Zmiany w tradycyjnym systemie imienniczym Podlasia w XX i XXI w.

Pierwsze zmiany w tradycji imienniczej Podlasia są widoczne na początku XX w., a dokładniej po bieżeństwie 1915 roku, kiedy to podlaska ludność ukraińskojęzyczna w przeważającej większości udała się do Rosji. W tym czasie zaczęły się cieszyć popularnością rosyjskie formy imion, które są popularne także dzisiaj. To właśnie po powrocie z kilkuletniego wygnania Podlasianie zamiast tradycyjnych miejscowych form zaczęli używać rosyjskich.

Oto przykłady (na początku jest forma oficjalna ukraińska, dalej miejscowe warianty gwarowe – w wersji cyrylicą i łacinką, a następnie te, które upowszechniły się pod wpływem języka rosyjskiego):

Григорій – Гриць, Ригуор (Hryć, Ryhuor) – Ґриша, Ґришка (Grysza, Gryszka),

Михайло – Міхаїл, Міхаль (Michajił, Michal) – Міша, Мішка (Misza, Miszka),

Степан – Степан, Степанко (Stepan, Stepanko) – Сцьопа, Сцьоп, Сцьопка (Sciopa, Sciop, Sciopka),

Текля – Текля (Tekla) – Фіокла (Fiokła),

Агафія – Гапка (Hapka) – Аґаша (Agasza),

Олександр, Олександрa – Олєксандер, Олєксандра (Oleksander, Oleksandra) – Саша, Сашка, Шура, Шурка (Sasza, Saszka, Szura, Szurka).

Początek zaniku tradycyjnego systemu imion na Podlasiu to druga połowa XX wieku, kiedy to mieszkańcy wsi zaczęli wyjeżdżać do miast, gdzie starali się ukryć swoje „ruskie” pochodzenie. Często zamiast wschodnich używali zupełnie innych form imion, np.

Василь – Вацек (Wacek),

Параска – Поля (Pola),

Леоніла – Льодзя (Lodzia),

Тетяна – Тіна (Tina).

Zdarzały się przypadki, gdy Podlasianie w dużych miastach zmieniali swoje prawdziwe imiona i np. mężczyznę, który był ochrzczony imieniem Mikołaj nazywano…Rysiek.

Swoje dzieci dawni mieszkańcy wsi nazywali już zupełnie inaczej – tak, aby imię nie wskazywało na wiejskie, „ruskie” pochodzenie.

Zanik tradycyjnego systemu imienniczego z czasem dotknął też wsi, gdzie w latach 1960-70 upowszechniły się katolickie lub też wschodnie imiona mające swoje ekwiwalenty w tradycji polskiej: Bożena, Dariusz, Iwona, Mariola, Maryla, Jolanta, Joanna, ale też Sławomir, Mirosław, Ludmiła.

W ciągu ostatnich 20 lat upowszechniła się na Podlasiu nie tylko tendencja, by nazywać dzieci imionami charakterystycznymi dla cudzej tradycji kulturowej, ale też – aby wracać do swoich imion tradycyjnych. Dlatego też dużą popularnością cieszą się dziś imiona: Aleksandra, Olga, Ksenia, Mikołaj, Nina, Anastazja. Bywa, że niektórzy rodzice zapisują imiona dzieci, wykorzystując ukraińskie, nie polskie formy. Jest to zjawisko rzadsze, jednak zamiast imienia Zofia zdarza się Sonia, zamiast Helena – Olena.

***

Ludmiła Łabowicz

Na fotografiach autorki: cmentarz w Hryniewiczach Dużych koło Bielska Podlaskiego z cerkwią św. Proroka Eliasza.