W audycji Ukraińskie Słowo dostępnej na kanale YouTube Związku Ukraińców Podlasia można usłyszeć relację z Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia „Podlaski Instytut Naukowy”

W audycji zaprezentowano wypowiedź dyrektora Podlaskiego Naukowego Instytutu dr Grzegorza Kuprianowicza oraz jego zastępcy Jerzego Hawryluka.

Link do audycji: https://www.youtube.com/watch?v=TawFUbsq-b8&t=850s&ab_channel=Zwi%C4%85zekUkrai%C5%84c%C3%B3wPodlasia

26 czerwca w programie Przegląd Ukraiński pojawił się materiał o Walnym Zebraniu członków Towarzystwa „Podlaski Instytut Naukowy”. Dr Grzegorz Kuprianowicz, dyrektor PIN opowiedział o głównych obszarach działalności Instytutu oraz realizowanych w nim projektach.

Dyrektor PIN opowiedział  o Archiwum Podlaskim istniejącym od 2020 roku, gdzie przechowywane są zgromadzone materiały o historii Podlasia oraz Bibliotece Podlaskiego Instytutu Naukowego w której znajdują się bardzo rzadkie, cenne publikacje ukraińskojęzyczne oraz publikacje związane z historią Podlasia.

Link do programu: https://bialystok.tvp.pl/679811/przeglad-ukrainski

Kuraszewo to dość duża wieś w gminie Czyże w powiecie hajnowskim. Jest ona siedzibą prawosławnej parafii św. Antoniego Pieczerskiego, która powstała w 1897 roku (wcześniej wieś należała do parafii w Czyżach), obejmującej obecnie tylko dwie miejscowości – Kuraszewo i Wólkę. Należą do niej dwie świątynie: parafialna cerkiew św. Antoniego Pieczerskiego w Kuraszewie oraz filialna kaplica Świętych Braci Machabeuszy między Kuraszewem a Ladami.

Podstawowym środkiem porozumiewania się mieszkańców pozostaje archaiczna gwara ukraińska, która w latach 70. XX wieku została opisana przez Jana Pietruczuka w pracy doktorskiej „Słownictwo wsi Kuraszewo koło Hajnówki”. W 2014 roku monografię na temat wsi „Kuraszewo – lata minione” wydał Jerzy Plewa.

Tradycje imiennicze Kuraszewa są niezwykle bogate. Wiele form, które udało się tam zapisać, funkcjonuje w tradycji ustnej mieszkańców sąsiednich parafii (zwłaszcza Czyże). Udało się jednak usłyszeć od mieszkańców Kuraszewa także imiona oraz formy nieznane w sąsiednich miejscowościach.

Oto najciekawsze imiona męskie, wybrane spośród ok. 150 zapisanych form. Najpierw został podany wariant w języku polskim, następnie ukraińskim, a na koniec forma gwarowa, zapisana w Kuraszewie. Zapis „ie” oraz „uo” oznacza dyftongi.

Antymiusz – Антим – Anchim, Onchim

Antypa – Антипа – Ontip

Atanazy – Атанас, Афанасій, Панас, Опанас – Fanas, Panas

Emilian – Омелян – Omelan, Omelanko

Bartłomiej – Варфоломій – Boŭtromiej, Bartuosz

Elizeusz – Єлисей, Єлисій – Ilisiej, Lisiej

Hilarion – Іларіон Łaryuon

Jeremiasz – Веремій – Jeromiej

Julian – Юліан, Улян – Ulijan

Klemens – Климент – Klementij, Klimko, Klemuch

Krzysztof – Христофор – Krysztuop

Nikon – Никон, Нікон, Никін – Nikon, Nikun

Onisym – Онисим – Oniśko

Pantaleon – Пантелеймон – Pantelimuon

Sawa – Сава – Sawko

Sebastian – Севастіан, Севастіян – Sebeś

Spirydon – Спиридон – Szpiryduon

Tadeusz – Тадей – Fadiej

Wiktor – Вітор – Wichtor, Wichtur, Witia

Zachariasz – Захарій, Захар – Sacharko, Socharko

************************************

Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.

Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Bardzo ciekawym świadectwem do dziejów życia cerkiewnego na Południowym Podlasiu w okresie międzywojennym jest relacja ze święta ku czci św. Onufrego Wielkiego w monasterze w Jabłecznej sprzed ponad 90 lat – z 1928 roku. Ten tekst, którego autora nie znamy (występuje się pod pseudonimem „Bohomołeć”), ukazał się w ukraińskim czasopiśmie prawosławnym „Duchowyj Sijacz”, które  ukazywało się w latach 1927 -1931, początkowo w Warszawie, a od 1928 w Krzemieńcu na Wołyniu.

Grzegorz Kuprianowicz

Престольне свято в Яблочинському монастирі на Підляшшу

Яблочинський манастир, що лежить на лівому березі річки Буга на Підляшшу, в Біль¬ському пов., з давніх давен святкує урочисто пам’ять преподобного Онуфрія, на честь якого угодника Божого збудовано цю святу обитель. Але в б. році святкування пам ’яті се. Онуфрія прошло з особливою великою урочистістю.

На свято прибули Його Блаженство Блаженнійший Владика Митрополит Діонисій і Високопреосвященний Алексій, Архієпископ Гроденський. З трьох єпархій з’їхалося багато духовенства. Багато священників прибуло з хресними ходами. Скупчення прочан незвичайне: було не менше 10-12 тисяч людей.

Старинна обитель, заложена ще на початку XVI в., в неділю 24 червня й в день преподобного Онуфрія, забила джерелом релігійного життя. Прочане то тут то там збіралися купками й співали на честь угодника Божого:

«Онуфрія святого

В хвалах піднесемо,

В обителі цій тихій

Піснь йому знесемо.

Онуфріє Великий,

Угодниче Христов,

Ізлий на нас убогих

Батьківськую любов.

Моли, блаженний отче,

Небесного Отця, –

Нехай поновить вірою

Твоїх дітей серця:

Щоб Яблочинський древній

Пустинний манастир

Світлом благодатним

Засяв би на ввесь мир».

А ось у другому знов місці громада старців-сліпців побожно виводить смутним голосом:

«Желанієм духовним пустині достіг єси богомудріє Онуфріє, і яко безплотен в ній многолітнє подвізался єси трудолюбнє соревнуя пророком – Ілії і Христителю…»

Дня 24 червня Блаженніший Владика Митрополит, разом із Висикопреосвященним Алексієм, при участи сили духовенства, правив Вечірню й Ранню, Тисячі прочан купчилося навколо церкви, бо лише незначна частина їх могла брати участь у молитві під дахом храма, хоч і досить просторого.

Ранок 25 червня, дня Преподобного Онуфрія, видався ясний. На небі ані жадної хмарки. 1 вже о 4 год. людський гамір далеко навкруги манастиря нісся в повітря, мов говорило на вітрі хвилювання моря. Прочане проснулися разом із сонцем, – і життя одразу забило.

О 6 рано роспочалися дві ранні Служби Божі: одна в Трапезній церкві, яку правив Настоятель манастира от. Архімандрит Алексій; друга – в капличці поза тереном манастиря, – тута правив Високопреосвящен¬ний Архієпископ Алексій.

Коло каплички скупчилася сила людей. В час причасного в капличці виголосив казання от. Грушко, протоієрей м. Холма. А поміж 9 і 10 годинами, перед початком пізньої Служби Божої, на дворі манастиря, казання до прочан виголосив єпархіяльний місіонер п. Йосиф Перетрухін.

Рівно о 10-тій рано задзвонили в дзвони. До пізньої Служби Божої тлуми прочан широкою хвилею попливли до головного, красивої архітектури, храму манастиря. Його Блаженство вийшов із своїх покоїв та, «зі славою» і супроводженний співом, пройшов до церкви. Почалася Служба Божа.

Коли йшло читання Часів, Блаженнійшим Владикою Митрополитом положено митри на голову протоієреїв от. Ореста Милькова й от. Стефана Грушка. Після читання Євангелії Його Високопреосвященство Архієпископ Алексій виголосив слово. І в той же час на дворі навчав єпархіяльний Поліський місіонер п. Поляков. У часі причасного навчав у храмі священник села Заболоття о. Струк-Струків.

По службі Божій одбулася велика процесія. Його Блаженство Митрополит Діонисій, в супроводі Архієпископа Алексія й сонма духовенства, ішов на чолі хресного ходу. За духовенством ішли тисячні тлуми прочан.

По третім читанні з Євангелії, домолящихся зі словом науки про церкву звернувся п. Перетрухін. А по скінченні процесії виголосив казання місцевий благочинний от. Камінський.

Служба Божа скінчилася. Прочане тісним колом оточили святителів, бажаючи дістати їх благословення, чи принаймні дотиком до їх риз зазначити на собі благодать через святителів подану. Пізніше Владики «зі славою» пройшли до братського дому, подали архіпастирське благословення народу й одійшли в свої покої.

Настоятель манастиря, на честь великої урочистости, прийняв усе духовенство обідом. У спільній трапезі захтіли взяти участь Владика Митрополит і Архієпископ Алексій.

Вечером того ж дня Його Високопреосвященство Владика Алексій одбув у Варшаву, а другого дня рано, по молитві перед образом преподобного Онуфрія, одбув на авті до Варшави, проводжений Настоятелем і братією манастиря, Його Блаженство Владика Митрополит.

Богомолець

«Духовний Сіяч», № 17/1928.

Збережено правопис оригіналу.

Już w lipcu 2022 r. rozpocznie pracę Kapituła Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej. W skład Kapituły weszły cztery osoby zaangażowane w działalność na rzecz zachowania i rozwoju języka i kultury ukraińskiej Podlasia, wskazane przez zarządy podmiotów, które  ustanawiły Nagrodę, czyli Stowarzyszenia „Podlaski Instytut Naukowy” oraz Związku Ukraińców Podlasia. Członkami Kapituły PNNL zostali: dr Andrzej Artemiuk, Jerzy Gawryluk, dr Grzegorz Kuprianowicz, Ludmiła Łabowicz.

Podlaska Nagroda Naukowo-Literacka została ustanowiona pod koniec marca 2022 r. decyzją zarządów Stowarzyszenia „Podlaski Instytut Naukowy” oraz Związku Ukraińców Podlasia. Celem jej powstania jest promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia poprzez uhonorowanie i nagrodzenie osób, które odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu, badaniu i rozwoju kultury i języka ukraińskiego Podlasia.

Nagroda przyznawana będzie w czterech kategoriach:

– Twórczość literacka,

– Działalność naukowa,

– Działalność popularnonaukowa,

– Twórczość publicystyczna.

Nagrodę mogą otrzymać osoby fizyczne, zasłużone dla funkcjonowania, badania, tworzenia lub rozwoju kultury i języka ukraińskiego Podlasia w poszczególnych kategoriach.

W kategorii Twórczość literacka nagroda będzie przyznawana dla osób pochodzących z Podlasia tworzących literaturę w języku ukraińskim (w języku literackim lub podlaską gwarą ukraińską).

W kategorii Działalność naukowa nagroda będzie przyznawana dla naukowców zasłużonych dla badań Podlasia, w szczególności kultury i języka ukraińskiego regionu lub historii czy współczesności społeczności ukraińskiej Podlasia.

W kategorii Działalność popularnonaukowa nagroda będzie przyznawana dla osób podejmujących działania na rzecz popularyzacji wiedzy o Podlasiu, a w szczególności o kulturze i języku ukraińskim Podlasia lub historii czy współczesności społeczności ukraińskiej Podlasia.

W kategorii Twórczość publicystyczna nagroda będzie przyznawana dla dziennikarzy i innych twórców prowadzących działalność publicystyczną lub reportażową w różnych formach: prasowej, radiowej lub telewizyjnej, zajmujących się problematyką dotyczącą Podlasia, w szczególności kultury i języka ukraińskiego regionu lub historii czy współczesności społeczności ukraińskiej Podlasia.

Po raz pierwszy Podlaska Nagroda Naukowo-Literacka przyznana będzie w roku 2022. Ogłoszenie laureatów i uroczyste wręczenie Nagród za 2022 rok odbędzie się jesienią br.

Informacje o Nagrodzie oraz o procesie jej przyznawania będą zamieszczane na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego: www.pninstytut.org

Ustanowienie i przyznawanie Nagrody jest jednym z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.

W audycji „Ukraińska Dumka” w Polskim Radiu Białystok można usłyszeć relację Sławomira Sawczuka o Walnym Zebraniu Członków Stowarzyszenia „Podlaski Instytut Naukowy”. Podsumowano na nim działalność Instytutu do 2022 r., a także wybrano organy statutowe. O działalności organizacji opowiedział przewodniczący Stowarzyszenia „Podlaski Instytut Naukowy” dr Grzegorz Kuprianowicz.

Jerzy Hawryluk opowiedział o historii starego cmentarza prawosławnego w Dubinach, gdzie po Walnym Zebraniu Członków przedstawiciele Instytutu złożyli wieniec pod pomnikiem „Borciam za Ukrainu”. Krzyż – obelisk upamiętniający uczestników walk o niepodległość Ukrainy, byłych żołnierzy Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej, wznieśli ukraińscy emigranci wojskowi, którzy w latach 20-tych XX wieku przybyli w okolice Hajnówki. Po II Wojnie Światowej na cmentarzu nie prowadzono już pochówków i został on zapomniany.

Link do audycji: https://www.radio.bialystok.pl/dumka/index/id/215356

Z inicjatywy Podlaskiego Instytutu Naukowego, 19 czerwca 2022 r., złożono kwiaty pod pomnikiem Борцям за Україну” (Bojownikom o Ukrainę), znajdującym się na starym cmentarzu za wsią Dubiny. Uroczystość odbyła się po Walnym Zebraniu Członków Stowarzyszenia „Podlaski Instytut Naukowy”.

Trzymetrowy, uwieńczony krzyżem monument z metalowym ukraińskim godłem narodowym z napisem „Борцям за Україну” (Bojownikom o Ukrainę) oraz datą „1931 24/V” został wzniesiony na cmentarzu w Dubinach, położonym na zachód od wsi. To materialny, a jednocześnie symboliczny ślad obecności w Hajnówce weteranów Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej.

Zorganizowana grupa żołnierzy Armii URL, którzy wcześniej przebywali w obozach internowania, przybyli do Hajnówki w 1922 roku. Pracowali tu przy wyrębie lasu, w miejscowych tartakach oraz innych zakładach drzewnych. Hajnówka była dużym ośrodkiem emigracji ukraińskiej.

Data sprzed 90 lat „1931 24/V” ma związek z Symonem Petlurą, albowiem naczelny ataman został zamordowany przez bolszewickiego agenta pięć lat wcześniej, 25 maja 1926 r.

Podlaski Instytut Naukowy wielokrotnie upamiętniał żołnierzy Ukraińskiej Republiki Ludowej, m.in. podczas IV Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej „Podlasie w okresie kształtowania się nowej mapy politycznej Europy po pierwszej wojnie światowej”. Z okazji 100-lecia sojuszu polsko-ukraińskiego 1920 roku. 19 czerwca 2022 r. po raz kolejny członkowie oraz sympatycy Instytutu oddali cześć bojownikom o wolność Ukrainy, którzy w okresie międzywojennym mieszkali na Podlasiu.

Członkiem honorowym Stowarzyszenia „Podlaski Instytut Naukowy” został dr Mikołaj Roszczenko – historyk i filolog pochodzący z Kleszczel. To pracownik naukowo-badawczy w Podlaskim Instytucie Naukowym, członek Rady Naukowej PIN. Członkostwo honorowe nadano podczas Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia „Podlaski Instytut Naukowy”, które odbyło się 19 czerwca 2022 r. w Bielsku Podlaskim.

Zainteresowania naukowe dra Mikołaja Roszczenki dotyczą historii Podlasia, ze szczególnym uwzględnieniem miasta Kleszczele, ukraińskich gwar podlaskich, historii Chełmszczyzny w XIX i XX wieku, historii Cerkwi prawosławnej, folkloru Podlasia. W tym roku dr Mikołaj Roszczenko świętuje jubileusz 80-lecia.

Więcej o członku honorowym Stowarzyszenia „Podlaski Instytut Naukowy” oraz spis jego prac naukowych można znaleźć na naszej stronie internetowej:

19 czerwca 2022 r. w Bielsku Podlaskim odbyło się Walne Zebranie Członków Stowarzyszenia „Podlaski Instytut Naukowy”. Podsumowano na nim działalność Instytutu do 2022 r., a także wybrano statutowe organy.

Przewodniczącym Stowarzyszenia „Podlaski Instytut Naukowy” został po raz drugi dr Grzegorz Kuprianowicz.

W skład Zarządu Głównego weszli:

Jerzy Gawryluk – wiceprzewodniczący,

Ludmiła Łabowicz – sekretarz,

dr Andrzej Jekaterynczuk – skarbnik.

W składzie Komisji Rewizyjnej znaleźli się:

dr Andrzej Artemiuk – przewodniczący,

prof. Bazyli Krupicz – członek,

Elżbieta Tomczuk – członek.

Podczas Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia „Podlaski Instytut Naukowy” nadano członkostwo honorowe drowi Mikołajowi Roszczence, który w tym roku świętuje jubileusz 80-lecia.

Po zebraniu jego uczestnicy odwiedzili stary cmentarz za wsią Dubiny, gdzie złożyli kwiaty koło pomnika żołnierzy Ukraińskiej Republiki Ludowej.

W dniach 21-22 października 2022 r. w Bartoszycach i Górowie Iławeckim odbędzie się Ukraiński Kongres Oświatowy, organizowany przez Fundację Prosvita. Jednym z partnerów wydarzenia został Podlaski Instytut Naukowy

Celem kongresu jest potrzeba wypracowania wspólnej strategii rozwoju oświaty ukraińskiej w Polsce, metod przeciwdziałania niekorzystnym tendencjom w nauczaniu języka ukraińskiego, a także integracja nauczycieli ukraińskich w Polsce.

Do udziału w kongresie są zapraszani nauczyciele oraz rodzice. Zgłoszenia można składać na podane na plakacie adresy e-mail.