Odbyła się VI Podlaska Ukraińska Konferencja Naukowa

18-19 listopada 2022 r. w Bielsku Podlaskim i Białej Podlaskiej odbyła się VI Podlaska Ukraińska Konferencja Naukowa „Migracje, deportacje, przesiedlenia w historii Podlasia”. Tegoroczna konferencja była organizowana w 75. rocznicę akcji „Wisła”).

Pierwszy dzień głównego przedsięwzięcia naukowego środowiska ukraińskiego Podlasia odbył się w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Bielsku Podlaskim. Rozpoczął go przewodniczący Stowarzyszenia „Podlaski Instytut Naukowy” oraz przewodniczący komitetu organizacyjnego dr Grzegorz Kuprianowicz. Minutą ciszy uczczono pamięć niewinnych ofiar agresji Rosji przeciwko Ukrainie.

Podczas uroczystego otwarcia ze słowem do zgromadzonych zwrócił się Jarosław Borowski, Burmistrz Miasta Bielsk Podlaski, Wojciech Przygoński, Pełnomocnik Wojewody Podlaskiego ds. Mniejszości Narodowych i Etnicznych oraz Katarzyna Korycka, dyrektor Biura Mniejszości Narodowych w Departamencie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego. Przybyłych przywitali przedstawiciele współorganizatorów: prof. Feliks Czyżewski, wiceprzewodniczący Komisji Polsko- Ukraińskich Związków Kulturowych Polskiej Akademii Nauk Oddział w Lublinie, Łukasz Badowiec, wiceprzewodniczący Związku Ukraińców Podlasia oraz Iwona Bielecka- Włodzimirow, dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Bielsku Podlaskim. Następnie online przywitał obecnych z otwarciem konferencji przedstawiciel państwa ukraińskiego radca Witalij Biłyj z Ambasady Ukrainy w RP. Odczytano też pozdrowienia dla uczestników konferencji od prawosławnego biskupa łódzkiego i poznańskiego Atanazego, wicemarszałka województwa warmińsko-mazurskiego Mirona Sycza oraz od prof. Jurija Makara z Czerniowieckiego Uniwersytetu Narodowego im. J. Fed’kowycza. Na konferencji w Bielsku Podlaskim byli również obecni sekretarz miasta Bielsk Podlaski Tamara Korycka oraz sekretarz miasta Kleszczele Walentyna Sidoruk.

Podczas sesji 1 „Procesy migracyjne na Podlasiu: od średniowiecza po XXI wiek”, którą prowadził prof. F. Czyżewski, wystąpili z referatami: Jurij Hawryluk (Bielsk Podlaski), Wczesnośredniowieczne migracje na środkowym Pobużu w świetle badań lat 50-80. XX wieku, Maria Ryżyk (Knorydy), Działania Związku Ukraińców Podlasia na rzecz pomocy uchodźcom wojennym z Ukrainy w 2022 roku, Dariusz Krasnodębski (Warszawa), Najstarsze podlaskie migracje – od Bastarnów i Gotów do Mazowszan i Rusinów, Aneta Prymaka (Chmielowszczyzna), Znaczenie i miejsce bieżeństwa 1915 roku w historii Podlasia i Europy Wschodniej, Jerzy Plewa (Kuraszewo), Podlaskie migracje od końca XIX do połowy XX wieku na przykładzie wsi gminy Czyże, Mirosław Reczko (Bielsk Podlaski),Podlaskie losy Żydów z Ostrowi Mazowieckiej w czasie drugiej wojny światowej Andrzej Jekaterynczuk (Lublin-Knorydy), Imigranci ukraińscy w Polsce i ukraińska mniejszość narodowa jako aktorzy działań pomocowych na rzecz uchodźców z Ukrainy. Po referatach odbyła się dyskusja, w której wzięli udział D. Krasnodębski, J. Plewa, dr M. Roszczenko, prof. F. Czyżewski, Zoja Saczko.

Po pierwszej sesji odbyło się otwarcie wystawy „Sumni dni nastały… Akcja „Wisła” (1947) i jej skutki dla Kościoła prawosławnego”. Ze słowem o wystawie zwrócił się do obecnych jej autor dr G. Kuprianowicz.

Kolejnym punktem programu konferencji była prezentacja laureatów Podlaskiej Nagrody Naukowo Literackiej za 2022 rok: św. p. Jana Kiryziuka, dra Mikołaja Roszczenki, Jerzego Plewy, Eugeniusza Ryżyka, którą prowadzili członkowie Kapituły Nagrody: dr A. Artemiuk, J. Hawryluk, dr G. Kuprianowicz, L. Łabowicz. Następnie odbyło się uroczyste wręczenie dyplomu Członka Honorowego Stowarzyszenia „Podlaski Instytut Naukowy” dla doktora Mikołaja Roszczenki i uczczenie jubileuszu jego 80-lecia.

Podczas drugiej sesji „Historia i kultura Podlasia”, którą prowadził prof. Grzegorz Motyka, wystąpili z referatami: Janusz Danieluk (Białystok), Zmiany własnościowe jako aspekt polityki narodowościowej w świetle dziejów uroczyska leśnego „Myticzko” w powiecie bielskim w latach 1865-1939, Mikołaj Roszczenko (Lublin-Kleszczele), Ludność ukraińska Południowego Podlasia i Chełmszczyzny w świetle niemieckiego spisu ludności w 1943 roku, Ludmiła Łabowicz (Białystok), Rzadkie imiona męskie w parafiach Klejniki, Czyże i Kuraszewo na bazie materiału terenowego, Larysa Łukaszenko (Lwów), Ukraiński folklor muzyczny Południowego Podlasia: 75 lat po deportacji Ukraińców, Dorota Misiejuk (Białystok), Proces dziedziczenia kultury ukraińskiej w świetle warunków społecznych Podlasia.

Podczas trzeciej sesji „Podlasie w świetle badań językoznawczych”, którą prowadziła prof. D. Misiejuk, można było usłyszeć referaty: Michała Sajewicza (Lublin), O pochodzeniu nazwiska Birycki notowanego głównie we wschodniej części województwa podlaskiego, Feliksa Czyżewskiego (Lublin), Uwagi o dziewiętnastowiecznym słownictwie południowego Podlasia (na podstawie twórczości Leona Kunickiego, 1828-1873), Marka Martynowicza (Dasze), Migracje z terenu parafii prawosławnej w Kośnej końca XIX – pierwszej połowy XX wieku, Lubow Frolak (Lublin), Rola idiolektu w zachowaniu gwar ukraińskich Podlasia. W dyskusji wzięli udział dr G. Kuprianowicz i prof. D. Misiejuk.

W trakcie uroczystego zakończenia pierwszego dnia konferencji przewodniczący Komitetu Organizacyjnego wyraził podziękowanie wszystkim, którzy byli zaangażowani w organizację konferencji. Ze słowami podziękowania zwrócili się także w imieniu współorganizatorów prof. F. Czyżewski oraz przewodnicząca Związku Ukraińców Podlasia Maria Ryżyk. Następnie przepiękny koncert pieśni ukraińskich dała wokalna grupa Ukraińskiego Zespołu Pieśni i Tańca „Ranok” z Bielska Podlaskiego pod kierownictwem Elżbiety Tomczuk. Uczestnicy konferencji mieli jeszcze okazję porozmawiać podczas uroczystej kolacji.

Drugi dzień VI Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej „Migracje, deportacje, przesiedlenia w historii Podlasia” odbył się w Podlaskim Centrum Kultury Prawosławnej w Białej Podlaskiej. Rozpoczął się on w miejscowej cerkwi prawosławnej św. św. Cyryla i Metodego nabożeństwem żałobnym za ofiary akcji „Wisła”, które celebrowali ks. mitrat Andrzej Pugacewicz oraz ks. prot. Marcin Gościk.

Podczas uroczystego otwarcia konferencji w Białej Podlaskiej ze słowem do zgromadzonych zwrócił się przewodniczący Komitetu Organizacyjnego i dyrektor PIN dr G. Kuprianowicz, ks. mitrat A. Pugacewicz, proboszcz parafii prawosławnej św. św. Cyryla i Metodego w Białej Podlaskiej, jednocześnie dyrektor Podlaskiego Centrum Kultury Prawosławnej w Białej Podlaskiej, prof. F. Czyżewski, wiceprzewodniczący Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych Polskiej Akademii Nauk Oddział w Lublinie, oraz Łukasz Badowiec, wiceprzewodniczący Związku Ukraińców Podlasia. Na konferencji w Białej Podlaskiej byli również obecni Anna Kutnik, kierownik Oddziału Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców Delegatury Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Białej Podlaskiej, ks. prot. Jan Jałoza, proboszcz parafii prawosławnej w Nosowie, ks. prot. Wiesław Skiepko z parafii prawosławnej św. Marka i św. Serafina Ostroumowa w Białej Podlaskiej oraz ks. prot. Marcin Gościk z parafii prawosławnej św. św. Cyryla i Metodego w Białej Podlaskiej.

Podczas czwartej sesji „Akcja „Wisła” oraz jej przeprowadzenie na Południowym Podlasiu”, której przewodniczył członek Rady Naukowej PIN prof. Roman Wysocki, wystąpili z referatami: prof. Roman Drozd (Słupsk), Ogólne założenia realizacji akcji „Wisła” 1947 roku, dr Grzegorz Kuprianowicz (Lublin-Bielsk Podlaski), Znaczenie i konsekwencje akcji „Wisła” dla Kościoła prawosławnego oraz języka i kultury ukraińskiej na Południowym Podlasiu, dr Rafał Dydycz (Sarnaki), Chronologia i statystyka akcji „Wisła” w powiecie Biała Podlaska, prof. Jan Pisuliński (Rzeszów), Założenia i realizacja przesiedleń ludności ukraińskiej podczas akcji „Wisła” w powiatach bialskim i włodawskim – podobieństwa i różnice, prof. Grzegorz Motyka (Warszawa), Wysiedlenia ludności ukraińskiej w powiatach włodawskim i chełmskim przez 49 pułk piechoty podczas akcji „Wisła”, ks. prot. dr Andrzej Konachowicz (Lublin), Duchowni prawosławni przesiedleni podczas akcji „Wisła”.

Podczas przerwy odbyło się otwarcie wystawy „Sumni dni nastały… Akcja „Wisła” (1947) i jej skutki dla Kościoła prawosławnego”, które prowadzili dr G. Kuprianowicz oraz ks. prot. dr Andrzej Konachowicz, dyrektor Lubelskiego Instytutu Kultury Prawosławnej, który był jednym z twórców wystawy.

Podczas ostatniej piątej sesji V „Konsekwencje akcji „Wisła” na Południowym Podlasiu i jej miejsce w pamięci historycznej”, której przewodniczył ks. prot. dr Andrzej Konachowicz, wystąpili z referatami: prof. Roman Wysocki (Lublin), Akcja „Wisła” w świetle prasy diaspory ukraińskiej, ks. Marcin Gościk (Biała Podlaska), Działania Bractwa Młodzieży Prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej na rzecz zachowania pamięci historycznej o akcji „Wisła”, Olga Kuprianowicz (Lublin), Projekt Bractwa Młodzieży Prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej „Uczymy się tolerancji na błędach historii” jako przykład kształtowania wśród młodego pokolenia pamięci o doświadczeniu akcji „Wisła”. Następnie odbyła się dyskusja, w której wzięli udział Jerzy Misiejuk, prof. G. Motyka, dr G. Kuprianowicz, dr R. Dydycz, Magdalena Stasiuk, prof. F. Czyżewski.

Ostatnim punktem programu konferencji była Prezentacja książki Dwie godziny. Wspomnienia mieszkańców Chełmszczyzny i Południowego Podlasia o akcji „Wisła”, wydanej pod redakcją ks. Marcina Gościka, Katarzyny Sawczuk, Olgi Kuprianowicz, Katarzyny Rabczuk, Joanny Iwaniuk (Lublin – Biała Podlaska 2013). O książce mówili dr G. Kuprianowicz oraz redaktorzy publikacji – ks. prot. M. Gościk i O. Kuprianowicz.

Uroczyste zakończenie konferencji prowadził dr G. Kuprianowicz. Przypomniał on cel konferencji oraz wyraził podziękowanie wszystkim osobom i instytucjom zaangażowanym w organizację przedsięwzięcia naukowego.

Organizatorem konferencji był Podlaski Instytut Naukowy, współorganizatorami: Komisja Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych Polskiej Akademii Nauk Oddział w Lublinie, Związek Ukraińców Podlasia, Podlaskie Centrum Kultury Prawosławnej w Białej Podlaskiej, Bractwo Młodzieży Prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej, Miejska Biblioteka Publiczna w Bielsku Podlaskim, Towarzystwo Ukraińskie. W przeprowadzeniu konferencji pomogło również Koło Terenowe Stowarzyszenia Bractwo Prawosławne św. św. Cyryla i Metodego w Białej Podlaskiej. Patronat honorowy nad konferencją objęli: Burmistrz Miasta Bielsk Podlaski, Burmistrz Kleszczel, Wójt Gminy Bielsk Podlaski. Patronat medialny: Ukraińskie pismo Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”, Polskie Radio Białystok, Telewizja Polska Białystok, portal internetowy bielsk.eu, „Kurier Podlaski – Głos Siemiatycz”. Konferencja odbywa się dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzeczpospolitej Polskiej, dzięki wsparciu osób prywatnych oraz przy wsparciu Ambasady Ukrainy w Rzeczypospolitej Polskiej, Burmistrza Miasta Bielsk Podlaski, Burmistrza Kleszczel, Wójta Gminy Bielsk Podlaski. Sponsorzy: Polska Sieć Sklepów „Arhelan”, Agencja Wydawnicza „Ekopress”, J.W. Zakład Transportowy.