Kuźmiszyny, Łukaszyszyny, Wasiliszyny – przydomki rodowe od form żeńskich
W ubiegłym roku w ramach projektu „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP, pisaliśmy o nazwach kobiet utworzonych od imienia męża w parafii Czyże i Kuraszewo. W artykule zauważono, że jeszcze kilkadziesiąt lat temu popularnym sposobem identyfikacji kobiet w badanych wsiach były formy utworzone od imienia męża. Jeżeli więc mąż miał na imię Stepan, to jego żona w społeczności wiejskiej zwała się Stepancza/Stepańcza, jeżeli mąż nosił imię Karp, to jego żona zwała się Karpicha.
Cały artykuł jest dostępny pod linkiem:
W tym roku Podlaski Instytut Naukowy kontynuuje badanie imiennictwa tradycyjnego w czterech parafiach: Czyże, Kuraszewo, Nowoberezowo i Klejniki. To okazja, aby uzupełnić i pogłębić wiedzę na temat tradycji imienniczej badanego terytorium, także jeśli chodzi o sposób identyfikacji kobiet oraz ich potomków. Jak się bowiem okazuje, od form żeńskich, utworzonych od imion męskich powstawały nazwy rodowe. Jeśli więc kobieta od imienia swojego męża była określana przez przedstawicieli społeczności wiejskiej przydomkiem Kuźmicha, to jej potomków zwano we wsi – Kuźmiszyny. Odnosi się to głównie do sytuacji, gdy kobieta zostawała głową rodziny, np. była to wdowa. Wówczas od nazwy żeńskiej, utworzonej od imienia męża tworzono przydomek rodowy. W świadomości społecznej zatarło się jednak pochodzenie tego typu przydomków od andronimów. Niemal wszyscy informatorzy jako ich źródłosłów podawali imiona męskie – a więc na pytanie, od czego pochodzi przydomek Kuźmiszyny, wskazywali najczęściej imię męskie Kuźma, choć podstawą do utworzenia tego typu formy była w rzeczywistości żeńska forma Kuźmicha.
Tego typu przydomki rodowe często przechodziły z pokolenia na pokolenie. Funkcjonowały one w tradycyjnej społeczności wiejskiej w odniesieniu do wszystkich członków rodziny czy szerzej rodu, np. Serhiej Kuźmiszyn (Serhiej, im. pol. Sergiusz, ukr. Сергій; Kuźmiszyn ≤ Kuźmichicha ≤ Kuźma, im. pol. Kosma, ukr. Кузьма), Ulana Kuźmiszyna (im. pol. Julianna, ukr. Уляна), Serhiej i Ulana Kuźmiszyny etc.
Oto niektóre przydomki rodowe, utworzone od nazw żeńskich, powstałych od imion męża. Na początku zostaje podane imię męskie w wersji gwarowej (w nawiasie po polsku i w ukraińskim języku literackim), następnie forma żeńska, a na koniec forma rodowa (męska, żeńska i w odniesieniu do całej rodziny).
Iwan (pol. Jan, ukr. Іван) – Iwanicha – Iwaniszyn / Iwaniszyna / Iwaniszyny
Jaś (pol. Jan, Jaś, ukr. Іван) – Jasicha – Jasiszyn / Jasiszyna / Jasiszyny
Karp (pol. Karp, ukr. Карп) – Karpicha – Karpiszyn / Karpiszyna / Karpiszyny
Kuźma (pol. Kosma, ukr. Кузьма) – Kuźmicha – Kuźmiszyn / Kuźmiszyna / Kuźmiszyny
Łukasz (pol. Łukasz, ukr. Лука, Лукаш) – Łukaszycha – Łukaszyszyn / Łukaszyszyna / Łukaszyszyny
Prochuor (pol. Prochor, ukr. Прохор) – Prochorycha – Prochoryszyn / Prochoryszyna / Prochoryszyny
Wasil (pol. Bazyli, ukr. Василь) – Wasilicha – Wasiliszyn / Wasiliszyna / Wasiliszyny
W społeczności wiejskiej funkcjonowały również przydomki rodowe utworzone bezpośrednio od imion kobiet:
Dominiczka (pol. Dominika, ukr. Домініка) – Dominiczkuw / Dominiczkowa / Dominiczkowy
Chimka (pol. Eufemia, ukr. Єфимія) – Chimczyn / Chimczyna / Chimczyny
Jawdosia (pol. Eudokia, ukr. Євдокія) – Jawdosin / Jawdosina / Jawdosiny
Orynka (pol. Irena, ukr. Ірина, Ярина) – Orynczyn / Orynczyna / Orynczyny
Jak widać na podanych przykładach, formy rodowe tworzono niekiedy od form hipokorystycznych.
Temat nazewnictwa kobiet w tradycyjnej społeczności wiejskiej na przykładzie wsi należących do czterech podlaskich parafii jest niezwykle bogaty i ciekawy. Na pewno będziemy do niego wracać podczas realizacji projektu.
************
Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.
Dodaj komentarz