Pieśni o kobiecej doli

Pieśni ludowe o kobiecej doli mają najczęściej smutny wydźwięk i opowiadają o ciężkich warunkach życiowych, nieudanym małżeństwie, zależności od mężczyzny i jego rodziny, życiu z mężem pijakiem, złą teściową itd. Te utwory liryczne o charakterze obyczajowym są dość popularne wśród śpiewaczek ludowych. We wsiach gminy Czyże w ramach projektu Podlaskiego Instytutu Naukowego udało się nagrać pewną liczbę tego typu utworów.

Jedna z takich pieśni, zaczynająca się od słów „Oddała ż mene mat’”, opowiada o nieszczęśliwym małżeństwie młodej kobiety, która trafiła „u czyżuju storonu / u welikuju simju”. W nowej rodzinie jest traktowana jako ktoś obcy, a teściowa nawet namawia syna, by spędzał czas w karczmie i znęcał się nad żoną:

Szto to w chati homonit

Mati z synom howoryt:

– Czom do korczmy ne jdesz?

– Czom ty żuonki ne bjesz?

Warto posłuchać fragmentu:

Inna popularna nie tylko we wsiach gminy Czyże pieśń, która zaczyna się od słów „Oj mamońko wisznia”, również opowiada o smutnym zamążpójściu i życiu w rodzinie męża, gdzie „i stareńkomu, i maleńkomu dohadżati ja muszu”. Warto zacytować cały tekst pieśni:

Oj, mamońko wisznia, czy ja u was lisznia?

Oddajesz mene moja matiunko, de ja żyti ne prywyksza.

Prywyksza, ne prywyksza, prywykati ja muszu,

I stareńkomu, i maleńkomu dohadżati ja muszu.

Kob ja ż była znała, szto zamużom licho,

Rozczesała b ja rusu kosońku i sidieła w mamy ticho.

Kosa ż moja rusa, u try rady spletiona,

Durna diewczyna, bezrozumnaja w czużu storonu zweziona.

Oj, kob ja ż mieła krylja, sokołowy oczy

Poletieła b do ruodnoj mamońki sered temnoji noczy.

Wiele pieśni opowiada o trudnych relacjach małżeńskich, zwłaszcza o pijaństwie i przemocy ze strony męża:

A pjanicia-koszmarnicia w korczmie pje,

Jak wernetsia wuon do domu – żuonku bje.

Są też utwory liryczne opowiadające o przemijaniu, krótkości ludzkiego życia. Posłuchajmy jeszcze jednego fragmentu popularnej pieśni lirycznej, którą starsze śpiewaczki szczególnie lubią wykonywać: „To j po hory, po dolini hołuby letajut”:

Fotografia ze zbiorów udostępnionych Podlaskiemu Instytutowi Naukowemu przez Mikołaja Jagodnickiego

***

Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Dokumentacja i archiwizacja folkloru tradycyjnego gminy Czyże”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.