Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030, co stworzyło warunki do zorganizowania go przez Podlaski Instytut Naukowy w partnerstwie ze Związkiem Ukraińców Podlasia.
Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030, co stworzyło warunki do zorganizowania go przez Podlaski Instytut Naukowy w partnerstwie ze Związkiem Ukraińców Podlasia.
Kuraszewo to wieś w gminie Czyże w powiecie hajnowskim. Obecnie jest ona siedzibą prawosławnej parafii św. Antoniego Pieczerskiego, obejmującej tylko dwie miejscowości – Kuraszewo i Wólkę. Należą do niej dwie świątynie: parafialna cerkiew św. Antoniego Pieczerskiego w Kuraszewie oraz filialna kaplica Świętych Braci Machabeuszy między Kuraszewem a Ladami.
Samodzielna parafia w Kuraszewie powstała w 1897 roku. Wcześniej wieś należała do parafii Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy w Czyżach, stąd też wiedzę o tradycji imienniczej tej wsi można czerpać z bardzo dobrze zachowanych metryk urodzeń, ślubów i zgonów parafii czyżowskiej z XVIII i XIX w.
Przedmiotem analizy będą nazwiska / formy rodowe występujące w metrykach narodzin. Został wybrany okres dzisięciu lat – od 1728 roku do końca 1739 roku.
Metryki z lat 1728-1729 zachowały się jedynie w formie szczątkowej. Metryki, poczynając od roku 1730, są w bardzo dobrym stanie i zachowały się praktycznie w całości, co umożliwia dokładniejszą i bardziej wiarygodną analizę materiału związanego z imionami i nazwiskami.
Zapisy w metryce chrztu były sporządzane po polsku zgodnie z zasadami ówczesnej ortografii, najczęściej według następującego wzoru:
z Kuraszewa wsi: Illuſtrowane S: Krzstem dziecie na imie Melanya z Utsciwych Oyca Moyseia Samociuka, z Matki Marianny, utsciwy kum Jeremiaſz Kondrociuk, kuma Marciza Matfieycza
Inny przykład:
z Kuraszewa: Ochrzciłem Syna imieniem Axętyiego z V.V. Rodzicow Korniła y Tatianny Rusakow Kum V. Stefan Naumjuk Kuma V. Katharzyna Hryhorczaia
Przedmiotem analizy w artykule będą jedynie nazwiska rodziców chrzczonego dziecka ze wsi Kuraszewo z lat 1728-1737.
Obecnie w Kuraszewie są popularne głównie nazwiska patronimiczne (odojcowskie), takie jak np. Artemiuk, Dmitruk, Gierasimiuk, Grygoruk, Jańczuk, Kiryluk, Oniszczuk, Wasiluk i inne. Na początku XVIII w. również dominowały formy nazwisk utworzone od miejscowej gwarowej formy imienia ojca (niekiedy też od zdrobnień i form zakończonych na -ko, np. Jurko – Jurczuk), jednak proces stabilizacji nazwisk nie był jeszcze w tym czasie ukończony, dlatego też często funkcjonowały różne formy nazwiska tej samej osoby, np. Timoszuk / Tymoszuk.
Jakie nazwiska były popularne we wsi Kuraszewo w pierwszej połowie XVIII wieku?
Z zachowanych zapisów wynika, że najczęściej występującym nazwiskami mieszkańców Kuraszewa między 1728 a 1737 rokiem były formy: Timoszuk (raz w wersji Tymoszuk), Naumczuk, Jurczuk, Czornak i Rusak.
Podajemy zestaw nazwisk rodziców chrzczonych dzieci ze wsi Kuraszewo występujących w metrykach chrztu parafii w Czyżach w latach 1728-1737. Jeżeli chodzi o etymologię, to najłatwiejsze zadanie z określeniem pochodzenia dotyczy nazwisk odojcowskich. Gorzej jest z nazwiskami odapelatywnymi, które mogły powstać od różnorodnych przezwisk nadawanych mieszkańcom wsi (czy np. nazwisko Czornak nadano komuś, kto miał ciemne włosy lub karnację, a Rusak – komuś, kto miał jasne włosy?).
Na początku zostanie podana forma nazwiska z metryki, następnie forma, od której mogło powstać nazwisko, dalej – literacki wariant ukraiński oraz tłumaczenie na język polski.
Andryjuk – gw. Andryj – ukr. Андрій – pol. Andrzej
Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Kontynuujemy prezentację na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego laureatów Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2023 rok. Dzisiaj prezentujemy postać dra Mirosława Stepaniuka – laureata Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za rok 2023 w kategorii „Działalność popularnonaukowa”.
Decyzję o przyznaniu Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2023 rok Kapituła Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej podjęła na swoim posiedzeniu 12 września 2023 r.
Celem Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej jest promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia poprzez uhonorowanie i nagrodzenie osób, które odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu, badaniu i rozwoju kultury i języka ukraińskiego Podlasia. Nagroda została ustanowiona w ubiegłym roku przez Podlaski Instytut Naukowy oraz Związek Ukraińców Podlasia. W 2023 r. Podlaska Nagroda Naukowo-Literacka została przyznana po raz drugi.
Ustanowienie i przyznawanie Nagrody jest jednym z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
Uroczyste wręczenie Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2023 rok odbędzie się w niedzielę 8 października 2023 r. o godz. 15 w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Bielsku Podlaskim (ul. Kazimierzowska 14).
W programie uroczystości:
● Uroczyste ogłoszenie decyzji Kapituły o przyznaniu Nagrody za 2023 r.
● Wygłoszenie laudacji ku czci Laureatów Nagrody
● Wręczenie Nagród Laureatom
● Wystąpienia Laureatów
● Adresy gratulacyjne i wystąpienia oficjalnych gości
● Koncert Ukraińskiego Zespołu Pieśni i Tańca „Ranok” (kierownik: Elżbieta Tomczuk)
Celem Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej jest promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia poprzez uhonorowanie i nagrodzenie osób, które odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu, badaniu i rozwoju kultury i języka ukraińskiego Podlasia. Nagroda została ustanowiona w ubiegłym roku przez Podlaski Instytut Naukowy oraz Związek Ukraińców Podlasia. W 2023 r. Podlaska Nagroda Naukowo-Literacka została przyznana po raz drugi.
Organizator: Podlaski Instytut Naukowy, partner: Związek Ukraińców Podlasia.
Ustanowienie i przyznawanie Nagrody jest jednym z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
W niedzielę 24 września 2023 roku w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Bielsku Podlaskim odbyło się pierwsze spotkanie literackie z laureatami Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu”, organizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy w partnerstwie ze Związkiem Ukraińców Podlasia. Była to okazja, aby przybliżyć sylwetki oraz twórczość osób nagrodzonych w konkursie, a także porozmawiać na temat pisania gwarami ukraińskimi Podlasia.
W spotkaniu wzięła udział czwórka laureatów konkursu „Piszemo po swojomu”. Byli to: Helena Aleksiejuk – laureatka І miejsca w kategorii „Dramat”; Agnieszka Daniluk – laureatka ІІІ miejsca w kategorii „Poezja”; Jerzy Plewa – laureat І miejsca w kategorii „Proza” oraz Walentyna Waszczuk – laureatka ІІІ miejsca w kategorii „Wspomnienia”. Byli to przedstawiciele różnych pokoleń, a także autorzy reprezentujący różne gatunki literackie.
Spotkanie prowadził Jurij Hawryluk, który przedstawiał postaci poszczególnych twórców oraz ich doświadczenie w pisaniu „po swojomu”, w ciekawy sposób nawiązując do twórczości innych Podlasian piszących gwarami ukraińskimi, a także swojej własnej twórczości literackiej.
Laureaci opowiadali o swoim doświadczeniu w pisaniu gwarą ukraińską, o utworach, które wzięły udział w konkursie oraz o okolicznościach ich powstania. Ponadto każdy z nich przedstawił wybrany utwór lub też jego fragmenty. Spotkanie było więc doskonałą okazją, aby usłyszeć utwory w interpretacji samych autorów, przy czym można było usłyszeć nie tylko fragmenty nagrodzonych prac, ale też inne utwory z dorobku uczestników konkursu.
Helena Aleksiejuk na konkurs zgłosiła sztukę teatralną „Timoszka”. Był to jej debiut literacki, jednak na tyle udany, że utwór zajął pierwsze miejsce. Dramat jest poświęcony postaci wciąż mało znanego na Podlasiu malarza-prymitywisty pochodzącego ze wsi Dubno Tymoteusza Muśki. Ten kaleki twórca, nazywany „Nikiforem Północy”, swój talent rozwinął dopiero w Domu Opieki Społecznej „Kalina” w Suwałkach. Sztuka jest nie tylko hołdem złożonym utalentowanemu twórcy z podlaskiej wsi, który pomimo przeciwności losu robił to co w życiu kochał najbardziej, czyli malował, ale też forma przybliżenia tej wyjątkowej postaci w jego ojczystych stronach.
Walentyna Waszczuk w konkursie „Piszemo po swojomu” otrzymała ІІІ miejsce w kategorii „Wspomnienia” za utwór „Howoru po swojomu”, w którym opisała, jak w czasach jej dzieciństwa spędzonego w Dydulach świętowano Boże Narodzenie i Nowy Rok. Przedstawiła zebranym także swoją twórczość literacką oraz ciekawe przysłowia i powiedzenia z czasów jej młodości.
Agnieszka Daniluk, młoda nauczycielka z Bielska Podlaskiego, należy to tego pokolenia, które najczęściej nie posługuje się już swoją ojczystą gwarą. Ona sama rozmawia jeszcze „po swojomu”, ale jak podkreślała na spotkaniu – głównie wtedy gdy jedzie na wieś, do Kożyna. W swoim wierszu „Ne howoru po swojomu” w lakonicznej formie przedstawiła doświadczenie swojego pokolenia, w którym kwestia językowa łączy się też z kwestią tożsamości.
Jerzy Plewa ze wszystkich uczestników spotkania może się pochwalić największym dorobkiem twórczym – na swym koncie ma już pięć wydanych książek, w tym zbiór opowiadań pisanych gwarą ukraińską wsi Kuraszewo „Nasze seło, prawda i wydumane”. Swoje opowiadania od dłuższego czasu publikuje też na łamach Ukraińskiego Pisma Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”. Jak podkreśla, jego utwory powstały na kanwie opowieści mężczyzn, którzy na różnych spotkaniach – czy na weczurkach, lub na wiejskiej ławeczce, opowiadali prawdziwe, ale często też podkoloryzowane historie. Chociaż są one najczęściej smutne, to ich tragizm jest często podszyty humorem i ironią. Zgromadzonej publiczności autor przedstawił fragment opowiadania „Pilip, Ksenia i hazety” ze swojej książki „Nasze seło, prawda i wydumane”.
Spotkanie literackie spotkało się z dużym zainteresowaniem, dlatego też w Miejskiej Bibliotece Publiczna w Bielsku Podlaskim zebrała się liczna publiczność. Zebrani wzięli udział w żywej dyskusji na temat howoryenia po swojomu, pisania gwarą, a także na temat kwestii związanych z tożsamością. Było to więc nie tylko miejsce do kontaktu z żywym słowem pisanym gwarami ukraińskimi różnych wsi na Podlasiu (Dubna, Dydul, Kożyna, Kuraszewa), ale też doskonałe forum wymiany myśli na temat gwary, twórczości literackiej oraz związku języka ojczystego z własną tożsamością.
Kolejne spotkania literackie z laureatami Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” zaplanowane są w Lublinie i Hajnówce.
Organizatorem spotkania w Bielsku Podlaskim był Podlaski Instytut Naukowy, partnerem – Związek Ukraińców Podlasia, a współorganizatorem – Miejska Biblioteka Publiczna w Bielsku Podlaskim.
*******
Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030, co stworzyło warunki do zorganizowania go przez Podlaski Instytut Naukowy w partnerstwie ze Związkiem Ukraińców Podlasia.
22 września 2023 r. w warszawskim soborze metropolitalnym św. Marii Magdaleny celebrowano uroczystą panichidę za śp. Bogdana Martyniuka w związku 5. rocznicą Jego śmierci. Bogdan Martyniuk Bogdan Martyniuk (1939–2018) był wybitnym lekarzem i znanym działaczem ukraińskim, prowadzącym szeroką działalność przede wszystkim na rzecz opieki nad zabytkami sztuki cerkiewnej, a także jej popularyzacji wśród dzieci i młodzieży. Przez lata współpracował z wieloma osobami z Podlasia. Zmarł w 2018 r.
Nabożeństwo żałobne za śp. Bogdana oraz jego rodziców sprawował proboszcz katedralnej parafii prawosławnej św. Marii Magdaleny w Warszawie o. protoprezbiter Anatol Szydłowski, który przez wiele lat znał B. Martyniuka i współpracował z nim. W swoim słowie duchowny wspominał Zmarłego jako wybitnego lekarza oddanego swoim pacjentom i osobę zasłużoną dla ratowania zabytków sztuki cerkiewnej. Na panichidzie zebrali się w warszawskim soborze przyjaciele, znajomi i współpracownicy Zmarłego, którzy przybyli z Warszawy, Białegostoku, Hajnówki i Lublina. Na nabożeństwie był obecny m. in. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz.
Po śmierci Bogdana Martyniuka znaczną część jego spuścizny przekazano do działającego w ramach Podlaskiego Instytutu Naukowego Archiwum Podlaskiego. Stworzony w Archiwum Podlaskim zespół archiwalny Spuścizna Bogdana Martyniuka jest niezwykle różnorodna i zawiera listy, kartki pocztowe, klisze fotograficzne, slajdy, zdjęcia, dokumenty osobiste, dokumentację zabytków sztuki cerkiewnej, notatki, artykuły, nagrody i odznaczenia. Do archiwum przekazano też jako element spuścizny B. Martyniuka plansze wystaw, organizowanych przez kierowaną przez niego Społeczną Komisję Opieki nad Zabytkami Sztuki Cerkiewnej przy Towarzystwie Opieki nad Zabytkami.
17 września 2023 roku w programie „Przegląd Ukraiński” w TVP Białystok można było obejrzeć reportaż z posiedzenia Kapituły Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej na której podjęła decyzję o przyznaniu Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2023 rok.
Laureatami Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2023 rok zostali:
Kategoria „Twórczość literacka”: Eugenia Żabińska
Kategoria „Działalność naukowa”: prof. Bazyli Nazaruk
Kategoria „Działalność popularnonaukowa”: dr Mirosław Stepaniuk
Kategoria „Twórczość publicystyczna”: Jerzy Misiejuk.
Uroczyste ogłoszenie Laureatów oraz wręczenie Nagród za 2023 rok planowane jest 8 października 2023 r. w Bielsku Podlaskim.
Informacje o Nagrodzie oraz o procesie jej przyznawania są zamieszczane na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego: www.pninstytut.org/pl/popularyzacja/nagroda
Ustanowienie i przyznawanie Nagrody jest jednym z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
Już za trzy dni 24 września 2023 r. (niedziela) o godz. 15.00. odbędzie się spotkanie literackie z laureatami Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu”. Miejsce spotkania: Miejska Biblioteka Publiczna w Bielsku Podlaskim (ul. Kazimierzowska 14).
Udział wezmą:
Helena Aleksiejuk – laureatka І miejsca w kategorii „Dramat”
Agnieszka Daniluk – laureatka ІІІ miejsca w kategorii „Poezja”
Jerzy Plewa – laureat І miejsca w kategorii „Proza”
Walentyna Waszczuk – laureatka ІІІ miejsca w kategorii „Wspomnienia”
Celem Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” było zachęcenie osób znających i używających ukraińskich gwar Podlasia do twórczości literackiej we własnym języku. W konkursie wzięło udział 15 uczestników, którzy zgłosili na konkurs kilkadziesiąt utworów.
Organizator: Podlaski Instytut Naukowy, partner: Związek Ukraińców Podlasia, współorganizator: Miejska Biblioteka Publiczna w Bielsku Podlaskim.
Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
Kontynuujemy prezentację na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukwoego postaci laureatów Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2023 rok. Dzisiaj prezentujemy postać prof. Bazylego Nazaruka – laureata Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za rok 2023 w kategorii „Działalność naukowa”.
Decyzję o przyznaniu Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2023 rok Kapituła Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej podjęła na swoim posiedzeniu 12 września 2023 r.
Celem Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej jest promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia poprzez uhonorowanie i nagrodzenie osób, które odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu, badaniu i rozwoju kultury i języka ukraińskiego Podlasia. Nagroda została ustanowiona w ubiegłym roku przez Podlaski Instytut Naukowy oraz Związek Ukraińców Podlasia. W 2023 r. Podlaska Nagroda Naukowo-Literacka została przyznana po raz drugi.
Ustanowienie i przyznawanie Nagrody jest jednym z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
