„Zamenułoś zmerzłoho w Petruowku”

Ludowe powiedzenie zapisane w Czyżach mówi, że jeśli ktoś chce czegoś niezwykłego, to zamenułoś jomu zmerzłoho w Petruowku. Piotrowy post, czyli we wsiach gminy Czyże – Petruowka, przypada w pełni lata, kiedy przodkowie dzisiejszych Podlasian mogli zapomnieć o wszystkim, szto zmerzłe.

Petruowka – post nie jest tak surowy jak na przykład Wielki. Rozpoczyna się w poniedziałek tydzień po Dniu Trójcy Świętej (we wsiach gminy Czyże – Truojcia, Kleczanie). Kończy się 12 lipca – w święto Apostołów Piotra i Pawła. Oznacza to, że może trwać tylko osiem dni, a niekiedy – nawet 42 dni. Wszystko zależy od daty rozpoczęcia. Na przykład w bieżącym 2021 roku Petruowka rozpoczyna się 28 czerwca i potrwa tylko 14 dni.

Podczas Piotrowego postu zabraniano organizowania hucznych imprez. Starsi pościli, co wynikało z faktu, że właśnie w tym czasie przypadał najtrudniejszy okres w rolnictwie – zapasy żywności stopniowo się kończyły, a ludzie z niecierpliwością czekali żniw. W dawnych czasach mieszkańcy bardzo często wówczas głodowali.

Petruowka na chlieb katuowka – mówiono w Kuraszewie.

Podczas Piotrowego postu przypada Zeleneć, Zeloneć. Jest to pozostałość katolickiego święta Ciała i Krwi Chrystusa (Bożego Ciała) i jest obchodzone we czwartek półtora tygodnia po Dniu Trójcy Świętej. We wsi Koiły mówiono, że Zeleneć – to swjatoho linohuza. Kiedyś poświęcano tego dnia w cerkwiach bukiety kwiatów i ziół. Teraz święto jest obchodzone coraz rzadziej, tylko w pojedynczych parafiach. We wsiach gminy Czyże świętuje się je w Szostakowie. Jest to jedyna wieś w gminie należąca do parafii w Nowym Berezowie. Tego dnia na cmentarzu nadal są poświęcane kwiaty i zioła.

Jednak pamięć o zwyczajach związanych z tym świętem stopniowo jest zapominana. Jego nazwa pojawia się w szczególności w powiedzeniach ludowych, m.in. Zeleneć – wsiem torham kuneć.

Podczas Petruowki ludzie świętują również Narodzenie Jana Chrzciciela. We wsiach gminy Czyże to Jana. Dziś właśnie podczas tego święta poświęcane są kwiaty i zioła.

Petruowka kończy się w święto Apostołów Piotra i Pawła, które w powszechnej świadomości mieszkańców gminy Czyże uważane jest za koniec letnich upałów – Po Petrye i po teplie.

Zdjęcia: dom w Szostakowie, kaplica w Rakowiczach

***

Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Dokumentacja i archiwizacja folkloru tradycyjnego gminy Czyże”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.