29 grudnia 2021 r. odbyła się w Bielsku Podlaskim konferencja prasowa poświęcona Podlaskiemu Konkursowi Literackiemu „Piszemo po swojomu”, którego celem jest zachęcenie osób znających i używających ukraińskich gwar Podlasia do twórczości literackiej we własnym języku.

Organizatorem Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” jest Stowarzyszenie „Podlaski Instytut Naukowy” z siedzibą w Bielsku Podlaskim. Partnerem przy organizacji konkursu jest Związek Ukraińców Podlasia.

Konferencja odbyła się w siedzibie Związku Ukraińców Podlasia. Wzięli w niej udział: dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz, sekretarz PIN Ludmiła Łabowicz oraz zastępca przewodniczącego Związku Ukraińców Podlasia dr Andrzej Artemiuk. W trakcie konferencji przybyłym dziennikarzom przedstawiono cele, koncepcję oraz zasady konkursu. Przekazano również informację o konkursie oraz jego regulamin. Uczestnicy konferencji odpowiedzieli także na pytania dziennikarzy.

Prace na Podlaski Konkurs Literacki „Piszemo po swojomu” można będzie przesyłać od 1 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. Wyniki konkursu zostaną publicznie ogłoszone w maju-czerwcu 2023 r.

Do konkursu można będzie zgłaszać różnego rodzaju utwory, np. utwory poetyckie, utwory prozatorskie (opowiadania, nowele, powieści), wspomnienia (własne lub spisane wspomnienia innej osoby), bajki, opowieści (własne lub spisane opowieści innej osoby), utwory reportażowe, utwory publicystyczne, a także inne utwory mające charakter literacki w szerokim tego znaczeniu. Wybór gatunku literackiego zostanie pozostawiony uczestnikom, aby pobudzić ich kreatywność w poszukiwaniu formy wyrazu literackiego. Konkurs dedykowany jest osobom w każdym wieku oraz zaawansowaniu literackim.

Informacje o konkursie (w tym regulamin wraz z załącznikami) będą zamieszczane na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego: www.pninstytut.org

Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, finansowanego przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.

W środę 29 grudnia przypada dziewiąty dzień po śmierci ukraińskiego poety, jednego z organizatorów i liderów odrodzenia ukraińskiego na Północnym Podlasiu, śp. Jana Kiryziuka (1949-2021), który zmarł 21 grudnia 2021 r. w Bielsku Podlaskim.

Już dzień po śmierci Jana Kiryziuka, 22 grudnia, w audycji „Dumka Ukraińska” w Radiu Białystok dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz i zastępca dyrektora PIN Jurij Hawryluk wspominali śp. Jana Kiryziuka oraz mówili o jego znaczeniu w podlaskim procesie literackim oraz dla rozwoju ruchu ukraińskiego i dla kształtowania się tożsamości narodowej na Północnym Podlasiu.

Audycji można słuchać na stronie internetowej Radia Białystok:

https://www.radio.bialystok.pl/dumka/index/id/208446

Ukazał się szósty w 2021 roku numer Ukraińskiego Pisma Podlasia „Nad Buhom i Narwoju” z kalendarzem.

W dwumiesięczniku można przeczytać o ostatnich wydarzeniach w życiu społeczności ukraińskiej na Podlasiu, a także artykuły poświęcone tematom o charakterze kulturalnym, społecznym, historycznym, literackim i folklorystycznym. Znalazły się w nim także artykuły osób związanych z Podlaskim Instytutem Naukowym. Ponadto „Nad Buhom i Narwoju” informuje o ostatnich przedsięwzięciach Instytutu.

W szóstym numerze Jurij Hawryluk, redaktor naczelny „Nad Buhom i Narwoju” oraz zastępca dyrektora Podlaskiego Instytutu Naukowego, proponuje m.in. swoje refleksje o tym, że „Pisać po swojomu – może każdy!”, artykuł poświęcony wybitnemu Podlasianinowi Konstantynowi Charłampowiczowi oraz jego artykułowi o fikcyjnej korespondencji Kozaków Zaporoskich z sułtanem tureckim, a także literacki „Chronologion”.

Ludmiła Łabowicz, sekretarz Podlaskiego Instytutu Naukowego, w cyklu „O naszej mowie prostej – nieprostej” analizuje leksykę ludową związaną z tematem kobiet „Ne chwali pohody zrania, a baby zamołodu”. Ponadto autorka proponuje artykuł o tegorocznym Konkursie Piosenki Ukraińskiej „Z Pidlaśkoji krynyci”.

W kronice wydarzeń „З організованого життя над Бугом і Нарвою” można przeczytać o działaniach podlaskich organizacji, w tym Podlaskiego Instytutu Naukowego. Dwumiesięcznik zamieszcza także fotoreportaż „W Chełmie – 155-lecie Mychajła Hruszewskiego” o Chełmskich obchodach 155. rocznicy urodzin Mychajła Hruszewskiego, których współorganizatorem był Instytut.

„Nad Buhom i Narwoju” można kupić w sieci KOLPORTER w powiecie bielskim, hajnowskim i siemiatyckim oraz w Białymstoku. Oprócz tego pismo jest dostępne w Centrum Kultury Prawosławnej w Białymstoku. Istnieje możliwość prenumeraty.

15 grudnia 2021 r. odbyło się jubileuszowe LXXV posiedzenie Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych. W posiedzeniu – jako współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych oraz przedstawiciel mniejszości ukraińskiej w tej komisji – uczestniczył dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz.

W programie LXXV posiedzenia Komisji Wspólnej znalazło się szereg istotnych dla mniejszości kwestii, w tym: informacja o podziale dotacji MSWiA na realizację w 2022 r. zadań mających na celu ochronę, zachowanie i rozwój tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych oraz zachowanie i rozwój języka regionalnego, informacja o stanie przygotowań VIII raportu dotyczącego sytuacji mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego w RP, informacja o stanie prac grupy roboczej ds. edukacji mniejszości, informacja Ministerstwa Rozwoju o możliwości korzystania przez mniejszości narodowe i etniczne ze środków Krajowego Planu Odbudowy, a także harmonogram pracy Komisji Wspólnej na 2022 r. Dodatkowym tematem poruszonym na tym posiedzeniu stała się kwestia decyzji Komisji Finansów Sejmu RP o przyjęciu poprawki do budżetu państwa zmniejszającej wysokość części oświatowej subwencji dla samorządów, przekazywanej w związku z nauczaniem języków mniejszości oraz języka regionalnego. Dr G. Kuprianowicz zabierał głos w większości punktów LXXV posiedzenia Komisji Wspólnej.

W najnowszym tomie (tom 21 na rok 2021) rocznika-almanachu „Ukrajinśkyj Literaturnyj Prowułok” („Ukraiński Zaułek Literacki”) ukazał się artykuł Ludmiły Łabowicz z Podlaskiego Instytutu Naukowego. „Ukrajinśkyj Literaturnyj Prowułok” to jedyny ukraiński almanach literacki w Polsce, wydawany przez Skansen Kultury Materialnej Chełmszczyzny i Podlasia w Holi, którego redaktorem jest ukraiński poeta i literaturoznawca Tadeusz Karabowicz.

W artykule „Gwara jako instrument tworzenia ukraińskiej kultury wysokiej na Północnym Podlasiu” podlaska badaczka wskazuje na jedno z interesujących zjawisk zachodzących w procesie literackim między Bugiem a Narwą, jakim jest używanie gwary podlaskiej w twórczości literackiej. Autorka artykułu analizuje to zjawisko, pokazując różne jego aspekty, które odzwierciedlają tytuły rozdziałów: „Podlaski ruch literacki – ruch do ukraińskości”, „Od twórczości ludowej – do kształtowania kultury wysokiej”, „Do tematu zapisy gwar podlaskich”, „Rysy gwarowe poezji podlaskiej”.

13 grudnia 2021 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz wziął udział w kolejnym posiedzeniu Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych Sejmu RP. W programie posiedzenia znalazły się m. min. punkty dotyczące działalności Pełnomocnika Rządu do spraw Równego Traktowania oraz dodatkowych nazw miejscowości w językach mniejszości w Polsce.

Dr Grzegorz Kuprianowicz jako współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych podkreślił, że Pełnomocnik Rządu do spraw Równego Traktowania może odgrywać ważną rolę w działaniach na rzecz równego traktowania mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym. Zaznaczył, że środowiska mniejszości z nadzieją przyjęły pismo nowej pełnomocnik na początku jej kadencji i oczekują aktywizacji działań pełnomocnika w zakresie problematyki mniejszościowej.

Dyrektor PIN zabrał też głos w punkcie posiedzenia dotyczącym dodatkowych nazw miejscowości w językach mniejszości w Polsce. Podkreślił, że możliwość umieszczania nazw w językach mniejszości ma dla społeczności mniejszościowych wielkie znaczenie, gdyż pozwala na funkcjonowanie ich kultury i języka w przestrzeni publicznej w miejscach jej tradycyjnego zamieszkania, ma to wymiar nie tylko praktyczny, ale także symboliczny. Zwrócił uwagę, że nie wszystkie mniejszości mogą w praktyce skorzystać z takiej możliwości. Podkreślił, że dla realnego korzystania przez mniejszości z jej praw, obok zapisów ustawowych, ważna jest także atmosfera społeczna. Zwrócił także uwagę na znaczenie kulturowe obecności nazw w językach mniejszości, ponieważ dzięki temu nazwy te, będące elementem dziedzictwa kulturowego danego terenu, nadal funkcjonują w życiu codziennym.

Link do zapisu posiedzenia:

https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/transmisja.xsp?documentId=9D4B950089CF6752C12587A3003902DC&symbol=TRANSMISJA_ARCH&info=T

Od naszej V Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej minął już dokładnie miesiąc. To dobry moment na podsumowanie statystyk dotyczących jej wersji online. Dzięki transmisji konferencji na platformie Facebook, w ramach której zamieszczono 5 filmów, zakończenie konferencji nie oznaczało, że przestała ona docierać do coraz szerszego grona osób.

Do tej pory wyświetlono 14 665 minut transmisji konferencji.

Zasięg postów zawierających filmy z konferencji wynosi ponad 3,5 tys. Filmy zostały wyświetlone ponad 4 tys. razy. Ok. 280 osób zostało z nami dłużej.

Interakcji w stosunku do naszych transmisji z konferencji (czyli polubień, komentarzy і udostępnień) było do tej pory łącznie prawie 280.  Na uwagę zasługuje korelacja liczby interakcji z liczbą osób oglądających dłużej transmisje.

Większość naszej publiczności była z Podlasia, ale oglądano nas w całej Polsce, a także Ukrainie, Białorusi i Kanadzie.

Cieszymy się, że nasza konferencja oprócz obecności stacjonarnie jej uczestników spotkała się z zainteresowaniem także w formie transmisji online.

Przesądy, powiedzenia i czynności z nimi związane stanowią ciekawy element kulturowy. Mają one na celu wpływanie na to, nad czym nie mamy kontroli. Warto poznać te najpopularniejsze, zapisane od mieszkańców różnych wsi w gminie Czyże. Są one bardzo zróżnicowane i dotyczą osób w każdym wieku, także dzieci i młodzieży szkolnej oraz niezamężnych i nieżonatych.

Oto wybrane przykłady:

– Dieti rodżany w ponediełok – liniwy.

– Jak odiahnesz sztoś ditiatowi nawyworot, to nichto ne spuwroczyt.

– Ditiata ne można pochwaliti, bo spowroczysz.

– Ne perestupaj ditiata, bo ne wyroste.

– Ne zahledaj u hnizdo łastuwki, bo budesz mieti rabotienie (wesnuszki).

– Jak perszy raz obaczysz busła, kotory sidit na hnizdowi – ne perejdesz do druhoji klasy.

– Ne siadaj w kutkowi, bo za muż ne wyjdesz (ne ożeniszsia).

– Jak mołodaja wyżej trymaje swieczku na winciowi, bude brati werch nad mołodym.

– Ne zaszywaj niczoho na sobie, bo zaszyjesz rozum. Jak wże musisz, to w rot nitku i tohdy zaszywaj.

– Jak kuot myjetsia, to każut, pryde huost’.

– Nedobre woroczatiś do chaty, jak czohoś zabywsia.

– Jak w chati brudno, nepopratane, to wse zajde chtoś, chto nikoli w tuoj chati ne byw.

– Ne można czerez huliciu perechoditi, jak chtoś jiede czy jde nawet’, bo bude neszczastie. Treba perepustiti.

– Nedobre zaczynati robotu w ponediełok i w pjatniciu. Jak zaczynati żniwa, to ne w ponediełok.

– Pożyczati ne można na Koledu (Wigilię).

Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Dokumentacja i archiwizacja folkloru tradycyjnego gminy Czyże”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.

9 grudnia 2021 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz jako współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych wziął udział w posiedzeniu grupy roboczej ds. oświaty mniejszości, które w formie hybrydowej odbyło się Departamencie Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych i Etnicznych MSWiA w Warszawie.

Na posiedzeniu poruszono szereg kwestii dotyczących systemu oświaty w zakresie działań służących zachowaniu tożsamości mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym. Przedstawiciele mniejszości podkreślali potrzebę udoskonalenia różnych elementów systemu, a w szczególności wprowadzenie mechanizmów zachęcających do nauczania języków mniejszościowych i podnoszących ich znaczenie w dalszej edukacji uczniów, potrzebę zapewnienia podręczników dla nauczania języków mniejszości, implementacji zapisów Europejskiej Karty Języków Regionalnych lub Mniejszościowych.

Informacja o posiedzeniu na profilu strony mniejszościowej KWRiMNiE na Facebooku: https://www.facebook.com/StronaMniejszosciowaKWRiMNE/posts/237693195152271

Informacja o posiedzeniu na stronie MSWiA: https://www.gov.pl/web/mniejszosci-narodowe-i-etniczne/rozmowy-o-systemie-oswiaty-mniejszosciowej–spotkanie-w-mswia-w-ramach-grupy-ds-wypracowania-propozycji-zmian-w-systemowych-zadaniach-szkol-i-placowek-oswiatowych-umozliwiajacych-uczniom-podtrzymywanie-poczucia-tozsamosci-narodowej-etnicznej-i-jezykowe

Zdjęcie ze strony MSWiA.