Cmentarz w Czyżach jako źródło wiedzy o imiennictwie tradycyjnym. Imiona męskie

Cmentarz parafii prawosławnej Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy w Czyżach pochodzi z początku XIX w. Powstał prawdopodobnie po 1804 r. i do dziś jest użytkowany przez mieszkańców parafii. Najstarsze zachowane pomniki pochodzą z drugiej połowy XIX w.

Na terenie cmentarza znajduje się cerkiew pod wezwaniem Świętych Kosmy i Damiana, należąca do parafii Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy w Czyżach. Są w niej odprawiane nabożeństwa m.in. na Prowody (tydzień po Wielkanocy) czy Kuźmy i Demjana (14 lipca wg nowego stylu).

Inskrypcje na nagrobkach są wykonane najczęściej w języku rosyjskim, jednak niedoskonała znajomość tego języka sprawiła, że do napisów przeniknęły liczne formy, charakterystyczne dla gwary ukraińskiej. Dlatego też badacz imiennictwa tradycyjnego znajdzie na cmentarzu czyżowskim wiele ciekawych przykładów miejscowych imion oraz nazwisk.

Ostatnio coraz częściej inskrypcje są wykonywane w języku polskim, jednak nawet wśród zapisów po polsku można znaleźć gwarowe formy imion (Christina, Artemi).

Zobaczmy na konkretnych przykładach i zdjęciach ciekawe formy gwarowe tradycyjnych imion męskich nadawanych we wsiach parafii Czyże.

Miejscowym wariantem imienia Paweł (pol.), Павло (ukr.) jest Pawoł (Павол). W takiej formie gwarowej imię to niejednokrotnie pojawia się na nagrobkach cmentarza w Czyżach.

Kolejna miejscowa forma gwarowa to Daniło – Daniel (pol.), Данило (ukr.) – w zapisie literami rosyjskimi jako Данило.

W gwarze ukraińskiej formą imienia Joachim (pol.), Яким (ukr.) jest Jakim – zapisane na nagrobku literami alfabetu rosyjskiego jako Яким.

Najpopularniejsze imię męskie na cmentarzu w Czyżach najczęściej jest zapisywane jako Иоанн, Nоанн, niekiedy Ян. Sporadycznie pojawia się miejscowa ukraińska forma Iwan – Иван.

Miejscowym wariantem imienia Eudokim (pol.), Явдоким (ukr.) jest Jawdokim – zapisane na nagrobku literami alfabetu rosyjskiego jako Явдоким (З У Явдокима Марии Яромюк) lub Явдокiм.

We wsiach parafii Czyże formą imienia Jakub (pol.), Яків (ukr.) jest Jakuw. Formę tę udało się znaleźć na jednym z nagrobków.

Inną formą gwarową jest Simun – Symeon (pol.), Симеон (ukr.). Imię to pojawia się na jednym z nagrobków w formie dopełniacza – Симона.

W miejscowościach parafii Czyże formą imienia Hilarion (pol.), Іларіон (ukr.) jest Łaryon / Łarion. Tradycyjna forma gwarowa została umieszczona na jednym z nagrobków.

To tylko niektóre z form gwarowych imion męskich, które znalazły się na inskrypcjach nagrobnych na cmentarzu parafii prawosławnej Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy w Czyżach. Za dwa tygodnie przedstawimy przykłady tradycyjnych form imion żeńskich w inskrypcjach nagrobnych.

********************************************************

Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.