Nazwiska w parafii Nowoberezowo, cz. I
Parafia prawosławna w Nowoberezowie (gwarowo Nowe Berezowo, taki też wariant nazwy wsi był formą oficjalną do końca 2002 roku) znajduje się w dekanacie Hajnówka diecezji warszawsko-bielskiej. Obejmuje ona następujące miejscowości: Nowoberezowo, Borek, Chytra, Czyżyki, Dubicze Osoczne, Nowokornino, Progale, Stare Berezowo, Szostakowo i Wygoda, należące w przeważającej większości do gminy Hajnówka.
Na terenie parafii funkcjonują 3 cerkwie oraz 5 kaplic, z czego aż dwie cerkwie i dwie kaplice znajdują się w samym Nowoberezowie.
Parafialną świątynią jest cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego, jednak na uwagę – ze względu na swój zabytkowy charakter – zasługuje pochodząca z 1771 roku cerkiew św. Apostoła i Ewangelisty Jana Teologa.
Za wsią znajdują się dwa cmentarze. Starszy, zabytkowy, był już opisywany na stronie Podlaskiego Instytutu Naukowego:
Z połowy XIX wieku pochodzi cmentarz prawosławny z cerkwią pw. Przemienienia Pańskiego, znajdujący się za wsią, w pobliżu wsi Wygoda.
Uwagę badacza dawnego imiennictwa podlaskiego zwrócą różnorodne formy imienne, a także nazwiska.
Parafia w Nowoberezowie ma swoje własne ciekawe tradycje imiennicze. Odwiedziwszy cmentarz, można spotkać takie charakterystyczne nazwiska, jak Biryłko, Czurak, Gacuta, Jałoza, Kicel, Kubajczuk, Moroz, Owłasiuk, Plis, Szwed, Szwarc czy Treszczotko. Często po nazwisku można się domyślić, skąd pochodzi jego użytkownik lub jego przodkowie. Np. nazwisko Plis jest charakterystyczne dla wsi Szostakowo, Treszczotko jest niezwykle popularne we wsi Stare Berezowo.
Wiele form nazwisk powstała prawdopodobnie od przezwisk, np. Kobyłko, Moroz, Szpilko, jednak dziś trudno z pełnym przekonaniem wyjaśnić, dlaczego przodka osoby noszącej dane nazwisko przezywano w taki, a nie inny sposób (Moroz – bo ktoś był chłodny w kontaktach z innymi?). Niektóre nazwiska postały od zajęć przodków (Tokarczuk – tokarko, tzn. syn tokarza). Jednak zdecydowana większość form nazwisk, podobnie zresztą jak i w innych wsiach Podlasia między Bugiem a Narwią, została utworzona od gwarowych form imion, a więc np.
Jawdosiuk – Jawduoś – Eudokiusz,
Omeljaniuk – Omelan – Emilian,
Osipiuk – Osip – Józef.
Jakie ciekawsze nazwiska, utworzone od form patronimicznych, a więc od imienia przodka, udało się zapisać na cmentarzu w Nowoberezowie – przedstawimy w kolejnym artykule.
Cdn.
************************************
Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.