Metryki ślubne z parafii w Czyżach z 1730 r., cz. I

Ciekawym materiałem do badań nie tylko antroponimii podlaskiej, ale też tradycji, kultury i bytu społeczności wsi podlaskiej są metryki ślubne dawnej parafii w Czyżach.

Warto przyjrzeć się najstarszym z nich i przeanalizować zapisy z 1730 roku.

Wszystkie zachowane metryki czyżowskie z XVIII w. były pisane w języku polskim, jednak wiele form imion, nazwisk i przydomków, miejscowości zostało podanych w formie gwarowej lub też są to swoiste hybrydy – formy łączące wariant w języku polskim z wariantem cerkiewnym lub formy w języku polskim i w gwarze ukraińskiej.

Zapisy sporządzano głównie według schematu:

z Czyzow

Dałem szlub Utsciwym Młodziencom Michałowi Stefaniukowi y Pelagij Mazałownie Parafianom moim po wysciu Zapowiedzi trzech d. c. po Spowiedzi y komunij S Swiadkowie Zin Taratonik Iwan Taratonik

z Czyzow

Dałem szlub po Wysciu trzech Zapowiedzi Utsci: Młod: Łukianowi Maleszukowi z Rainą Stefanowną Parafianom moim po spowiedzi y Comunij przedszlubney. Swiatowie Denis Jalenniczuk, Michał Lipski

z Klenikow

Dałem szlub po wysciu trzech zapowiedzi distincte czynionych Uttc: Omelanowi Prymoniukowi z Klenikow z Panną z Czyzow Parafianką moią Czyzowską Maryanną Czykierowną po przedszlubney spowiedzi y Comunij s. Swiadkiwie Owerko Siliwoniuk Antoni Kindiuk

Widać więc, że miejscowy proboszcz zapisywał imię i nazwisko / przydomek rodowy zarówno mężczyzny, jak i kobiety, podawał ich stan cywilny, często też miejscowość pochodzenia, a także imiona i nazwiska / przydomki rodowe dwóch świadków.

Warto zaznaczyć, że nazwiska w tym czasie nie były jeszcze czymś stabilnym – po przeanalizowaniu większej liczby zapisów w metrykach pierwszej połowy XVIII w. widać, że nierzadko pojawia się kilka wariantów nazwisk jednej osoby, np. Moroz / Morozuk.

Z zachowanych ksiąg parafii wynika, że w 1730 roku udzielono 20 ślubów osobom z takich miejscowości należących wówczas do parafii Czyże, jak: Czyże, Kojły, Krzywa, Kuraszewo, Leniewo, Łuszcze, Rakowicze, Szostakowo i Zbucz.

Z jakich wsi pochodzili małżonkowie czyżowskich parafian?

Najczęściej były to osoby z tej samej miejscowości, niekiedy – z innej wsi należącej do parafii, np. chłopak z Kojłów żenił się z panną z Łuszcz, a chłopak z Kuraszewa – z panną z Osówki.

Zdarzało się jednak, że czyżowscy parafianie szukali sobie małżonków w sąsiednich parafiach, takich jak Kleniki czy Berezowo, a niekiedy nawet w oddalonych miejscowościach, np. Ploski.

Na ślubnym kobiercu stawali nie tylko kawalerowie i panny, ale też wdowcy i wdowy:

Dałem szlub Utsciwym Wasilowi Kaliszukowi Wdowcowi y Agrypinie Dziwce z Zbucza Bazylownie

Bywało, że z panną żenił się wdowiec, ale zdarzało się, że to kawaler brał sobie za żonę wdowę, np. kawaler Jakun Szeremeta ożenił się z Paraskiewią Demjanczą, wdową z Rakowicz.

Bywało, że wdowa wychodziła za wdowca.

Szkoda, że miejscowy proboszcz nie podawał wieku osób zawierających małżeństwa – bez wątpienia byłaby to ciekawa informacja dla badaczy.

Cdn.

*********************************************************************************************************

Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.