Minął już ponad miesiąc od naszej V Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej „Rola miast w dziejach Podlasia” (w 500-lecie nadania praw miejskich Kleszczelom), która odbyła się 17-18 listopada 2023 r. w Bielsku Podlaskim i Kleszczelach.
To dobry moment na podsumowanie statystyk dotyczących jej wersji online. Dzięki transmisji konferencji na platformie Facebook, w ramach której zamieszczono 5 filmów, zakończenie konferencji nie oznaczało, że przestała ona docierać do coraz szerszego grona osób.
Zasięg postów zawierających filmy z konferencji wyniósł ponad 2,5 tys. Filmy zostały wyświetlone ponad 2900 razy.
Interakcji w stosunku do postów z konferencji (czyli polubień, komentarzy і udostępnień) było do tej pory łącznie ponad 150.
W tym roku po raz pierwszy odbywała się transmisja konferencji na kanale YouTube Podlaskiego Instytutu Naukowego. Wyświetlono ją ponad 100 razy.
Cieszymy się, że nasza konferencja oprócz obecności stacjonarnie jej uczestników spotkała się z zainteresowaniem także w formie transmisji online.
Organizatorzy konferencji: Podlaski Instytut Naukowy, Urząd Miejski w Kleszczelach.
Współorganizatorzy: Komisja Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych Polskiej Akademii Nauk Oddział w Lublinie, Związek Ukraińców Podlasia, Miejska Biblioteka Publiczna w Bielsku Podlaskim, Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Kleszczelach, Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kleszczelowskiej, Parafia Prawosławna Zaśnięcia Najświętszej Bogarodzicy w Kleszczelach, Szkoła Podstawowa w Kleszczelach, Miejska Biblioteka Publiczna w Kleszczelach, Koło Gospodyń „Malwa” w Kleszczelach, Koło Gospodyń Wiejskich w Dobrowodzie, Koło Gospodyń Wiejskich w Daszach.
Patronat honorowy: Burmistrz Kleszczel, Burmistrz Miasta Bielsk Podlaski, Burmistrz Miasta Hajnówka, Burmistrz Miasta Siemiatycze, Wójt Gminy Bielsk Podlaski.
Patronat medialny: Ukraińskie Pismo Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”, Polskie Radio Białystok, Telewizja Polska Białystok, portal internetowy bielsk.eu, „Kurier Podlaski – Głos Siemiatycz”.
Konferencja odbywa się dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzeczpospolitej Polskiej, przy wsparciu Burmistrza Kleszczel, dzięki wsparciu osób prywatnych oraz przy wsparciu Ambasady Ukrainy w Rzeczypospolitej Polskiej, Burmistrza Miasta Bielsk Podlaski, Burmistrza Miasta Hajnówka, Wójta Gminy Bielsk Podlaski.
Sponsorzy: Polska Sieć Sklepów „Arhelan”, Agencja Wydawnicza „Ekopress”, J.W. Zakład Transportowy.
Na portalu tygodnika ukraińskiego „Nasze Słowo” prowadzona jest promocja Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej oraz popularyzacja jej laureatów za 2023 rok.
Laureatami Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2023 rok zostali:
Kategoria „Twórczość literacka”: Eugenia Żabińska
Kategoria „Działalność naukowa”: prof. Bazyli Nazaruk
Kategoria „Działalność popularnonaukowa”: dr Mirosław Stepaniuk
Kategoria „Twórczość publicystyczna”: Jerzy Misiejuk.
Na głównej stronie portalu umieszczono baner o Nagrodzie oraz jej laureatach za 2023 r.:
W 2023 roku Podlaski Instytut Naukowy realizował projekt badawczy „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”. Jego celem było pokazanie bogatej spuścizny antroponimicznej Podlasia na przykładzie wsi z czterech parafii: Klejniki, Czyże, Kuraszewo i Nowe Berezowo.
W ramach projektu były prowadzone następujące działania:
– analiza form imiennych z najstarszych XVIII-wiecznych metryk parafialnych, przechowywanych w Parafii Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Czyżach w powiecie hajnowskim województwa podlaskiego,
– fotografowanie i analizowanie form imiennych występujących na nagrobkach na cmentarzach w Klejnikach, Czyżach, Kuraszewie, Nowym Berezowie,
– zbieranie i opracowywanie materiału imienniczego, funkcjonującego w tradycji ustnej najstarszych mieszkańców wsi czterech parafii.
Zbieranie materiału antroponimicznego odbywało się podczas wyjazdów terenowych, w trakcie których były zapisywane miejscowe formy imienne, a także sfotografowane formy występujące na nagrobkach cmentarnych.
Spotkania, mające na celu zapisanie różnorodnych gwarowych form imiennych, odbywały się z osobami urodzonymi głównie w latach 30., 40. i 50. XX w. Rozmowy były prowadzone gwarą ukraińską, która posługują się mieszkańcy badanych wsi.
Rezultaty badań były publikowane w formie artykułów na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego w zakładce „Z badań Instytutu”. Zapraszamy do czytania!
„Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku” jest realizowany przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.
Jest dostępny w sprzedaży szósty numer Ukraińskiego Pisma Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”. Jak zawsze w dwumiesięczniku znalazły się artykuły osób, związanych z Podlaskim Instytutem Naukowym oraz teksty poświęcone przedsięwzięciom Instytutu.
W dwumiesięczniku można przeczytać artykuł dyrektora PIN Grzegorza Kuprianowicza o Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej “Rola miast w dziejach Podlasia”,
Dużo miejsca w czasopiśmie poświęcono inicjatywom w ramach projektu „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”. W NBiN znalazł się artykuł o uroczystym wręczeniu Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2023 rok. O dwóch spotkaniach literackich laureatów Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” w Hajnówce i Dubiczach Cerkiewnych pisze Ludmiła Łabowicz, sekretarz Podlaskiego Instytutu Naukowego.
W numerze można przeczytać utwory laureatów konkursu. Są to następujące nagrodzone prace:
– opowiadanie Jerzego Plewy “Żaworonok w Ameryku pojiechaw” (I miejsce w kategorii “proza”),
– cykl opowiadań Leokadii Sajewicz “Byli budni, byli swjata, było…” (I miejsce w kategorii “proza”).
Jerzy Gawryluk, redaktor naczelny „Nad Buhom i Narwoju” oraz zastępca dyrektora Podlaskiego Instytutu Naukowego, proponuje czytelnikom m.in. artykuły: „Етос у петлі історії”, „Michał Bobrowski – odkrywca Kodeksu Supraskiego” oraz „Супрасльський збірник ХІ ст. – з-під болгарського чи руського пера”.
Na łamach numeru 6/2023 „Nad Buhom i Narwoju” o ostatniej aktywności Instytutu można przeczytać w kronice wydarzeń „З організованого життя над Бугом і Нарвою”.
„Nad Buhom i Narwoju” można kupić w sieci KOLPORTER w całej Polsce.
Informację, gdzie jest sprzedawane czasopismo, można znaleźć pod linkiem:
Oprócz tego pismo jest dostępne w Centrum Kultury Prawosławnej w Białymstoku, a także w formie e-prasy. Elektroniczna wersja czasopisma jest do kupienia pod linkiem:
Wszystkim świętującym Boże Narodzenie według kalendarza gregoriańskiego oraz nowojuliańskiego Podlaski Instytut Naukowy życzy radosnych i błogosławionych świąt.
14 listopada 2023 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz wziął udział w Międzynarodowej Konferencji Naukowej „Jerzy Klinger. Geniusz Ortodoksji”. Poświęcona ona była postaci jednego z najwybitniejszych polskich teologów prawosławnych XX w., urodzonego w Kijowie w 1918 r.
To ważne wydarzenie naukowe odbyło się z okazji ukończenia wydania dzieł zebranych ks. J. Klingera (1918-1976) przez Opactwo Tynieckie pod redakcją ks. Henryka Paprockiego. Organizatorem konferencji była Pracownia „Speculum Byzantinum” Wydziału „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego.
Zapis konferencji na profilu FB Wydziału Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego:
W obecnej parafii prawosławnej Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny w Czyżach zachowały się metryki urodzeń, ślubów i zgonów pochodzące z pierwszych dziesięcioleci XVIII wieku z ówczesnej czyżowskiej parafii unickiej. Niestety, brakuje metryk z pierwszych lat stulecia. Pojedyncze zapisy dotyczące urodzeń i ślubów pochodzą z lat 1717, 1719, 1722, 1723, 1725, 1726 i 1727, trochę dokładniejsze – z lat 1728 i 1729, jednak także one nie są pełne, a wiele zapisów pozostaje nieczytelnych.
Metryki z lat późniejszych, poczynając od 1730 roku, zachowały się w stanie bardzo dobrym, najczęściej całościowym. Dlatego też zawierają one ciekawy i bogaty materiał, jeśli chodzi o tradycję imienniczą miejscowej ludności, posługującej się lokalną archaiczną gwarą ukraińską.
Zapisy w metrykach zostały sporządzone w języku polskim, zgodnie z zasadami ówczesnego języka polskiego, jednak wiele form duchowny zapisał zgodnie w miejscową wymową gwarową, np. Lewko, Simon, Panas, Raina, Jaroma, Ławrenti.
Na podstawie metryk można sporządzić listę przydomków rodowych / nazwisk, które były charakterystyczne w danym okresie dla poszczególnych wsi należących do parafii.
W tym artykule zostaną przedstawione nazwiska z jednej wsi – Zbucz. Są to różnorodne formy: patronimiczne (odojcowskie), odapelatywne, a więc utworzone od nazw pospolitych, formy odmiejscowe i inne. Co ciekawe, wiele z tych nazwisk jest popularnych do dziś wśród mieszkańców Zbucza (np. Magruk czy Zabrodzki).
Wybrano nazwiska z najstarszych metryk, a więc ze szczątkowych z lat 1717-1729 i pełniejszych z lat 1730-1733. Dzięki temu można zobaczyć, jakie formy rodowe / nazwiska funkcjonowały ponad 300 lat temu.
Sama wieś Zbucz zarówno w XVIII w., jak i obecnie należy do parafii Czyże. W metrykach nazwa wsi jest zapisywania dwojako – Zbucz, ale często w tych starszych księgach pojawia się forma Bucz (Z Bucza).
Oto nazwiska z metryk urodzeń oraz szczątkowych metryk ślubów z lat 1717-1733 we wsi Zbucz. Wybrano przydomki rodowe / nazwiska rodziców chrzczonych dzieci, niekiedy tych kumów, przy których duchowny zapisał nazwę wsi pochodzenia. Na początku zostanie podana forma / formy występujące w metrykach, niekiedy prawdopodobna etymologia, następnie w nawiasie – przykłady z metryk.
Artemijuk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Artemij (pol. Artemiusz, ukr. Артемій) (Romana y Doroty Artemijukow)
Baranczuk – od apelatywu „baran” (Prokopa y Praxedy Baranczukow)
Bruciuk – od apelatywu „bruk” (Hryhora Theodory Bruciukow)
Harasimiuk, Harasimjuk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Harasim (pol. Gerazym, ukr. Гарасим) (Dawida y Anny Harasimiukow, Iwana y Maryi Harasimjukow
Hryć – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Hryć (pol. Grzegorz, ukr. Григорій, Гриць) (Leontia Maryanny Hryciukow)
Kaliszyk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Kalisz (pol. Kalistrates, ukr. Калістрат) (Wasilija Paraskiewy Kaliszykow)
Kallenik – nazwisko patronimiczne od imienia Kallenik (pol. Kalinik, ukr. Каленик) (Maxima y Warwary Kallenikow)
Kazimirczuk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Kazimirko (pol. Kazimierz, ukr. Казимир) (Chomy Eudokij Kazimirczukow)
Kozak, Kozaczuk, Kozaczko, Kozaczczuk – od etnonimu „kozak” (Iwana i Eudokimy Kozakow, Iwana Ewdokimy Kozaczukow, Semiona Theodory Kozaczkow, Stefana y Maryanny Kozaczkow, Filipa Tatianny Kozaczczukow)
Kudluk (Nauma Zinowij Kudlukow)
Lewczuk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Lewko (pol. Leon, ukr. Лев, Левко) (Lewka y Katharzyny Lewczukow)
Magruk – nazwisko patronimiczne, prawdopodobnie od imienia niejasnego pocjodzenia Magryn (Jakuna Rainy Magrukow)
Makać, Makaciuk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Makać (pol. Mokiusz, ukr. Мокій) (Alexia y Pelagij Makaciow, Alexija y Pelagij Makaciukow)
Markowski – nazwisko patronimiczne od imienia Marek, Marko (pol. Marek, ukr. Марко) (Hryhoryia y Zofij Markowskich)
Michalczuk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Michal, Michalko (pol. Michał, ukr. Михайло) (Iwana y Ahafij Michalczukow)
Moroz – od apelatywu „moroz” – „mróz” (Jakuna y Ahafij Morozow)
Ostaszewski – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Ostasz (pol. , ukr. ) (Korniła y Barbary Ostaszewskich)
Owerczuk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Owerko (pol. Abercjusz, ukr. Оверко) (Mirona y Katharzyny Owerczukow)
Petruk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Petro (pol. Piotr, ukr. Петро) (Nauma y Zinowij Petrukow, Fedora y Ahafij Petrukow)
Prystupa – od apelatywu „prystupa” (mężczyzna przystępujący na gospodarstwo żony) (Leontija y MaryiPrystupow)
Rajewski (Jakuna y Ahafiy rajewskich)
Samoyluk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Samojło (pol. Samuel, ukr. Самуїл) (Lewka y Katharzyny Samoylukow)
Stasewicz / Stasiewicz – nazwisko patronimiczne od imienia Staś (po. ukr. ) (Korniła Warwary Stasiewiczow / Stasewiczow?)
Wawryniuk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Wawryn (pol. Laurencjusz, Wawrzyniec, ukr. Лаврентій) (Timofeia y Eudokiy Wawryniukow)
Zabrodzki, Zabrodski, Zabrozki – nazwisko odmiejscowe, pochodzące najprawdopodobniej od formy „za brodom” (Marianna Zabrodzka, Stefana Alexandry Zabrodzkich, Archima Eudokimy Zabrodzkich, Harasima Zabrodskiego, Stefana y Alexandry Zabrodskich, Stefana Alexandry Zabrozkich)
Żdanowicz – nazwisko patronimiczne od imienia słowiańskiego Żdan (Wasilija matki Stefanidy (?) Żdanowiczow)
Żukowski (Jana Maryanny Żukowskich)
************************************
Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.
Dzisiaj przypada druga rocznica śmierci ukraińskiego poety i działacza społeczno-kulturalnego z Podlasia Jana Kiryziuka (1949-2021). Zmarł on 21 grudnia 2021 r. w Bielsku Podlaskim, w wieku 72 lat. Został pochowany na nowym cmentarzu prawosławnym przy ul. Mickiewicza w Bielsku Podlaskim. Przedstawiciele Związku Ukraińców Podlasia i Podlaskiego Instytutu Naukowego dzisiaj wieczorem wznieśli modlitwę za śp. Iwana przy grobie Zmarłego.
Jan Kiryziuk pochodził z podlaskiej wsi Krywiatycze w gminie Orla. Z zawodu był budowniczym. W latach 1972-1973 kierował robotami budowlanymi w Baligrodzie i Zatwarnicy nad Sanem na Bojkowszczyźnie. Przez wiele lat był pracownikiem Urzędu Miejskiego w Bielsku. W latach 1998-2002 był zastępcą burmistrza miasta Bielsk Podlaski.
Jan Kiryziuk był jednym z inicjatorów i liderów odrodzenia ukraińskiego na Północnym Podlasiu. Brał aktywny udział w organizacji ukraińskiego środowiska kulturalnego w Bielsku Podlaskim. Pisał artykuły do prasy ukraińskiej w Polsce. Przez dziesięciolecia był zaangażowany w ukraińskie życie społeczne na Północnym Podlasiu, brał udział w tworzeniu ukraińskich struktur organizacyjnych w regionie. Był współzałożycielem koła Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego w Bielsku Podlaskim, przewodniczącym Oddziału Podlaskiego Związku Ukraińców w Polsce, wiceprzewodniczącym Związku Ukraińców Podlasia. Był jednym z inicjatorów i organizatorów nauczania języka ukraińskiego na Północnym Podlasiu.
Był autorem wielu utworów poetyckich, które pisał gwarą ukraińską wsi Krywiatycze oraz w ukraińskim języku literackim. Debiutował wierszami w gwarze ukraińskiej w 1971 roku na łamach białoruskojęzycznego tygodnika „Niwa” (Białystok). Od lat 80. XX w. publikował swoje poezje w tygodniku ukraińskim „Nasze Słowo” i dodatku do niego „Nasza kultura”, roczniku „Ukrajinśkyj Kałendar” (potem „ Ukrajinśkyj Almanach”), potem w ukraińskim Ukraińskim Piśmie Podlasia „Nad Buhom i Narwoju” i w roczniku „Ukrajinśkyj Literaturnyj Prowułok”. Jego utwory ukazywały się także w czasopismach w Ukrainie i w diasporze ukraińskiej. Autor tomików poezji „Moja batʹkiwszczyna — Pidlaszsza” (Lublin 1982), „Pisni mojeji storony” (Bielsk Podlaski 1985), „Mojij batʹkiwszczyni” (Warszawa 1986), „Wesna z rusałkamy” (Bielsk Podlaski 1995), „Na dorozi iz kyryłyci” (Paryż – Lwów – Zwickau 1995), „Smak jahody ożyny” (Bielsk Podlaski 1999), „Kolory żyttia” (Bielsk Podlaski 2008), „Kondak żajworonka” (Bielsk Podlaski 2021). Od 2004 był członkiem Narodowego Związku Pisarzy Ukrainy.
Jan Kiryziuk przez dziesięciolecia był jedną z kluczowych postaci ukraińskiego życia społecznego i kulturalnego na Północnym Podlaszu. Odegrał ważną rolę w ukraińskim procesie literackim w regionie. Był jednym z pierwszych piszących utwory literackie ukraińskimi gwarami Podlasia. W 2022 r. pośmiertnie został pierwszym laureatem Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej w kategorii „Twórczość literacka”.
Jest dostępny w sprzedaży piąty numer Ukraińskiego Pisma Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”. Jak zawsze w dwumiesięczniku znalazły się artykuły osób, związanych z Podlaskim Instytutem Naukowym oraz teksty poświęcone przedsięwzięciom Instytutu.
Dużo miejsca w czasopiśmie poświęcono Podlaskiej Nagrodzie Naukowo-Literackiej. W dwumiesięczniku można przeczytać artykuł dyrektora PIN Grzegorza Kuprianowicza o drugiej Podlaskiej Nagrodzie Naukowo-Literackiej. Umieszczono także informację o postaciach laureatów Nagrody.
Wiele miejsca w NBiN poświęcono również Podlaskiemu Konkursowi Literackiemu „Piszemo po swojomu”. W numerze można przeczytać utwory laureatów konkursu. Są to następujące nagrodzone prace:
W piątym numerze czasopisma można też czytać artykuł Ludmiły Łabowicz, sekretarza Podlaskiego Instytutu Naukowego o pierwszym spotkaniu literackim laureatów Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” w Bielsku Podlaskim.
Jerzy Gawryluk, redaktor naczelny „Nad Buhom i Narwoju” oraz zastępca dyrektora Podlaskiego Instytutu Naukowego, proponuje czytelnikom artykuły: „Uwolnienie języka”, „Данилова спадщина історичної пам’яті”, „Полтава 1903: Збірний портрет українського відродження”.
Na łamach numeru 5/2023 „Nad Buhom i Narwoju” o ostatniej aktywności Instytutu można przeczytać w kronice wydarzeń „З організованого життя над Бугом і Нарвою”.
„Nad Buhom i Narwoju” można kupić w sieci KOLPORTER w całej Polsce. Wraz z numerem piątym jest dostępny kalendarz na 2024 rok.
Informację, gdzie jest sprzedawane czasopismo, można znaleźć pod linkiem:
Oprócz tego pismo jest dostępne w Centrum Kultury Prawosławnej w Białymstoku, a także w formie e-prasy. Elektroniczna wersja czasopisma jest do kupienia pod linkiem:
W dniach 1-2 grudnia 2023 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz wziął udział w VII Forum Europejskich Regionów Mniejszościowych „Języki mniejszościowe a rynek pracy – szanse i wyzwania”, które tym razem odbyło się w Polsce – w Opolu i Katowicach. Jest to jedno z najważniejszych wydarzeń mniejszościowych w Europie, organizowane przez Federalistyczną Unię Europejskich Grup Narodowościowych (FUEN), a w tym roku także przez Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce (VGD).
Wiodacym temat tegorocznego forum było znaczenie języków mniejszościowych dla rynku pracy. Wskazywano na zalety dwujęzycznego rynku pracy, na pozytywne skutki władania jezykiem mniejszości, na to na ile lokalny język i kultura stanowią dodatkową wartość, która może uczynić region bardziej atrakcyjnym dla inwestycji. W Forum wizeli udział eksperci oraz przestawiciele różnorodnych mniejszości z wielu krajów europejskich.
Mniejszości narodowe i etniczne z Polski reprezentowali na Forum przedstawiciele mniejszości niemieckeij, ukraińskiej, karaimskiej i łemkowskiej. Dyrektor PIN dr G. Kuprianowicz zabierał głos w dyskusjach po kilku panelach podczas Forum: „Korzyści z posługiwania się językiem mniejszości w sektorze prywatnym”, „Wyzwania dla organizacji mniejszościowych”, a także po jednym z wykładów eksperckich.
