Bazyli Nazaruk – laureat Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2023 rok w kategorii „Działalność naukowa”

Bazyli Nazaruk – ukraiński literaturoznawca, tłumacz, wykładowca akademicki, ukrainista, pochodzący z Południowego Podlasia. Autor wielu publikacji poświęconych twórczości ukraińskich pisarzy Pantełejmona Kulisza, Wołodymyra Samijłenki, Mykoły Bażana, Bohdana Ihora Antonycza, Ostapa Łapskiego, Jakowa Hudemczuka, Tadeja Karabowicza, sztuce Jerzego Nowosielskiego, Bazylego Albiczuka. Tłumaczył na język polski utwory Tarasa Szewczenki, Iwana Dracza, Bohdana Ihora Antonycza, Stepana Kryżaniwskiego, Ostapa Łapskiego. W dorobku naukowym ma także monografię Twórczość poetycka Bohdana Ihora Antonycza (Warszawa 2007) oraz książkę Futuryzm na Ukrainie. Manifesty i teksty literackie (Warszawa 1995). Współautor cenionego Małego słownika ukraińsko-polskiego, polsko-ukraińskiego (Warszawa 1998). Autor artykułów o ukraińskich pisarzach w Polsce, w tym z Podlasia. Wniósł znaczący wkład w odkrycie, badanie i popularyzację twórczości południowopodlaskiego malarza Bazylego Albiczuka. Współpracował z periodykami ukraińskimi w Polsce, w szczególności z tygodnikiem „Nasze Słowo”.

Urodził się w 1946 r. w ukraińskiej rodzinie we wsi Olszanki (koło Kodnia) na Południowym Podlasiu. W 1947 r. tak jak cała jego rodzina został w ramach akcji „Wisła” deportowany na Mazury. Ukończył ukraińskie Liceum Pedagogiczne nr 2 w Bartoszycach (1964). Absolwent filologii ukraińskiej na Uniwersytecie Warszawskim (1970). Obronił rozprawę doktorską pt. „Twórczość poetycka Iwana Dracza” (1976) oraz uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie monografii o twórczości B. I. Antonycza (2009). Długoletni pracownik, a następnie kierownik Katedry Ukrainistyki (do 1990 r. Katedry Filologii Ukraińskiej) Uniwersytetu Warszawskiego. Profesor wizytujący na Ukraińskim Wolnym Uniwersytecie w Monachium (Niemcy). Przez ponad 40 lat pracował jako tłumacz, w tym w centralnych instytucjach państwowych Polski, również podczas wizyt państwowych, będąc świadkiem kształtowania się międzypaństwowych stosunków polsko-ukraińskich. Ekspert z zakresu programów oświatowych, podręczników szkolnych oraz egzaminów maturalnych z języka ukraińskiego. Egzaminator przy egzaminach państwowych z języka ukraińskiego. Profesor nadzwyczajny i rektor Wyższej Szkoły Menedżerskiej w Legnicy. Współzałożyciel i kierownik Redakcji Ukraińskiej Polskiego Radia. Inicjator i konsultant naukowy filmu dokumentalnego o polsko-ukraińskim sojuszu polityczno-wojskowym 1920 r. „Trudne Braterstwo”. Zastępca Redaktora Naczelnego rocznika „Warszawskie Zeszyty Ukrainoznawcze”. Członek Rady Naukowej Podlaskiego Instytutu Naukowego.

Bazyli Nazaruk jest jednym z najbardziej znanych i cenionych ukraińskich uczonych w Polsce w dziedzinie literaturoznawstwa. Wybitny przedstawiciel pokolenia Ukraińców Południowego Podlasia, doświadczonego przymusową deportacją podczas akcji „Wisła”, który wbrew okolicznościom zewnętrznym zdołał zachować własną tożsamość ukraińską, a następnie działać na rzecz ukraińskiej nauki i kultury w Polsce. Podkreślić należy jego wkład w badanie i popularyzację dorobku pisarzy ukraińskich mieszkających w Polsce, a także twórczości Bazylego Albiczuka. Jako wykładowca akademicki nie tylko przybliżył literaturę ukraińską Polakom, ale także kształtował wiele pokoleń studentów ukraińskich z Polski.

Ustanowienie i przyznawanie Nagrody jest jednym z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.