Miesiąc: grudzień 2023

23 listopada 2023 r. odbyło się spotkanie Rzecznika Praw Obywatelskich prof. Marcina Wiącka z reprezentującymi mniejszości członkami Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych oraz innymi przedstawicieli mniejszości. W spotkaniu uczestniczył – jako współprzewodniczący KWRiMNiE oraz przedstawiciel mniejszości ukraińskiej w tej komisji – dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz.

Spotkanie rozpoczął Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Marcin Wiącek. Następnie współprzewodniczący KWRiMNiE G. Kuprianowicz przedstawił kompleksowo podstawowe problemy wskazywane przez mniejszości narodowe i etniczne oraz społeczność posługującą się językiem regionalnym, w szczególności w zakresie życia kulturalnego, oświaty, reprezentacji politycznej. Obecni na spotkaniu przedstawiciele poszczególnych mniejszości zwracali uwagę na kwestie szczególnie istotne dla każdej ze społeczności.

Było to pierwsze spotkanie Rzecznika Praw Obywatelskich prof. M. Wiącka z przedstawicielami mniejszości narodowych i etnicznych po wyborze na RPO w 2021 r.

Relacja i fotogaleria ze spotkania na stronie Biura RPO:

https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-spotkanie-komisja-wspolna-rzad-mniejszosci-narodowe-etniczne

26 listopada 2023 roku w programie „Ukraińskie słowo” można było obejrzeć reportaż z VII Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej, która odbyła się 17-18 listopada 2023 r. w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Bielsku Podlaskim oraz Miejskim Ośrodku Kultury, Sportu i Rekreacji w Kleszczelach.

Relacja: https://bialystok.tvp.pl/74356903/26112023

Patronat honorowy: Burmistrz Kleszczel, Burmistrz Miasta Bielsk Podlaski, Burmistrz Miasta Hajnówka, Burmistrz Miasta Siemiatycze, Wójt Gminy Bielsk Podlaski.

Patronat medialny: Ukraińskie Pismo Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”, Polskie Radio Białystok, Telewizja Polska Białystok, portal internetowy bielsk.eu, „Kurier Podlaski – Głos Siemiatycz”.

Konferencja odbywa się dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzeczpospolitej Polskiej, przy wsparciu Burmistrza Kleszczel, dzięki wsparciu osób prywatnych oraz przy wsparciu Ambasady Ukrainy w Rzeczypospolitej Polskiej, Burmistrza Miasta Bielsk Podlaski, Burmistrza Miasta Hajnówka, Wójta Gminy Bielsk Podlaski.

Sponsorzy: Fundacja Arhelan – Społecznie Odpowiedzialni, Polska Sieć Sklepów „Arhelan”, Agencja Wydawnicza „Ekopress”, J.W. Zakład Transportowy.

23 listopada 2023 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz – jako współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych oraz przedstawiciel mniejszości ukraińskiej w tej komisji – wziął udział w posiedzeniu strony mniejszościowej Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych. Posiedzenie odbyło się w Warszawie w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich.

Było to pierwsze od ponad 11 miesięcy stacjonarne posiedzenie strony mniejszościowej KWRiMNiE. Na posiedzeniu omówiono aktualną sytuację mniejszości narodowych i etnicznych po wyborach parlamentarnych i w okresie wyłaniania nowego rządu oraz przyjęto plan działań strony mniejszościowej KWRiMNiE na kolejne tygodnie.

28 listopada 2023 r. został opublikowany komunikat Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu o umorzeniu śledztwa w sprawie akcji „Wisła”. Akcja „Wisła” objęła również Południowe Podlasie – powiaty Biala Podlaska i Włodawa, skąd przesiedlono miejscową ukraińską ludność prawosławną na północne i zachodnie ziemie Polski. Umorzenie śledztwa śledztwa w sprawie akcji „Wisła” przez prokuratora Instytutu Pamięci Narodowej z Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Rzeszowie oraz argumentacja użyta w jego uzasadnieniu wywołały oburzenie i protesty. Kilkudziesięciu historyków, działaczy społecznych, dziennikarzy i ludzi kultury skierowało list otwarty w tej sprawie do marszałków Sejmu i Senatu. Stanowisko dotyczące umorzenia przez Instytut Pamięci Narodowej śledztwa w sprawie akcji „Wisła” przyjęli również członkowie Ukraińskiego Towarzystwa Historycznego w Polsce. Sygnatariuszami obu tych dokumentów są również przewodniczący Rady Naukowej Podlaskiego Instytutu Naukowego prof. dr hab. Roman Wysocki oraz dyrektor Instytutu dr Grzegorz Kuprianowicz.

W liście otwartym do marszałków Sejmu i Senatu w sprawie decyzji prokuratora Instytutu Pamięci Narodowej o umorzeniu śledztwa dotyczącego akcji „Wisła” stwierdzono m. in.:

„Uzasadnienie decyzji stanowi bowiem dla nas obywateli RP uprawomocnienie w demokratycznej Rzeczypospolitej komunistycznej propagandy oraz antyukraińskich narracji od lat utrwalanych w Polsce przez środowiska nacjonalistyczno-kresowe, oraz szczególnie od 2014 r. propagandy putinowskiej Rosji.”

„Wyrażamy nasz stanowczy protest także dlatego, że decyzja i jej uzasadnienie wydane przez Instytut Pamięci Narodowej stoją w sprzeczności z prawdą historyczną, opierają się na fałszywych przesłankach, a jako jedynie wiarygodne źródło historyczne Pion Śledczy IPN uznaje i obficie cytuje wybrane selektywnie dokumenty opublikowane przez komunistyczne władze w PRL (sic!), negując całkowicie dorobek polskich historyków.”

„IPN uznał, że przymusowa deportacja Ukraińców realizowana przez struktury siłowe komunistycznej Polski, pozbawienie ich domów, dobytku życia, terror, zniszczenie instytucji oraz rozproszenie w celu asymilacji narodowej, realizowane w celu „ostatecznego rozwiązania kwestii ukraińskiej”, były przykładem humanitaryzmu, a nawet odpowiadały na potrzeby i oczekiwania deportowanych. Do tego argumentu nie uciekły się nawet komunistyczne władze PRL.

W toku śledztwa Prokurator IPN uznał za stosowne całkowicie zlekceważyć wnikliwe badania historyków polskich. Wbrew oczywistym faktom historycznym nie znalazł on podstaw do stwierdzenia, że przesiedlenie w ramach akcji „Wisła” stanowiło zbrodnię przeciw ludzkości i zbrodnię komunistyczną.”

„Nie do zaakceptowania w demokratycznym państwie jest lekceważenie praw obywatelskich, naruszanie ustawodawstwa dla merkantylnych potrzeb politycznych. Potępiając decyzję i uzasadnienie wydane przez IPN w sprawie akcji „Wisła”, stajemy po stronie tych wszystkich, dla kogo szacunek dla prawdy i elementarne poczucie sprawiedliwości są ważne.”

Polski i ukraiński tekst listu dostępne są na portalu Zbruč:

https://zbruc.eu/node/117125

W stanowisku Ukraińskiego Towarzystwa Historycznego w Polsce zawarto następującą ocenę decyzji prokuratora IPN dotyczącej umorzenia śledztwa w sprawie akcji „Wisła:

„Z wielkim oburzeniem przyjęliśmy podjętą przez prokuratora Instytutu Pamięci Narodowej decyzję o umorzeniu śledztwa w sprawie, przeprowadzonej w 1947 roku przez polskie władze komunistyczne, akcji „Wisła”, w której stwierdzono: „W toku śledztwa nie znaleziono podstaw do stwierdzenia, że przesiedlenie stanowiło zbrodnię przeciw ludzkości ani zbrodnię komunistyczną”. Uzasadnienie tej tezy, dokonane przez prokuratora IPN jest sprzeczne z elementarną wiedzą historyczną o akcji „Wisła”, zawartą w licznych naukowych opracowaniach historycznych, a także z normami państwa prawnego.”

„Akcja „Wisła” to akt represji przeprowadzony bez jakichkolwiek podstaw prawnych.”

„Akcja wysiedleńcza przeprowadzona przez jednostki Wojska Polskiego, oddziały Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, wchodzące w skład Grupy Operacyjnej „Wisła”, miała faktycznie charakter deportacji ludności ukraińskiej w celu jej asymilacji.”

„ludność ukraińską w 1947 roku zmuszono do opuszczenia ojczystych stron, bezprawnie pozbawiono wolności osobistej, co łączyło się z udręczeniem psychicznym i fizycznym. W trakcie akcji „Wisła” miało również miejsce zawłaszczenie zarówno mienia ruchomego, jak i nieruchomości będących własnością wysiedlonych rodzin. Niszczenie ich dziedzictwa, szczególnie cerkwi i cmentarzy, było kolejną dla nich, po wysiedleniu, dotkliwą formą represji i upokorzenia.

Na Ziemiach Zachodnich i Północnych rodziny ukraińskie nie miały możliwości wyboru miejsca pobytu. Musiały zamieszkać tam, dokąd zostały skierowane przez organa administracji, także w obiektach nienadających się do zamieszkania. Zarazem miały miejsce liczne przypadki relokacji, jeśli administracja uznała, że liczba rodzin ukraińskich w miejscu osiedlenia jest zbyt duża. Wysiedlonych Ukraińców poddano stałemu nadzorowi Urzędów Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej. Jakiekolwiek ich przemieszczanie się poza granice powiatu wymagało odtąd zgody organów bezpieczeństwa publicznego.”

„W naszej ocenie prokurator IPN w swoim uzasadnieniu o umorzeniu śledztwa w sprawie akcji „Wisła” dopuścił się usprawiedliwienia zbrodni komunistycznej wbrew ustawie o IPN oraz obowiązującemu w Rzeczypospolitej Polskiej prawu.”

Pełny tekst stanowiska UTHwP:

https://www.uitp.org.pl/index.php/147-akcja-wisla

Komunikat Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu:

https://rzeszow.ipn.gov.pl/pl8/dla-mediow/komunikaty/194452,Umorzenie-sledztwa-w-sprawie-decyzji-o-akcji-Wisla.html?fbclid=IwAR23O-RUUffiNGDWqGF2UW-KM39cWg9U1PpR7-Q9iGmjVXR_GS5Yx5p5skw

Publikujemy utwory laureatów Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu”, organizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy w partnerstwie ze Związkiem Ukraińców Podlasia. Ma to na celu promocję twórczości literackiej tworzonej gwarami ukraińskimi Podlasia, popularyzację konkursu oraz dotarcie do szerokiego grona odbiorców z literaturą pisaną „po swojomu”.

Na naszej stronie internetowej można czytać  opowiadanie Jerzego Plewy pt. „Żaworonok w Ameryku pojiechaw”. Autor zgłosił na konkurs trzy opowiadania, oprócz wspomnianego były to utwory: „Batiuszka wlubiwsia” oraz „Marusia, komunista, faszysta i druhi mużczyny”, za które został nagrodzony jednym z dwóch pierwszych miejsc w kategorii „proza”. Ponadto Jerzy Plewa został nagrodzony Wyróżnieniem „Za mistrzostwo słowa i subtelny humor”.

Utwór jest dostępny pod linkiem:

**********************************************

Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030, co stworzyło warunki do zorganizowania go przez Podlaski Instytut Naukowy w partnerstwie ze Związkiem Ukraińców Podlasia.

Archiwum Podlaskie, działające w ramach Podlaskiego Instytutu Naukowego, jest stale wzbogacane o nowe materiały. Niedawno przekazano do niego materiały pochodzące ze spuścizny po zmarłym skrzypku ludowym ze wsi Zbucz w gminie Czyże, Piotrze Juszkiewiczu. Rzeczy po muzyku ludowym przekazali nowi właściciele jego domu w Zbuczu.

Wśród materiałów przekazanych do Archiwum Podlaskiego znajdują się przede wszystkim książki, w tym cenne archiwalne.

Ponadto znajduje się wśród nich wiele zapisów muzycznych pieśni cerkiewnych, a także w językach białoruskim, polskim i ukraińskim. Ponieważ Piotr Juszkiewicz przez całe swoje życie prowadził chór cerkiewny i współpracował z wieloma zespołami ludowymi, nie brakuje także podziękowań i dyplomów. Jedną z nagród jest „Dyplom Honorowy” Gabinetu Ministrów Ukrainy: „Za znaczący osobisty wkład w rozwój, popularyzację kultury ukraińskiej za granicą, ochronę sztuki narodowej, twórczą inicjatywę w organizowaniu i przeprowadzaniu wydarzeń artystycznych”.

W przekazanych materiałach znalazły się także dwie autobiografie artysty, w których opisał swoje długie życie – począwszy od bieżeństwa, w czasie którego urodził się w 1916 roku.

Materiały będące własnością skrzypka Piotra Juszkiewicza wzbogacą kolekcję związaną z podlaskimi twórcami ludowymi i ważnymi postaciami z Podlasia, znajdującą się w Archiwum Podlaskim.

Archiwum Podlaskie funkcjonuje od 2020 roku w strukturach Podlaskiego Instytutu Naukowego. Jego istnienie finansowane jest z dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

21 listopada 2023 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz wziął udział w uroczystościach i odsłonięciu rzeźby-pulpitu upamiętniającej Kodeks Supraski w Województwie Podlaskim i jego odkrywcę ks. Michała Bobrowskiego, które odbyły się w Wólce Wygonowskiej. Wydarzenia odbyły się w ramach obchodów Roku Kodeksu Supraskiego w Województwie Podlaskim, ustanowionego uchwałą Sejmiku Województwa Podlaskiego, po 1000 latach od powstania Kodeksu, po 500 latach od przybycia Kodeksu do Supraśla oraz po 200 latach od odnalezienia Kodeksu w supraskim monasterze i wprowadzeniu go do obiegu naukowego.

Uroczystości rozpoczęły się w cerkwi parafialnej św. Archanioła Michała w Wólce Wygonowskiej uroczystą Liturgią z okazji święta parafialnego , celebrowaną  przez biskupa siemiatyckiego Warsonofiusza. Wybór daty nie był przypadkowy, gdyż uroczystości odbyły się w dniu urodzin i wspomnienia patrona niebiańskiego odkrywcy Kodeksu ks. Michała Bobrowskiego (1784-1848), który przyszedł na świat właśnie na Podlasiu – w Wólce Wygonowskiej. Po nabożeństwie odbyło się poświęcenie i odsłonięcie rzeźby-pulpitu upamiętniającej Kodeks Supraski.

Kodeks Supraski jest jednym z najcenniejszych zabytków języka starocerkiewnosłowiańskiego i alfabetu cyrylickiego. Powstał na początku XI wieku w Bułgarii. To zbiór żywotów świętych i pism Ojców Kościoła (Mineja) na marzec. Rękopis powstał w kręgu uczniów śww. Cyryla i Metodego. Został przywieziony do Supraśla ok. 500 lat temu. W czasach nowożytnych Kodeks został odkryty w 1823 roku przez pochodzącego z Wólki Wygonowskiej profesora Uniwersytetu Wileńskiego ks. Michała Bobrowskiego. Został wpisany liście „Pamięci świata” UNESCO.

Organizatorem uroczystości była Fundacja „Oikonomos” oraz Parafia Prawosławna pw. św. Archanioła Michała w Wólce Wygonowskiej, Partnerem Strategicznym było Województwo Podlaskie. Jednym ze sponsorów wykonania rzeźby-pulpitu była firma „Arhelan”.

13 listopada 2023 r. badacz z Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz był jednym z uczestników dyskusji naukowej po wykładzie wybitnego ukraińskiego teologa prawosławnego o. archimandryta Cyryla (Howoruna) pt. „Wojny religijne Putina”. Wydarzenie odbyło się na Uniwersytecie Warszawskim. Jego organizatorem była Pracownia „Speculum Byzantinum” Wydziału „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego.

W dyskusji naukowej po wykładzie o. Cyryla (Howoruna) uczestniczyli: ks. protodiakon prof. Andriej Kurajew, prof. Robert Sucharski, biskup prof. Michał Janocha, prof. Hieronim Gralla, dr Grzegorz Kuprianowicz, moderatorem dyskusji oraz jej organizatorem był Witalis Michalczuk.

Ojciec Archimandryta Cyryl (Hovorun) jest najwybitniejszym współczesnym ukraińskim teologiem prawosławnym. Jego zainteresowania badawcze obejmują patrystykę, eklezjologię i prawosławie polityczne. Jest autorem kilku monografii naukowych, w tym Scaffolding the Church: Towards a Poststructural Ecclesiology, Political Orthodoxy: A Doctrine that Divides the Church, Meta-Ecclesiology. Kroniki samoświadomości Kościoła” i inne. Oprócz monografii opublikowanych w różnych językach, ma ponad 200 innych publikacji w różnych językach. Wykładał teologię w wielu instytucjach edukacyjnych: Moskiewskie Seminarium Duchowne (2002-2005), Moskiewska Akademia Teologiczna (2003-2007), Kijowska Akademia Teologiczna (2007-2012), Narodowy Uniwersytet Kijowsko-Mohylański (2015-2016), Uniwersytet Yale (USA) (2012-2014), Sztokholmska Szkoła Teologiczna (University College Stockholm), Loyola Marymount University w Los Angeles, USA. Archimandryta zajmował również ważne stanowiska w strukturach kościelnych: był szefem Departamentu Zewnętrznych Stosunków Kościelnych Ukraińskiej Cerkwi Prawosławnej pod jurysdykcją Patriarchatu Moskiewskiego (2008-2009), pierwszym zastępcą przewodniczącego Komitetu Edukacyjnego Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej (2009-2012) oraz prorektorem Ogólnokościelnych Studiów Podyplomowych i Doktoranckich Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej (2011-2012). Jest również przewodniczącym Ukraińskiego Towarzystwa Patrystycznego.

Link do wykładu i dyskusji:

https://www.facebook.com/WydzialArtesLiberales/videos/182554311588474