10 lat temu zmarł Jan Ignaciuk

Mija dziś 10 lat od chwili, gdy 29 sierpnia 2013 roku zmarł w Lublinie Jan Ignaciuk (1928-2013), ukraiński folklorysta, etnograf, językoznawca, poeta, publicysta, organizator ukraińskiego życia kulturalnego pochodzący z Południowego Podlasia, znany także jako autor licznych artykułów poświęconych głównie kulturze ludowej swojej Małej Ojczyzny.

Jan Ignaciuk urodził się 20 października 1928 roku we wsi Dańce w powiecie włodawskim. W 1947 roku ukończył gimnazjum we Włodawie, a w 1962 roku Technikum Ekonomiczne im. Vetterów w Lublinie. Od 1953 r. jego stałym miejscem zamieszkania stał się Lublin, gdzie pracował w Wojewódzkim Związku Spółdzielni Inwalidów, a od 1976 r. – jako kierownik Wydziału Rehabilitacji i Służby Pracy w Spółdzielni Inwalidów „Zjednoczenie”.

Oprócz pracy zawodowej Jan Ignaciuk zajmował się działalnością społeczną i kulturalną. W 1956 r. był współorganizatorem Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego na Lubelszczyźnie, w latach 1956-1957 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Zarządu Wojewódzkiego UTSK w Lublinie, w latach 1969-70 był sekretarzem, a w latach 1970-1975 – przewodniczącym koła.

Jan Ignaciuk był kierownikiem grupy estradowej „Trojanda”, w której także śpiewał. Był członkiem Towarzystwa Ukraińskiego w Lublinie, Związku Ukraińców w Polsce i Związku Ukraińców Podlasia, a także lubelskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego.

Jan Ignaciuk przez całe swoje życie zapisywał i popularyzował kulturę ludową i język swojego rodzinnego regionu, czyli Południowego Podlasia. Przez ponad pół wieku utrwalił wiele pieśni, zwyczajów i obrzędów ludowych, które ukazywały się w tygodniku „Nasze Słowo”, Ukraińskim Piśmie Podlasia „Nad Buhom i Narwoju” oraz w ukraińskich kalendarzach i almanachach. Największą jego publikacją w dwumiesięczniku Ukraińców Podlasia był cykl artykułów poświęcony weselu nadbużańskiemu.

W latach 70. i 80. XX w. ukazało się siedem zbiorów pieśni ludowych zapisanych przez badacza. Wiele materiałów przekazał na Ukrainę.

Jan Ignaciuk w latach 80. XX wieku związał się z ruchem literackim środowiska ukraińskiego Podlasia. Wraz z bielskim poetą Janem Kiryziukiem był inicjatorem i redaktorem wydawanego na prawach rękopisu w Lublinie i Bielsku Podlaskim „Naszoho hołosu”, który ukazywał się w latach 1983–1988. Był to almanach literacki nieformalnego stowarzyszenia poetyckiego „Pidlaszsza”, które skupiało wokół idei ukraińskiej poetów z Chełmszczyzny i Podlasia, w tym znad Narwi i Bugu, oraz propagowało poezję ukraińską regionu. Sam Jan Ignaciuk pisał także wiersze, które publikowane były w „Naszym Słowie”, „Naszym Głosie”, „Ukraińskim Zaułku Literackim”. W swojej poezji powracał do przeszłości swoich ojczystych stron. Na prawach rękopisu ukazały się zbiory jego wierszy „Kukannia zozul” (Leimen 1985) i „Promynannia” (Lublin 1986).

Do ostatnich dni życia Jan Ignaciuk był zaangażowany w życie społeczności ukraińskiej Lublina, brał udział w wydarzeniach odbywających się w mieście i pisał na te tematy artykuły do ​​„Naszego Słowa” oraz „Nad Buhom i Narwoju”. Aktywnie korespondował z badaczami folkloru ukraińskiego zarówno w Polsce, jak i na Ukrainie, przekazując materiały folklorystyczne i książki ze swojego bogatego księgozbioru.

Jan Ignaciuk dość szeroko interesował się folklorem Południowego Podlasia – zgłębiał nie tylko kulturę duchową, ale także materialną swojego regionu. Przez całe życie zebrał wiele pieśni obrzędowych i lirycznych, powiedzeń, przysłów i zagadek, badał folklor dziecięcy, interesował się ludowymi sposobami leczenia, przesądami, tradycyjnym budownictwem i strojem podlaskim. Jego liczne zapisy są dowodem na to, że choć po akcji „Wisła” na Południowym Podlasiu nie pozostało zbyt wielu Ukraińców, wciąż żyła bogata kultura ludowa.

Jan Ignaciuk to badacz folkloru podlaskiego, znany nie tylko w Polsce, ale także na Ukrainie. Wiele swoich materiałów przekazał do archiwum Instytutu Historii Sztuki, Folkloru i Etnologii Narodowej Akademii Nauk Ukrainy w Kijowie. Jego zapisy są dostępne nie tylko w archiwalnych wydaniach czasopisma „Nad Buhom i Narwoju”, ale także w wydawnictwach ukraińskich. W elektronicznej bibliotece Ukraińców mieszkających poza Ukrainą (diasporiana.org.ua) znajdziemy jego dziesięć zbiorów folklorystycznych.

Oprócz materiałów etnograficznych Jan Ignaciuk zapisał także wiele tekstów językoznawczych. Na krótko przed śmiercią ukazała się jego książka „Ukraińskie gwary Południowego Podlasia”, która ukazała się w 2013 roku z inicjatywy Towarzystwa Miłośników Skansenu Kultury Materialnej Chełmszczyzny i Podlasia. Wstęp o autorze i jego działalności na rzecz zachowania rodzimej kultury i języka oraz o gwarach badanego obszaru napisał prof. Michał Łesiów, znany lubelski językoznawca i slawista.

Iwan Ignatiuk zmarł 29 sierpnia 2013 roku w wieku 85 lat.

Ludmiła Łabowicz