Publikacje Jerzego Plewy o wsiach w gminie Czyże
Badacz folkloru mieszkańców gminy Czyże bez wątpienia powinien sięgnąć po trzy publikacje Jerzego Plewy, które są poświęcone wsiom w tej gminie.
Są to:
– „Kuraszewo – lata minione”,
– „Lady, Leniewo, Podrzeczany. Na bielskim hostinciu”,
– „Kojły, Osówka, Szostakowo. Tam, gdzie carowie bywali…”.
W książkach-albumach zostały opracowane i zaprezentowane historia, kultura i życie codzienne mieszkańców opisywanych wsi oraz ich przodków. Na trzy publikacje składają się przede wszystkim archiwalne fotografie, poczynając od czasów Imperium Rosyjskiego. Wszystkie zostały szczegółowo opisane, a autor starał się nie tylko rozszyfrować postacie na zdjęciach, ale także podpisać je gwarowymi formami imion używanymi w poszczególnych wsiach oraz przydomkami. Dzięki temu można nie tylko zobaczyć, jak kiedyś wyglądali przodkowie mieszkańców podlaskich wsi, ale także dowiedzieć się, jak się nazywali.
Oprócz fotografii książki zawierają ciekawy materiał historyczny i etnograficzny. Na przykładzie wybranych miejscowości Jerzy Plewa ukazuje przeszłość podlaskiej wsi, która bezpowrotnie zanika wraz ze starszymi mieszkańcami.
Dla folklorysty szczególnie cenne są fotografie przedstawiające różne obrzędy ludowe i religijne. Uwagę przyciągają materiały z dawnych barwnych wesel, pogrzebów, uroczystości cerkiewnych itp. W książce poświęconej rodzinnej wsi autora – Kuraszewie – znalazł się opis tradycyjnego wiejskiego wesela. Ciekawy materiał etnograficzny, językowy i folklorystyczny (opis dawnego tradycyjnego domu, zwyczaje gospodarcze, artykuł w gwarze „Pro Fiediu z Laduw, kotory wsio znaw”) znalazł się w książce „Lady, Leniewo, Podrzeczany. Na bielskim hostinciu”. Najobszerniejszą ze wszystkich książek, która także będzie cennym materiałem dla badaczy kultury podlaskiej, jest trzecia publikacja „Kojły, Osówka, Szostakowo. Tam, gdzie carowie bywali…”.
Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Dokumentacja i archiwizacja folkloru tradycyjnego gminy Czyże”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.