51 lat temu, 19 września 1972 roku, zmarł Andrij Nimyj, postać ważna dla narodzin i rozwoju ukraińskiego ruchu narodowego na Podlasiu w latach powojennych, także osoba zasłużona dla Kleszczel – miasteczka, które w tym roku obchodzi jubileusz 500-lecia nadania praw miejskich.
Andrij Nimyj (1900–1972) był działaczem społecznym i kulturalnym, organizatorem koła Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego w Kleszczelach w latach 50. i 70. XX w., organizatorem amatorskiego koła dramatycznego w miasteczku, biblioteki i innych przejawów zorganizowanego życia ukraińskiego.
Urodził się 21 października 1900 roku we wsi Masiwci, obecnie w Ukrainie, w obwodzie chmielnickim. Ten rodowity Ukrainiec, były Kozak Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej, swoją drogę życiową związał z Kleszczelami, gdzie dbał o rozwój ukraińskiego życia społeczno-kulturalnego. Dzięki niemu w 1957 roku w miasteczku udało się zorganizować jedyne w czasach PRL koło Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego na Podlasiu. O działalności tego koła można przeczytać na naszej stronie internetowej:
O postaci Andrija Nimego i życiu kulturalnym Kleszczel w latach 60. i 70. XX w. można przeczytać w artykule opublikowanym w Ukraińskim Piśmie Podlasia „Nad Buhom i Narwoju” (nr 2/1993), „Entuzjasta z Kleszczel” autorstwa Iryny Bohun (1920-2012).
Autorka poddała analizie zachowane listy Andrija Nimego do Mykoły Derewianki, które obejmują okres od kwietnia 1963 do marca 1972 roku, z przerwą od X 1966 do III 1968 (mogły zaginąć). W artykule pisze o Nimym:
„Na tle jego korespondencji z M. Derewianką rysuje się postać prawdziwego działacza”.
„Andrij Nimyj należał do wymierającego już gatunku działaczy społecznych, które wszystkie swoje myśli i marzenia poświęcają pracy na rzecz swojego środowiska, wielokrotnie kosztem własnej kariery, a nawet życia rodzinnego”.
Artykuł jest dostępny na stronie internetowej „Nad Buhom i Narwoju”:
Andrij Nimyj zmarł 19 września 1972 roku i został pochowany na cmentarzu prawosławnym w Kleszczelach. Niestety, grób działacza od jakiegoś czasu nie istnieje. Utrwalił się na fotografiach Jurija Hawryluka.
16 września 2023 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz wziął udział w IV Międzynarodowej Konferencji Naukowej „Ukraińcy i ich sąsiedzi na przestrzeni wieków: polityka, gospodarka, religia, kultura i życie codzienne”. Wydarzenie naukowe odbyło się w symbolicznym dla społeczności ukraińskim miejsce – w Domu Ukraińskim w Przemyślu. Organizatorem cyklicznej konferencji jest Ukraińskie Towarzystwo Historyczne w Polsce.
W konferencji wzięło udział ponad 30 badaczy z Polski, Ukrainy, Czech. Obrady odbywały się w pięciu sekcjach. Jedna z sekcji dotyczyła akcji „Wisła”. Podczas jej obrad badacz z Podlaskiego Instytutu Naukowego dr G. Kuprianowicz wygłosił referat Reakcja Cerkwi prawosławnej na akcję „Wisła”.
Na zakończenie konferencji odbyła się prezentacja przewodniczącego Przemyskiego Oddziału Związku Ukraińców w Polsce Igor Horkowa Narodnyj Dim – Dom Ukraiński w Przemyślu. Z historii budynku, wręczenie medali Ukraińskiego Towarzystwa Historycznego w Polsce „Сторож пам’яті” oraz wieczór autorski prof. dr. hab. Igora Hałagidy Pamiętać o każdym człowieku…” Ukraińskie straty osobowe konfliktu polsko-ukraińskiego 1939-1947 (w granicach Polski powojennej).
13 września 2023 roku w programie „Dumka Ukraińska” w Radiu Białystok pojawiły się informacje dotyczące II Podlaskiej Nagrody Naukowo- Literackiej. O laureatach oraz pracy kapituły opowiedzieli dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz oraz członek Kapituły dr Andrzej Artemiuk.
Ustanowienie i przyznawanie Nagrody jest jednym z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
Ustanowienie i przyznawanie nagrody jest jednym z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
Serdecznie zapraszamy na spotkanie literackie z laureatami Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu”, które odbędzie się 24 września 2023 r. (niedziela), godz. 15.00.
Udział wezmą:
Helena Aleksiejuk – laureatka І miejsca w kategorii „Dramat”
Agnieszka Daniluk – laureatka ІІІ miejsca w kategorii „Poezja”
Jerzy Plewa – laureat І miejsca w kategorii „Proza”
Walentyna Waszczuk – laureatka ІІІ miejsca w kategorii „Wspomnienia”
Prowadzenie: Jurij Hawryluk.
Miejsce spotkania: Miejska Biblioteka Publiczna w Bielsku Podlaskim (ul. Kazimierzowska 14)
Celem Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” było zachęcenie osób znających i używających ukraińskich gwar Podlasia do twórczości literackiej we własnym języku. W konkursie wzięło udział 15 uczestników, którzy zgłosili na konkurs kilkadziesiąt utworów.
Organizator: Podlaski Instytut Naukowy, partner: Związek Ukraińców Podlasia, współorganizator: Miejska Biblioteka Publiczna w Bielsku Podlaskim.
Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
Kontynuujemy publikację utworów laureatów Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu”, organizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy w partnerstwie ze Związkiem Ukraińców Podlasia. Ma to na celu promocję twórczości literackiej tworzonej gwarami ukraińskimi Podlasia, popularyzację konkursu oraz dotarcie do szerokiego grona odbiorców z literaturą pisaną „po swojomu”.
Przedstawiamy utwór Niny Grygoruk „Use powno ludi w chati”. Został on nagrodzony drugim miejscem w kategorii „wspomnienia” Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu”.
Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030, co stworzyło warunki do zorganizowania go przez Podlaski Instytut Naukowy w partnerstwie ze Związkiem Ukraińców Podlasia.
Rozpoczęliśmy prezentację na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukwoego postaci laureatów Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2023 rok. Jako pierwszą prezentujemy postać Eugenii Żabińskiej – laureatki Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za rok 2023 w kategorii „Twórczość literacka”.
Decyzję o przyznaniu Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2023 rok Kapituła Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej podjęła na swoim posiedzeniu 12 września 2023 r.
Celem Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej jest promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia poprzez uhonorowanie i nagrodzenie osób, które odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu, badaniu i rozwoju kultury i języka ukraińskiego Podlasia. Nagroda została ustanowiona w ubiegłym roku przez Podlaski Instytut Naukowy oraz Związek Ukraińców Podlasia. W 2023 r. Podlaska Nagroda Naukowo-Literacka została przyznana po raz drugi.
Ustanowienie i przyznawanie Nagrody jest jednym z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
12 września 2023 r. Kapituła Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej na swoim posiedzeniu podjęła decyzję o przyznaniu Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2023 rok.
Laureatami Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2023 rok zostali:
Kategoria „Twórczość literacka”: Eugenia Żabińska
Kategoria „Działalność naukowa”: prof. Bazyli Nazaruk
Kategoria „Działalność popularnonaukowa”: dr Mirosław Stepaniuk
Kategoria „Twórczość publicystyczna”: Jerzy Misiejuk.
Celem Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej jest promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia poprzez uhonorowanie i nagrodzenie osób, które odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu, badaniu i rozwoju kultury i języka ukraińskiego Podlasia. Nagroda została ustanowiona w ubiegłym roku przez Podlaski Instytut Naukowy oraz Związek Ukraińców Podlasia. W 2023 r. Podlaska Nagroda Naukowo-Literacka została przyznana po raz drugi.
Laureaci Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za rok 2023
Kategoria „Twórczość literacka”
Eugenia Żabińska (Eugenia Gawryluk) – ukraińska podlaska poetka, autorka trzech tomików poezji. Utwory poetyckie pisze w gwarze ukraińskiej rodzinnej Orli oraz w ukraińskim języku literackim. Członkini Narodowego Związku Pisarzy Ukrainy. Stała się jedną z najwybitniejszych przedstawicielek nowej generacji pisarzy podlaskich, którzy zwrócili się do języka ojczystego w burzliwych latach 80. XX wieku. Jej poezja była odzwierciedleniem poszukiwań własnej tożsamości tego pokolenia ukraińskojęzycznych prawosławnych mieszkańców Podlasia, które wchodziło w dojrzałe życie w latach 80. XX wieku i odkrywało, że ich język i kultura są częścią ukraińskiej przestrzeni etniczno-kulturowej. Wiersze poetki zachwycają subtelnością, delikatnością i liryzmem.
Kategoria „Działalność naukowa”
Bazyli Nazaruk – ukraiński literaturoznawca, tłumacz, wykładowca akademicki, ukrainista, pochodzący z Południowego Podlasia. Jest jednym z najbardziej znanych i cenionych ukraińskich uczonych w Polsce w dziedzinie literaturoznawstwa. Wybitny przedstawiciel pokolenia Ukraińców Południowego Podlasia, doświadczonego przymusową deportacją podczas akcji „Wisła”, który wbrew okolicznościom zewnętrznym zdołał zachować własną tożsamość ukraińską, a następnie działać na rzecz ukraińskiej nauki i kultury w Polsce. Był kierownikiem Katedry Ukrainistyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz kierownikiem Redakcji Ukraińskiej Polskiego Radia. Ma znaczący wkład w badanie i popularyzację dorobku pisarzy ukraińskich mieszkających w Polsce (w tym także z Podlasia), a także twórczości podlaskiego malarza Bazylego Albiczuka. Jako wykładowca akademicki nie tylko przybliżył literaturę ukraińską Polakom, ale także kształtował wiele pokoleń studentów ukraińskich z Polski.
Kategoria „Działalność popularnonaukowa”
Mirosław Stepaniuk – regionalista, przyrodnik i krajoznawca. Od dziesięcioleci podejmuje aktywne działania służące badaniu i popularyzacji dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego Podlasia. W kręgu jego zainteresowań znajdują się różne wymiary życia Podlasia, w szczególności zachowywanie kultury i tradycji oraz lokalnych gwar ukraińskich. Dziedzictwo kulturowo-językowe regionu postrzega jako głęboko osadzone w realiach środowiska naturalnego i walorów przyrodniczych Podlasia oraz w jego historii i współczesności. Był jednym z założycieli Związku Ukraińców Podlasia i jego przewodniczącym. Współzałożyciel i przewodniczący Stowarzyszenia Dziedzictwo Podlasia. Dyrektor Białowieskiego Parku Narodowego (2012-2015). Jest jedną z najbardziej znaczących postaci środowiska ukraińskiego Podlasia. W sposób znaczący przyczynił się do poznania, zachowania i popularyzacji ukraińskiego dziedzictwa kulturowego Podlasia oraz walorów przyrodniczych i krajobrazowych regionu.
Kategoria „Twórczość publicystyczna”
Jerzy Misiejuk – dziennikarz, redaktor oraz producent telewizyjny i radiowy, od ponad trzydziestu lat przygotowujący ukraińskie audycje radiowe i telewizyjne na Podlasiu. Autor pierwszych audycji radiowych w języku ukraińskim w Polskim Radiu Białystok. Od 1999 r. autor audycji telewizyjnej w języku ukraińskim, która od 2003 r. emitowana jest jako audycja „Przegląd Ukraiński” w TVP Białystok. Nadał „Przeglądowi Ukraińskiemu” rolę ważnej i mającej duże oddziaływanie audycji informacyjnej, prezentującej życie kulturalne i społeczne społeczności ukraińskiej Podlasia. Jest pionierem i znaczącą postacią ukraińskiego dziennikarstwa radiowego i telewizyjnego na Podlasiu, z długim i różnorodnym doświadczeniem pracy w mediach elektronicznych. Przygotowywana przez niego audycja telewizyjna dla społeczności ukraińskiej Podlasia „Przegląd Ukraiński” cieszy się dużym uznaniem widzów i odgrywa znaczącą rolę w ukraińskiej przestrzeni medialnej na Podlasiu.
Nagroda przyznawana jest przez Kapitułę, w skład której weszły osoby zaangażowane w działalność na rzecz zachowania i rozwoju języka i kultury ukraińskiej Podlasia, wskazane przez zarządy podmiotów ustanawiających Nagrodę, czyli Podlaskiego Instytutu Naukowego oraz Związku Ukraińców Podlasia.
Uroczyste ogłoszenie Laureatów oraz wręczenie Nagród za 2023 rok planowane jest 8 października 2023 r. w Bielsku Podlaskim.
Informacje o Nagrodzie oraz o procesie jej przyznawania są zamieszczane na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego: www.pninstytut.org/pl/popularyzacja/nagroda
Ustanowienie i przyznawanie Nagrody jest jednym z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
9 września 2023 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz wziął udział w „Narodowym Czytaniu” w Bielsku Podlaskim. Wydarzenie to odbywa się dorocznie pod patronatem Pary Prezydenckiej. W 2023 r. w całej Polsce czytane były fragmenty powieści Elizy Orzeszkowej „Nad Niemnem”.
W Bielsku Podlaskim „Narodowe Czytanie” organizowane było przez Miejską Bibliotekę Publiczną w Bielsku Podlaskim, a odbyło się w Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach. Fragmenty „Nad Niemnem” czytali m. in. starosta bielski Sławomir Snarski, wicestarosta bielski Piotr Bożko, burmistrz Bielska Jarosław Borowski, przedstawiciele służb mundurowych, uczniowie II Liceum Ogólnokształcącego z białoruskim językiem nauczania w Bielsku, przedstawiciele lokalnych instytucji kultury i stowarzyszeń, w tym dyrektor PIN dr G. Kuprianowicz. Wydarzenie zakończyło się prezentacją o postaci Elizy Orzeszkowej, przedstawioną przez dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Bielsku Podlaskim Iwonę Bielecką-Włodzimirow. Wydarzeniu towarzyszyła oprawa muzyczna w wykonaniu grupy instrumentalno-wokalnej pod kierownictwem Dariusza Fionika, właściciela skansenu w Studziwodach.
