Do dziś bardzo popularnym sposobem identyfikacji osób na Podlasiu jest posługiwanie się przydomkami rodowymi powstałymi od różnych podstaw: imienia przodka, najczęściej mężczyzny, rzadziej kobiety, miejsca pochodzenia czy przezwiska ojca, dziadka lub innego członka rodziny. Nazwy te są dziedziczone przez potomków i nadal są używane w codziennych kontaktach mieszkańców wsi.

Do dziś największą popularnością cieszą się przydomki rodowe, tworzone od imienia głowy rodu. Często takie przydomki powstały jeszcze w XIX wieku. Czasami nawet ich nosiciele nie wiedzą, imię którego z przodków stało się podstawą używanego do dziś przezwiska rodowego.

Podstawą powstania przydomka rodowego jest imię w formie gwarowej, np. Dorochtej – Dorochtejowy. Podstawą może być również forma zdrobniała, np. Kiryłko – Kiryłkowy. Bardzo popularne we wsiach podlaskich były w przeszłości przede wszystkim formy zakończone na -ko, dlatego stały się one podstawą wielu przezwisk, m.in. Titko – Titkowy.

W liczbie pojedynczej są używane formy zakończone na:

-uw (Nikanoruw) lub z dyftongiem -uow (Łazarciuow), rzadziej na -in (Jaromin) – w przypadku mężczyzn,

-owa (Banadykowa), rzadziej -ina (Chwedosina) – w przypadku kobiet.

Co ciekawe, nazwiska rodowe są najczęściej używane razem z imieniem nosiciela (Petro Jakubuw, Iwan Pawlikuw, Wiera Karpowa, Mańka Juosipowa).

W liczbie mnogiej przydomki często kończą się na -owy lub -iny (Daniłowy, Kuźmowy, Petrykowy, Jarominy).

Tutaj proponujemy Państwu zebrane w ramach projektu przydomki patronimiczne, tj. powstałe od imienia przodka – mężczyzny, które do dziś są używane w dwóch wsiach parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Czyżach – w Podrzeczanach (w miejscowej gwarze Pudryeczany) i Czyże (w miejscowej gwarze Czyżye).

Banadykowy – Banadyk – ukr. Венедикт – pol. Benedykt

Chwedosiny – Chweduoś – ukr. Феодосій – pol. Teodozjusz

Dementijowy – Dementij – ukr. Дометій – pol. Domicjusz

Dorochtejowy – Dorochtej – ukr. Дорофій – pol. Doroteusz

Frołowy – Froł – ukr. Флор, Фрол – pol. Florus

Jarominy – Jaroma – ukr. Ярема (Єремія) – pol. Jeremiasz

Juchtimkowy – Juchtimko – ukr. Євфимій – pol. Eutymiusz

Julkowy – Julko – ukr. Юліан – pol. Julian

Kasperukowy – Kasper – ukr. Каспер – pol. Kacper

Kiryłkowy – Kiryłko – ukr. Кирило – pol. Cyryl

Klementijowy – Klementij – ukr. Климент – pol. Klemens

Łazarciowy – możliwe pochodzenie od formy Łazareć – ukr. Лазар – pol. Łazarz

Mikołajczykowy – możliwe pochodzenie od formy Mikołajczyk – ukr. Миколай – pol. Mikołaj

Nahumczykowy – Nahumczyk – ukr. Наум – pol. Nahum

Nikanorowy – Nikanor – ukr. Никанор – pol. Nikanor

Oksikowy – możliwe pochodzenie od formy Oksik – ukr. Авксентій – pol. Auksencjusz

Onikijowy – Onikij, Oniki – ukr. Йоаникій / Оникій – pol. Joannicjusz

Stysiowy – możliwe pochodzenie od formy Styś – ukr. Теостих – pol. Teostych

Styszkowy – можливе możliwe pochodzenie od formy Styszko – ukr. Теостих – pol. Teostych

Titkowy – Titko – ukr. Тит – pol. Tytus

Na przykładzie podanych przydomków rodowych doskonale widać, że kryją się w nich ciekawe imiona tradycyjne. Bardzo często są to już zapomniane formy.

Na zdjęciu: młodzież ze szkoły w Czyżach

********************************************************

Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.

Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.