Dzień pamięci św. Męczenników Podlaskich

W ostatnią sobotę lipca Kościół prawosławny czci pamięć św. Męczenników Podlaskich/ Są to prawosławni mieszkańcy Północnego Podlasia, którzy oddali życie na przełomie stycznia i lutego 1946 r., gdy stali się ofiarami polskiego oddziału zbrojnego Pogotowia Akcji Specjalnej – Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, dowodzonego przez kpt. Romualda Rajsa ps. „Bury”.

Święci Męczennicy Podlascy zachowywali to, co przez stulecia przekazali im ich przodkowie: trwali w prawosławnej wierze, żyli w rodzimej ruskiej tradycji i kulturze, mówili językiem będącym podlaską gwarą języka ukraińskiego. W pierwszej połowie XX wieku wśród miejscowej ludności rozpoczęły się procesy kształtowania nowoczesnych tożsamości narodowych. Część z nich zaczęła używać urzędowo wprowadzonego etnonimu „Białorusin”, „Białorus”, inni poszukiwali swej tożsamości. Wierność prawosławnej wierze i rodzimej tradycji stała się przyczyną ich męczeństwa.

Do grona świętych Męczenników Podlaskich zaliczane są cztery grupy męczenników:

– 16 męczenników wsi Zaleszany, którzy zginęli 29 stycznia 1946 r.;

– dwóch męczenników wsi Wólka Wygonowska, , którzy zginęli tego ż dnia, 29 stycznia 1946 r.;

– 30 prawosławnych furmanów, którzy zginęli 31 stycznia 1946 r. koło Puchał Starych;

–  7 męczenników wsi Szpaki i 24 męczenników wsi Zanie, którzy zginęli 2 lutego 1946 r.

Męczennicy Zaleszan, Zań, Szpaków, Wólki Wygonowskiej, Puchal Starych zginęli z rąk ludzi, którzy niewłaściwie rozumieli miłość Ojczyzny i gotowi byli zabijać ludzi dlatego, że byli innego wyznania, żyli w innej tradycji, mówili innym językiem, mieli inną tożsamość.

Kanonizacja Męczenników Podlaskich przez Autokefaliczny Kościół Prawosławnego w Polsce odbyła się w latach 2019-2020. 29 października 2019 r. Sobór Biskupów Kościoła prawosławnego w Polsce podjął decyzję o wpisaniu do grona Męczenników Chełmskich i Podlaskich (został on ustanowiony w 2003 r., gdy kanonizowano pierwszych spośród Męczenników Chełmskich i Podlaskich) imion tzw. furmanów (wozaków), którzy zginęli 31 stycznia 1946 r. w Puchałach Starych. Kilka miesięcy później, 17 marca 2020 r., zapadła kolejna decyzja Soboru Biskupów o wpisani do spisu Świętych Męczenników Podlaskich osoby, które poniosły śmierć 2 lutego 1946 r. w Zaniach i Szpakach. Uroczystość kanonizacji św. Męczenników Podlaskich odbyła się 25 lipca 2020 roku w Zaleszanach. Ogłoszenie aktu kanonizacji 25 lipca 2020 r. oznacza dołączenie do tego grona kolejnej grupy świętych – męczenników wsi Zaleszany i męczenników wsi Wólka Wygonowska.

Kanonizacja św. Męczenników Podlaskich to jedno z najbardziej znaczących wydarzeń w już niemal stuletnich dziejach autokefalii Kościoła prawosławnego w Polsce. Była to czwarta uroczystość kanonizacji w dziejach Kościoła: po kanonizacji św. męcz. Maksyma Gorlickiego (1994), św. Męczenników Chełmskich i Podlaskich (2003) i św. męcz. Mikołaja (Borowika) (2008).

Dzień pamięci św. Męczenników Podlaskich ustanowiono w ostatnią sobotę lipca, gdy obchodzone jest święto Zaleszańskiej Ikony Bogarodzicy. Pamięć męczenników wsi Szpaki i Zanie obchodzona jest w Brańsku także 2 lutego oraz w niedzielę po święcie św. Męczenników Podlaskich. Pamięć furmanów, tzn. św. męczenników, którzy zginęli w Puchałach Starych tradycyjnie obchodzona jest w cerkwi Opieki Matki Bożej w Bielsku Podlaskim. Pamięć św. Męczenników Podlaskich obchodzona jest także w pierwszą niedzielę czerwca, gdy wypada dzień pamięci Soboru św. Męczenników Chełmskich i Podlaskich. Tego dnia szczególne uroczystości odbywają się w jedynej cerkwi ku czci św. Męczenników Chełmskich i Podlaskich, która znajduje się we wsi Zbucz, z okolicznych wsi pochodziło wielu spośród furmanów, którzy zginęli w Puchałach Starych.

Grzegorz Kuprianowicz