Najstarsze nazwiska wsi Zbucz

W obecnej parafii prawosławnej Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny w Czyżach zachowały się metryki urodzeń, ślubów i zgonów pochodzące z pierwszych dziesięcioleci XVIII wieku z ówczesnej czyżowskiej parafii unickiej. Niestety, brakuje metryk z pierwszych lat stulecia. Pojedyncze zapisy dotyczące urodzeń i ślubów pochodzą z lat 1717, 1719, 1722, 1723, 1725, 1726 i 1727, trochę dokładniejsze – z lat 1728 i 1729, jednak także one nie są pełne, a wiele zapisów pozostaje nieczytelnych.

Metryki z lat późniejszych, poczynając od 1730 roku, zachowały się w stanie bardzo dobrym, najczęściej  całościowym. Dlatego też zawierają one ciekawy i bogaty materiał, jeśli chodzi o tradycję imienniczą miejscowej ludności, posługującej się lokalną archaiczną gwarą ukraińską.

Zapisy w metrykach zostały sporządzone w języku polskim, zgodnie z zasadami ówczesnego języka polskiego, jednak wiele form duchowny zapisał zgodnie w miejscową wymową gwarową, np. Lewko, Simon, Panas, Raina, Jaroma, Ławrenti.

Na podstawie metryk można sporządzić listę przydomków rodowych / nazwisk, które były charakterystyczne w danym okresie dla poszczególnych wsi należących do parafii.

W  tym artykule zostaną przedstawione nazwiska z jednej wsi – Zbucz. Są to różnorodne formy: patronimiczne (odojcowskie), odapelatywne, a więc utworzone od nazw pospolitych, formy odmiejscowe i inne. Co ciekawe, wiele z tych nazwisk jest popularnych do dziś wśród mieszkańców Zbucza (np. Magruk czy Zabrodzki).

Wybrano nazwiska z najstarszych metryk, a więc ze szczątkowych z lat 1717-1729 i pełniejszych z lat 1730-1733. Dzięki temu można zobaczyć, jakie formy rodowe / nazwiska funkcjonowały ponad 300 lat temu.

Sama wieś Zbucz zarówno w XVIII w., jak i obecnie należy do parafii Czyże. W metrykach nazwa wsi jest zapisywania dwojako – Zbucz, ale często w tych starszych księgach pojawia się forma Bucz (Z Bucza).

Oto nazwiska z metryk urodzeń oraz szczątkowych metryk ślubów z lat 1717-1733 we wsi Zbucz. Wybrano przydomki rodowe / nazwiska rodziców chrzczonych dzieci, niekiedy tych kumów, przy których duchowny zapisał nazwę wsi pochodzenia. Na początku zostanie podana forma / formy występujące w metrykach, niekiedy prawdopodobna etymologia, następnie w nawiasie – przykłady z metryk.

Artemijuk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Artemij (pol. Artemiusz, ukr. Артемій) (Romana y Doroty Artemijukow)

Baranczuk – od apelatywu „baran” (Prokopa y Praxedy Baranczukow)

Bruciuk – od apelatywu „bruk” (Hryhora Theodory Bruciukow)

Harasimiuk, Harasimjuk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Harasim (pol. Gerazym, ukr. Гарасим) (Dawida y Anny Harasimiukow, Iwana y Maryi Harasimjukow

Hryć – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Hryć (pol. Grzegorz, ukr. Григорій, Гриць) (Leontia Maryanny Hryciukow)

Kaliszyk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Kalisz (pol. Kalistrates, ukr. Калістрат) (Wasilija Paraskiewy Kaliszykow)

Kallenik – nazwisko patronimiczne od imienia Kallenik  (pol. Kalinik, ukr. Каленик) (Maxima y Warwary Kallenikow)

Kazimirczuk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Kazimirko (pol. Kazimierz, ukr. Казимир) (Chomy Eudokij Kazimirczukow)

Kozak, Kozaczuk, Kozaczko, Kozaczczuk – od etnonimu „kozak” (Iwana i Eudokimy Kozakow, Iwana Ewdokimy Kozaczukow, Semiona Theodory Kozaczkow, Stefana y Maryanny Kozaczkow, Filipa Tatianny Kozaczczukow)

Kudluk (Nauma Zinowij Kudlukow)

Lewczuk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Lewko (pol. Leon, ukr. Лев, Левко) (Lewka y Katharzyny Lewczukow)

Magruk – nazwisko patronimiczne, prawdopodobnie od imienia niejasnego pocjodzenia Magryn (Jakuna Rainy Magrukow)

Makać, Makaciuk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Makać (pol. Mokiusz, ukr. Мокій) (Alexia y Pelagij Makaciow, Alexija y Pelagij Makaciukow)

Markowski – nazwisko patronimiczne od imienia Marek, Marko (pol. Marek, ukr. Марко) (Hryhoryia y Zofij Markowskich)

Michalczuk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Michal, Michalko (pol. Michał, ukr. Михайло) (Iwana y Ahafij Michalczukow)

Moroz – od apelatywu „moroz” – „mróz” (Jakuna y Ahafij Morozow)

Ostaszewski – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Ostasz (pol. , ukr. ) (Korniła y Barbary Ostaszewskich)

Owerczuk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Owerko (pol. Abercjusz, ukr. Оверко) (Mirona y Katharzyny Owerczukow)

Petruk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Petro (pol. Piotr, ukr. Петро) (Nauma y Zinowij Petrukow, Fedora y Ahafij Petrukow)

Prystupa – od apelatywu „prystupa” (mężczyzna przystępujący na gospodarstwo żony) (Leontija y MaryiPrystupow)

Rajewski (Jakuna y Ahafiy rajewskich)

Samoyluk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Samojło (pol. Samuel, ukr. Самуїл) (Lewka y Katharzyny Samoylukow)

Stasewicz / Stasiewicz – nazwisko patronimiczne od imienia Staś (po. ukr. ) (Korniła Warwary Stasiewiczow / Stasewiczow?)

Wawryniuk – nazwisko patronimiczne od gwarowej formy imienia Wawryn (pol. Laurencjusz, Wawrzyniec, ukr. Лаврентій) (Timofeia y Eudokiy Wawryniukow)

Zabrodzki, Zabrodski, Zabrozki – nazwisko odmiejscowe, pochodzące najprawdopodobniej od formy „za brodom” (Marianna Zabrodzka, Stefana Alexandry Zabrodzkich, Archima Eudokimy Zabrodzkich, Harasima Zabrodskiego, Stefana y Alexandry Zabrodskich, Stefana Alexandry Zabrozkich)

Żdanowicz – nazwisko patronimiczne od imienia słowiańskiego Żdan (Wasilija matki Stefanidy (?) Żdanowiczow)

Żukowski (Jana Maryanny Żukowskich)

************************************

Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.