„Заметки о малорусском напечии” з 1870 р.
Z publikacji pochodzących z XIX wieku na uwagę zasługuje pochodząca sprzed 150 lat praca językoznawcy ukraińskiego Ołeksandra Potebni „Заметки о малорусском напечии” (Воронеж, 1870), poświęcona gwarom ukraińskim. Uczony krótko opisał w niej cechy dialektu dawnego powiatu bielskiego w guberni grodzieńskiej. Gwary te zostały zaliczone do grupy gwar ukraińskich, nazywanych według ówczesnej terminologii małoruskimi.
Jako przykład gwary ukraińskiej (małoruskiej) w guberni grodzieńskiej («Возвращаюсь къ Малорусскимъ говорамъ Гродненской губерніи») Ołeksandr Potebnia podał przykłady pieśni śpiewanych w Czyżach.
To kolejne, wyjątkowe zapisy pieśni śpiewanych w Czyżach pochodzące z XIX wieku.
Pierwsza z nich zaczyna się od słów:
О сюй ночи стучало – hриміло.
Я думала, што брат з вуйска jіеде….
Druga pieśń:
Ой заржи, поржи мой сивий коню
Дороhою бєhучи…
Teksty pieśni w zapisie ukraińskiego uczonego są widoczne na zdjęciach.
Niestety, zapisy tekstów, sporządzone półtora stulecia temu, nie są doskonałe i nie oddają wszystkich cech gwary wsi Czyże. Trzeba jednak pamiętać, że są to pierwsze próby zapisów dialektologicznych, dokonywane na peryferiach występowania gwar ukraińskich.
Podobnie jak omawiana poprzednio praca „Сборник памятков народного творчества в Северо-Западном Крае”, tak i publikacja Ołeksandra Potebni są niezwykle ważne, ponieważ – oprócz podania tekstów dawnych pieśni śpiewanych na Podlasiu – wyraźnie wskazują na to, że czyżowska gwara już w połowie XIX w. była jednoznacznie zaliczana przez badaczy do grupy gwar małoruskich (ukraińskich).