejskiej. Przedstawił również Związkowi Ukraińców w Rumunii ukraińskie publikacje z Podlasia.
Marmarosz to region na terytorium Rumunii, na granicy z Ukrainą, położony w Karpatach na lewym brzegu Cisy. Mieszka tam ok. 30 tysięcy autochtonicznych Ukraińców, którzy pielęgnują swoje oryginalne tradycje, kulturę i język. Działa tam sieć organizacji ukraińskich, istnienie oświata w języku ukraińskim, wydawane są liczne publikacje ukraińskie. Mniejszość ukraińska w Rumunii ma również swojego przedstawiciela w rumuńskim parlamencie.
28 lipca 2025 r. odbyło się w Kleszczelach drugie posiedzenie Kapituły Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej. Wzięli w nim udział wszyscy członkowie tego gremium: dr Andrzej Artemiuk, dr Grzegorz Kuprianowicz, dr Mikołaj Roszczenko i Maria Ryżyk.
Celem Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej jest promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia poprzez uhonorowanie i nagrodzenie osób, które odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu, zachowywaniu, badaniu i rozwoju kultury i języka ukraińskiego Podlasia. Nagroda została ustanowiona w 2022 r. przez Podlaski Instytut Naukowy oraz Związek Ukraińców Podlasia. Została już przyznana trzykrotnie – w latach 2022-2024, łącznie nagrodzono nią 10 osób. W 2025 r. nagroda będzie przyznana w dwóch kategoriach.
Na drugim posiedzeniu Kapituła dokonała także wstępnego głosowania nad kandydaturami na laureatów Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za rok 2025 oraz wskazała kategorie, w jakich Nagroda będzie przyznawana.
Ogłoszenie laureatów Nagrody zaplanowano na koniec sierpnia, a uroczyste wręczenie Nagród za 2025 rok odbędzie się na początku października br.
Informacje o nagrodzie oraz procesie jej przyznawania dostępne są na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego w Aktualnościach oraz w zakładce:
Jest dostępny w sprzedaży trzeci numer Ukraińskiego Pisma Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”. Jak zawsze w dwumiesięczniku znalazły się artykuły osób, związanych z Podlaskim Instytutem Naukowym, oraz teksty poświęcone przedsięwzięciom Instytutu.
W dwumiesięczniku można przeczytać artykuł dra Mikołaja Roszczenki „II wojna światowa oczami kleszczelowców” czy artykuł Jerzego Hawryluka „Jewhen Perfećkyj – działacz społeczno-kulturalny z Południowego Podlasia i jego artykuł we Lwowskiej gazecie «Diło»”.
Na łamach „Nad Buhom i Narwoju” nr 3/2025 można oczywiście przeczytać o aktywności Instytutu w kwietniu i maju 2025 r. w kronice wydarzeń „З організованого життя над Бугом і Нарвою”.
Oczywiście w tym numerze „NBiN” jest także wiele innych ciekawych tekstów o języku, kulturze, historii i współczesności społeczności ukraińskiej Podlasia:
25 lipca 2025 r. w Bielsku Podlaskim w siedzibie Związku Ukraińców Podlasia odbyło się pierwsze w tym roku posiedzenie Kapituły Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej. Wzięli w nim udział wszyscy członkowie Kapituły: dr Andrzej Artemiuk, dr Grzegorz Kuprianowicz, dr Mikołaj Roszczenko i Maria Ryżyk.
Celem Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej jest promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia poprzez uhonorowanie i nagrodzenie osób, które odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu, zachowywaniu, badaniu i rozwoju kultury i języka ukraińskiego Podlasia. Nagroda została ustanowiona w 2022 r. przez Podlaski Instytut Naukowy oraz Związek Ukraińców Podlasia. Została już przyznana trzykrotnie – w latach 2022-2024, łącznie nagrodzono nią 10 osób.
W 2025 r. nagroda będzie przyznana w dwóch kategoriach. Kategorie w jakich będzie przyznana Nagroda wybierze Kapituła Nagrody. Mogą to być np. kategorie: Twórczość literacka, Działalność naukowa, Działalność popularnonaukowa, Twórczość publicystyczna, Twórczość artystyczna, Działalność organizacyjna, Działalność edukacyjna, Działalność samorządowa lub inne ustanowione przez Kapitułę Nagrody. Nagrodę mogą otrzymać osoby fizyczne, zasłużone dla funkcjonowania, zachowania, badania, tworzenia lub rozwoju kultury i języka ukraińskiego Podlasia w danej kategorii.
Na swoim pierwszym w 2025 r. posiedzeniu Kapituła uzgodniła zasady funkcjonowania i plan pracy Kapituły. Ustalono, że drugie posiedzenie Kapituły odbędzie się pod koniec lipca, trzecie – pod koniec sierpnia. Przeprowadzono również dyskusję na temat kandydatów na laureatów Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za rok 2025.
Ogłoszenie laureatów i uroczyste wręczenie Nagród za 2025 rok odbędzie się jesienią br. Informacje o nagrodzie oraz procesie jej przyznawania dostępne są na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego w Aktualnościach oraz w zakładce:
W dniach 18-20 lipca 2025 r. przedstawiciele Podlaskiego Instytutu Naukowego – dyrektor PIN dr Grzegorz Kuprianowicz oraz przewodniczący Rady Naukowej PIN prof. Roman Wysocki wzięli udział w 43. Łemkowskiej Watrze w Zdyni. Organizatorem tego wydarzenia, które odgrywa fundamentalną rolę w zachowaniu dziedzictwa kulturowego Łemków, od ponad 30 lat jest Zjednoczenie Łemków.
W sobotę 19 lipca 2025 r. dyrektor PIN dr Grzegorz Kuprianowicz wziął udział w otwarciu 43. Łemkowskiej Watry: oddaniu hołdu ofiarom akcji „Wisłą” i ofiarom rosyjskiej agresji przeciwko Ukrainie oraz uroczystym otwarciu wydarzenia na scenie Watry. Zwrócił się ze słowem do uczestników Watry. Przede wszystkim podziękował Łemkom za Watrę, za to, że po raz 43. także Ukraińcy z innych regionów mogą uczyć się od Łemków, jak zachować swój język, kulturę i tradycję; za 35 lat Zjednoczenia Łemków. Wspomniał o osobistym jubileuszu: 40 lat temu – w 1985 roku – jako 17-letni chłopiec po raz pierwszy uczestniczył w III Łemkowskiej Watry i tam, jako młody człowiek rodem z Podlasia, uczył się od Łemków, jak zachować swoją kulturę, tradycję, pamięć i wiarę przodków, a teraz im za to podziękował.
Jako współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych przypomniał, że w tym roku obchodziliśmy 20. rocznicę ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych, a wkrótce będziemy obchodzić 20 lat działalności Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych. Wyraził nadzieję, że wkrótce nastąpią zmiany legislacyjne, które dla mniejszości w Polsce stworzą lepsze warunki do zachowywania własnej tożsamości, kultury i języka. Podkreślił, że pierwszy krok został zrobiony – dwa dni wcześniej Senat RP przyjął ustawę o zmianie ustawy o mniejszościach, którą Sejm uchwalił 9 lipca br.
Kończąc przypomniał, że obecnie żołnierze Sił Zbrojnych Ukrainy bronią Ukrainy i całej Europy przed rosyjską agresją, podkreślił, że ta wojna to nie tylko wojna o granice czy terytorium, ale wojna o tożsamość, o prawo do bycia sobą, a udział Ukraińców z Polski w tej wojnie to z jednej strony pomoc tym, którzy tam walczą, ale udział w tej wielkiej walce to także zachowanie naszej tożsamości, kultury, tradycji i języka. Na zakończenie przekazał uczestnikom Watry pozdrowienia od Ukraińców z Podlasia, którzy również są obecni na Watrze, przypominając, że tego samego dnia w Dubiczach Cerkiewnych odbywa się największe wydarzenie kulturalne na Podlasiu – Ukraiński Festiwal „Na Iwana, na Kupała”.
W ostatnim dniu łemkowskiej Watry prof. R. Wysocki i dr G. Kuprianowicz wzięli udział w niedzielnej liturgii w cerkwi Opieki Bogarodzicy w Zdyni, której przewodniczył prawosławny arcybiskup przemyski i gorlicki Paisjusz.
17 lipca 2025 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz wziął udział w posiedzeniu Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej Senatu RP, które poświęcone było rozpatrzeniu ustawy o zmianie ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, która została uchwalona przez Sejm 9 lipca 2025 r. Nowelizacja ustawy przewiduje zapewnienie przez Kancelarię Sejmu obsługi merytorycznej i organizacyjnej będących członkami Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych przedstawicieli mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym. Dotychczas mniejszościowi członkowie KWRiMNiE pozbawieni byli jakiegokolwiek zaplecza administracyjno-biurowego i eksperckiego. Inicjatorem uchwalenia takiej nowelizacji ustawy o mniejszościach, wychodząc naprzeciw postulatom przedstawicieli mniejszości w KWRiMNiE, był Marszałek Sejmu Szymon Hołownia. Ideę uchwalenia nowelizacji poparli minister spraw wewnętrznych i administracji Tomasz Siemoniak oraz współprzewodniczący KWRiMNiE ze strony rządowej Tomasz Szymański.
Dr G. Kuprianowicz jako współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych zabrał głos podczas posiedzenia senackiej Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej argumentując, że ta nowelizacja ustawy o mniejszościach jest ważna, gdyż daje szansę na stworzenie warunków dla sprawnego i skutecznego funkcjonowania strony mniejszościowej Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych po niemal 20 latach istnienia tego organu. Głos zabierali również współprzewodniczy KWRiMNiE ze strony rządowej sekretarz stanu w MSWiA Tomasz Szymański, doradca Marszałka Sejmu ds. mniejszości narodowych i etnicznych Ryszard Galla, prawnik Kancelarii Sejmu Bartosz Wilk. Ze strony mniejszościowej KWRiMNiE była również obecna na posiedzeniu przedstawicielka mniejszości karaimskiej Mariola Abkowicz. Komisja poparła przyjęcie ustawy: 13 głosów „za”, 1 głos wstrzymujący.
Tego samego dnia ustawa była procedowana na posiedzeniu plenarnym Senatu. Prezentował ją jako senator-sprawozdawca wicemarszałek Senatu Maciej Żywno z Białegostoku. W głosowaniu ustawa został przyjęta przez Senat 54 głosami „za”, przy 27 wstrzymujących się.
Uchwalona przez parlament ustawa została przekazana do podpisu do Prezydenta RP Andrzeja Dudy.
W czerwcu i lipcu 2025 r. został ustanowiony skład Kapituły Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej na 2025 r. Decyzje w tej kwestii podjęły zarządy podmiotów, które ustanowiły Nagrodę, czyli Podlaskiego Instytutu Naukowego oraz Związku Ukraińców Podlasia. W skład Kapituły weszły cztery osoby zaangażowane w działalność na rzecz zachowania i rozwoju języka i kultury ukraińskiej Podlasia. Członkami Kapituły Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej zostali: dr Andrzej Artemiuk, dr Grzegorz Kuprianowicz, dr Mikołaj Roszczenko i Maria Ryżyk.
Celem Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej jest promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia poprzez uhonorowanie i nagrodzenie osób, które odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu, zachowywaniu, badaniu i rozwoju kultury i języka ukraińskiego Podlasia. Nagroda została ustanowiona w 2022 r. przez Podlaski Instytut Naukowy oraz Związek Ukraińców Podlasia. Została już przyznana trzykrotnie – w latach 2022-2024, łącznie nagrodzono nią 10 osób (szczegółowa informacja zamieszczona jest na stronie Podlaskigo Instytu Naukowego).
Nagroda będzie przyznana w dwóch kategoriach. Kategorie w jakich będzie przyznana Nagroda wybierze Kapituła Nagrody. Mogą to być np. kategorie: Twórczość literacka, Działalność naukowa, Działalność popularnonaukowa, Twórczość publicystyczna, Twórczość artystyczna, Działalność organizacyjna, Działalność edukacyjna, Działalność samorządowa lub inne ustanowione przez Kapitułę Nagrody. Nagrodę mogą otrzymać osoby fizyczne, zasłużone dla funkcjonowania, zachowania, badania, tworzenia lub rozwoju kultury i języka ukraińskiego Podlasia w danej kategorii.
Kapituła Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej rozpocznie swoje prace pod koniec lipca 2025 r. Ogłoszenie laureatów Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2025 r. oraz jej uroczyste wręczneie planowane jest jesienią 2025 r. Informacje o Nagrodzie oraz o procesie jej przyznawania są zamieszczane na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego: www.pninstytut.org
Zadanie publiczne „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia” jest współfinansowane ze środków Województwa Podlaskiego.
Na początku lipca 2025 r. na portalu internetowym muzykatradycyjna.pl został opublikowany ważny artykuł sekretarz Podlaskiego Instytutu Naukowego Ludmiły Łabowicz Gwara podlaska, białoruska, mieszana, ruska, a może ukraińska? O gwarach na Podlasiu. Ukraińska językoznawczyni i znawczyni folkloru Podlasia dokonuje tam analizy gwar południowo-wschodniej części obecnego województwa podlaskiego, podkreślając, że Do dziś na terytorium między Bugiem a Narwią zachowały się gwary zaliczane przez językoznawców do grupy gwar północnoukraińskich. Artykuł ten jest prezentacją w popularny i przystępny sposób podstawowej wiedzy naukowej dotyczącej ukraińskich gwar podlaskich, co jest szczególnie istotne w kontekście ożywionej w ostatnim czasie dyskusji dotyczącej statusu tego etnoletu i prób kreowania nowego bytu określanego jako „język podlaski”.
Rozpoczynając artykuł autorka stwierdza: Przez lata przyzwyczajono się patrzeć na gwary, którymi do dziś posługują się, zwłaszcza na wsiach, mieszkańcy wschodniej części województwa podlaskiego, jak na kłopotliwą, najczęściej będącą powodem do wstydu spuściznę po wiejskich przodkach. Chodzi tu o gwary wschodniosłowiańskie – białoruskie i ukraińskie. Związane jest z tym głęboko zakorzenione przekonanie, że różniące się między sobą gwary poszczególnych wsi to dziwny język mieszany, bliżej nieokreślony „język podlaski”, a nie lokalna odmiana języka ukraińskiego na południu województwa czy też białoruskiego na północy. Dziś na zróżnicowanie gwar na Podlasiu, zachowujących wiele archaicznych i niewystępujących w innych regionach cech, można patrzeć jak na element bogactwa kulturowego – dowód długiej historii i wielowiekowego zakorzenienia mieszkańców tej ziemi.
L. Łabowicz zwraca uwagę na specyfikę podlaskich gwar ukraińskich, podkreślając:
Są one dość różnorodne, dlatego też mowa poszczególnych części regionu, a nawet sąsiadujących ze sobą wsi, różni się między sobą, niekiedy dość znacznie. Ta różnorodność powoduje, że osoba osłuchana z gwarami na Podlasiu nawet po kilku wypowiedzianych zdaniach bez trudności wskaże część regionu, z którego pochodzi rozmówca, a niekiedy nawet konkretną miejscowość. Jednak sami mówiący „po swojomu”, których nie dość, że nie uczono o gwarach, to na dodatek starano się przekonać, że ruski język wsi jest czymś gorszym w stosunku do literackiego języka polskiego, skłonni są dostrzegać w tej różnorodności nie bogactwo, ale kłopotliwą, najczęściej będącą powodem do wstydu spuściznę po wiejskich przodkach. Związane jest z tym głęboko zakorzenione przekonanie, że różniące się między sobą gwary poszczególnych wsi to dziwny język mieszany, a nie lokalna odmiana języka ukraińskiego. „Bo jak – można czasami usłyszeć – mam nazwać swój język ukraińskim, jeżeli u mnie mówi się tak, w sąsiedniej wsi trochę inaczej, a w literackim ukraińskim jest jeszcze inaczej?”. Wynika to często z braku zrozumienia samego pojęcia „gwara”.
W artykule autorka wskazuje na kontekst polityczny klasyfikacji gwar Podlasia:
Niestety, w okresie powojennym, w związku z zaliczeniem wszystkich prawosławnych mieszkańców województwa białostockiego do białoruskiej mniejszości narodowej, wielu naukowców zaczęło włączać gwary podlaskie do grupy gwar białoruskich lub tzw. przejściowych. Publikacje, w których język mieszkańców okolic Narwi, Hajnówki, Orli, a nawet Kleszczel jest nazywany „gwarami przejściowymi białorusko-ukraińskimi”, „gwarami białoruskimi przejściowymi do ukraińskiego” itp., pojawiają się zresztą do dziś, niestety, także w licznych opracowaniach naukowych.
Portal muzykatradycyjna.pl jest realizowany w ramach programu prowadzonego przez Forum Muzyki Tradycyjnej oraz Pracownię Muzyki i Tańca Tradycyjnego we współpracy z Narodowym Instytutem Muzyki i Tańca. Projekt jest finansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Już za kilka dni, w sobotę 19 lipca 2025 roku nad zalewem Bachmaty koło Dubicz Cerkiewnych odbędzie się największa impreza plenerowa Związku Ukraińców Podlasia Festiwal Ukraiński „Na Iwana, na Kupała”. Głównym organizatorem wydarzenia jest tradycyjnie Związek Ukraińców Podlasia we współpracy z Gminnym Ośrodkiem Kultury w Dubiczach Cerkiewnych.
W programie imprezy zaplanowano: 1) kiermasz rękodzieła ludowego, w tym m.in. wyszywanki, ceramika, pokaz sztuki kowalstwa artystycznego i garncarstwa, 2) część koncertowa, a w niej m.in.: – korowód zespołów biorących udział w festiwalu, – obrzęd kupalski z puszczaniem wianków (poprzedzony warsztatami tradycji ukraińskich – plecenia wianków), – koncert zespołów folklorystycznych, folkowych i estradowych.
Projekt realizowany jest dzięki dotacji z budżetu państwa. Zadanie jest współfinansowane ze środków Województwa Podlaskiego oraz przy wsparciu finansowym: Gminy Dubicze Cerkiewne Gminy Bielsk Podlaski
Ciasteczka
Ta strona używa plików cookie - małych plików tekstowych, które są umieszczane na Twoim komputerze, aby pomóc witrynie zapewnić lepszą obsługę. Ogólnie rzecz biorąc, pliki cookie służą do przechowywania preferencji użytkownika, przechowywania informacji dotyczących rzeczy takich jak koszyki zakupów i dostarczania anonimowych danych śledzenia do aplikacji stron trzecich, takich jak Google Analytics. Z reguły pliki cookie poprawiają jakość przeglądania. Możesz jednak preferować wyłączenie plików cookie w tej witrynie i na innych. Najskuteczniejszym sposobem jest wyłączenie plików cookie w Twojej przeglądarce. Sugerujemy skonsultowanie się z sekcją Pomoc przeglądarki lub przejrzenie strony internetowej wikipedia ciasteczka, która zawiera wskazówki dla wszystkich nowoczesnych przeglądarek. Akceptuję
Privacy & Cookies Policy
Privacy Overview
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may affect your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
