Gwiazda – jak do dziś kolędują we wsiach gminy Czyże?
Tradycyjnym atrybutem ukraińskiego bożonarodzeniowego obrzędu kolędowania jest gwiazda. We wsiach gminy Czyże nazywają ją pod wpływem języka polskiego gjazdoju, gwiazdoju.
Gwiazda kolędnicza to nie tylko ozdoba, ale też symbol gwiazdy betlejemskiej oraz element ukraińskiej tradycji bożonarodzeniowej.
Aby ją przygotować, potrzebny jest czas i cierpliwość, ale przede wszystkim wieloletnie doświadczenie oraz talent.
Tradycyjną gwiazdę robiono ze zwyczajnego sita, do którego mocowano rogi oraz obklejano różnokolorowymi wycinankami, które były niekiedy prawdziwymi wytworami sztuki.
Dawniej w środek gwiazdy wstawiano świeczkę, jednak kolędowanie z nią mogło się skończyć podpaloną nie tylko gwiazdą, ale nawet wiejską strzechą. Dlatego też kolędnicy musieli bardzo uważać, kolędując od chaty do chaty. Później do środka zaczęto wstawiać różne obrazki, przedstawiające narodzenie Jezusa Chrystusa, a także elektryczne lampki na baterie.
Kiedyś we wsiach byli majstrzy, którzy robili świąteczne gwiazdy. Najbardziej utalentowani przygotowywali nie tylko gwiazdy jednorzędowe, ale też dwurzędowe i bardzo rzadkie trzyrzędowe.
Gwiazdy przygotowywano do kolędowania zawczasu – niektórzy robili nowe, inni naprawiali stare. Wszystko to sprzyjało integracji młodzieży wiejskiej, która od święta Wprowadzenia do Świątyni Najświętszej Bogurodzicy przygotowywała się do świąt.
Kiedyś z gwiazdami kolędowali tylko starsi chłopacy. Później zaczęły kolędować także dziewczęta. Małe dzieci kolędowały z małymi gwiazdami, starsi – z większymi. Kolędowanie z gwiazdą nadal jest głównym atrybutem bożonarodzeniowej obrzędowości we wsiach gminy Czyże.
Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Dokumentacja i archiwizacja folkloru tradycyjnego gminy Czyże”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.