„Preczysta – diewka czysta”. Narodzenie Najświętszej Maryi Panny

Narodzenie Najświętszej Maryi Panny to duże święto, zaliczane przez Cerkiew do najważniejszych 12 świąt w roku. Obchodzone jest 21 września wg nowego stylu, 8 września wg kalendarza juliańskiego. Od niego zaczyna się prawosławny rok liturgiczny – święto Narodzenia Bogurodzicy rozpoczyna cykl 12 wielkich świąt.

W tradycji ludowej mieszkańców wsi w gminie Czyże jest ono nazywane Preczystoju (PRECZYSTA). Święto to jest uroczyście obchodzone w cerkwi Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Bielsku Podlaskim, gdzie jechali się również mieszkańcy wsi w gminie Czyże.

Świętowanie Narodzenia Najświętszej Maryi Panny przypadało na czas zakończenia głównych prac polowych. Do święta Preczystoji należało zakończyć kopanie ziemniaków.

Od Preczystoji żyduowśki Kuczki. To żuduowśkie sijato – opowiadali mieszkańcy Zbucza. – Kartochli kopajut, bo doszczye dwie nedieli idut. Żydy molatsia barzo i tohdy doszcz ide na jich. To wże treba do Preczystoji kartochli wykopati, bo budut żyduowśki Kuczki i budut doszczye iti.

W dawnej tradycji mieszkańców wsi w gminie Czyże święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny przypada na okres swatania, chociaż jak podkreślają np. mieszkańcy Klejnik, więcej wesel sprawiano w „mesnici” niż jesienią.

Jednak np. w Zbuczu mówiono „Preczysta diewka czysta”, co znaczyło, że dziewczyna jest już gotowa do zamążpójścia.