Popularny repertuar ukraiński we wsiach gminy Czyże

Oprócz oryginalnych utworów lokalnych, z dawien dawna śpiewanych na Podlasiu, bardzo popularne w regionie są znane pieśni ukraińskie. Spopularyzowały się one we wsiach podlaskich w XX wieku, część z nich trafiła po bieżeństwie, jednak wiele z nich zapewne jeszcze dawniej była znana miejscowej ludności. We wsiach gminy Czyże udało się nagrać kilkadziesiąt takich pieśni, które często – ze względu na ich popularny charakter lub fakt, że pojawiły się dopiero niedawno – budzą mniejsze zainteresowanie badaczy folkloru. Piosenki są jednak ciekawe ze względu na to, że miejscowi śpiewacy często dostosowywali ich słowa do lokalnej wymowy, zmieniali teksty, a czasem melodię, wprowadzali też nowe wątki.

Największą popularnością cieszyły i cieszą się nadal: „Rozprehajte chłopci koni”, „Czom ty ne pryszow”, „Nese Hala wodu”. Jak zauważają często starsi: „To naszy dawni pisnie. Teper jich też spiwajut, ono czasto perekruczujut”. Dotyczy to przede wszystkim piosenki „Rozprehajte chłopci koni”, którą, jak zauważają miejscowi: „Koliś spiwali buolsz protiażno, ne tak jak teper”.

Oto fragment tej pieśni, nagranej w trakcie ostatniego wyjazdu do Szostakowa – właśnie tak śpiewa się we wsiach gminy Czyże:

Popularne we wsiach gminy Czyże są m.in. takie pieśni ukraińskie: „Za tumanom niczoho ne widno” (wariant znanego utworu „Tuman jarom…”), „Tecze ryeczka neweliczka”, „Miesieć na nebi, zorońki swietiat”, „Cwite tereń”, „Nuoczeńka mieseczna jasna”, „Oj szto to za szum uczyniwsia”, „Służyw kozak u wuojśku, miew dwadcet’ dwa hody”, „Tam za hajom, hajom, hajom zeloneńkim”. Warto przytoczyć cały tekst ostatniej z nich, aby pokazać, jakie modyfikacje popularnych ukraińskich pieśni śpiewają mieszkańcy wsi w gminie Czyże:

Tam za hajom, hajom,

Hajom zeloneńkim,

Tam orała diwczynońka

Wolikom czorneńkim.

Orała, orała,

Ne wmieła orati.

Nanimała kozaczeńka

Na skrypoczci hrati.

Muzyczeńko hraje

Oczkami morhaje

A chtoż joho bat’ka znaje,

Na szto wuon morhaje?

Czy na mojie woły,

Czy na mojie browy,

Czy na mojie biełe liczko,

Czy na czorny browy?

Czorny oczy maju,

To j ne ożeniusia

Pujdu, pujdu do ryczeńki,

Z żalu utoplusia.

Ne topiś kozacze,

Bo duszu zahubisz.

Pojiedemo, zwinczajemsia,

Koli wierno lubisz.

Zajiechali do popa,

Popa ne ma doma.

Czy to twojie neszczascie,

Czy moja nedola?

Zaprehajte konia,

Konia woronoho,

Pojiedemo zwinczajemsia

Do ksiondza druhoho.

Teraz trudno powiedzieć, kiedy na Podlasiu pojawiły się niektóre ze znanych pieśni ukraińskich. Wiedza na ten temat znika wraz z najstarszymi śpiewakami, których z roku na rok jest coraz mniej. Młodsi śpiewacy albo wykonują pieśni, które przejęli po najstarszych, albo przejmują repertuar od innych artystów i zespołów, albo po prostu śpiewają piosenki słyszane w radiu, a ostatnio także znalezione w Internecie. I choć badacz często chciałby odszukać te najstarsze przykłady lokalnego repertuaru śpiewaczego, to ten popularny również jest interesujący, ponieważ świadczy o tym, że pieśni wciąż żyją wśród mieszkańców wsi w gminie Czyże.

Zdjęcie archiwalne: Zespół folklorystyczny z Kuraszewa

***

Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Dokumentacja i archiwizacja folkloru tradycyjnego gminy Czyże”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.