Folklor dziecięcy w książce Anny Artemiuk „Котилася торба з високого горба”

Folklor gminy Czyże od kilkudziesięciu lat budzi zainteresowanie różnych badaczy – w przeszłości głównie związanych ze środowiskiem białoruskim, w ostatnim czasie przede wszystkim ukraińskich.

Na uwagę zasługują publikacje Związku Ukraińców Podlasia, m.in. książka „Котилася торба з високого горба” Anny Artemiuk wydana prawie 20 lat temu, a dokładniej w 2011 roku. Warto przypomnieć tę publikację, bardzo cenną dla badań nad lokalną kulturą ludową.

Książka zawiera przykłady podlaskiego folkloru dziecięcego. Zawiera blisko 70 tekstów różnych gatunków zapisanych we wsiach powiatów bielskiego i hajnowskiego, w tym ze wsi w gminie Czyże – Kuraszewo i Zbucz, a także w pobliskim Starym Berezowie i Dubiczach Osocznych. Dodatkiem do publikacji jest płyta z przykładami podlaskiego folkloru dziecięcego.

Książka zawiera wiele ciekawych przykładów kołysanek, zagadek i wierszy, m.in. wykonywanych w okresie Świąt Bożego Narodzenia i Trzech Króli, kolęd życzących śpiewanych w domu nowo narodzonego dziecka, humorystycznych piosenek i przyśpiewek, a także bajek.

Oto przykład kołysanki z Kuraszewa:

Luli-luli, luli-luli

Skuonczylisia tobie huli

Treba bude wże lahati

Swojie oczka zakrywati.

Kto ma dzieci lub wnuki – niech podśpiewuje, kołysząc dziecko.

Anna Artemiuk zdołała zapisać i przedstawić w książce bardzo ciekawe przykłady zagadek. Czy uda się odgadnąć taką? Co prawda nie ze wsi w gminie Czyże, ale z sąsiednich miejscowości:

Łata na łati i szwa ne znati.

Lub taką?:

Powna boczka krup, a nawercha strup.

Podpowiedź – są to rośliny, odpowiedzi na zagadki znajdują się na końcu artykułu*.

Artykuł Marii Artemiuk na końcu książki dostarcza cennych informacji o zwyczajach i obrzędach związanych z narodzinami i chrztem dziecka na Podlasiu. Badaczka prowadziła swoje badania folklorystyczne m.in. w Czyżach i Zbuczu.

Dodatkiem do publikacji jest płyta z 28 utworami z różnymi gatunkami: krótkimi wierszykami, kołysankami, piosenkami dla dzieci i bajkami. Mniejsze formy i pieśni wykonują dzieci z Przedszkola nr 9 „Leśna Polana” w Bielsku Podlaskim i zespół „Ranok” z Bielska Podlaskiego, bajki czytają Anna Artemiuk i Jerzy Hawryluk. Wszystkie utwory na płycie są nagrane w gwarze podlaskiej.

* Oto odpowiedzi na zagadki:

1. kapusta

2. makówka

Udało się odgadnąć?

***

Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Dokumentacja i archiwizacja folkloru tradycyjnego gminy Czyże”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.