Miesiąc: lipiec 2021

Opublikowany w Opublikowany w instytut

W podlaskiej pieśni ludowej „Oj hyla-hyla siwyje husi” występuje bardzo typowy dla wsi między Bugiem a Narwą okrzyk, używany przy przepędzaniu gęsi – hyla-hyla.

A jak wołają i odpędzają zwierzęta domowe we wsiach gminy Czyże? Było wiele różnych sposobów – okrzyki, wyrazy dźwiękonaśladowcze, klaskanie, gwizdanie itp. Wiele z nich zostało obecnie zapomnianych, ponieważ coraz mniej ludzi na wsi hoduje zwierzęta domowe. Kolejna sprawa to stopniowy zanik gwary ukraińskiej, która jest dziś używana głównie przez osoby starsze.

Krowa

Krowę próbowano przywoływać słowami: byś-byś-byś lub bysiu-bysiu-bysiu. Do cieląt zwracano się w jeszcze bardziej pieszczotliwy sposób: byćku-byćku, byśku-byśku.

Krowy odpędzano słowami – bycia lub no, no puszła!

Jak hnali krowy – „no!” howoryli.

Czasami ludzie wykorzystywali fakt, że krowy bardzo się bały dużych owadów – gzów:

Jak korowy żenesz i ne choczut korowy iti, to skażesz „giezzz-giezzz”, o to wony puojdut.

Koń

Interesujące są tradycyjne sposoby wołania konia: Ksio-ksio-ksio, ksiokś-ksiokś / ksiukś-ksiukś, kośku- kośku- kośku.

Wże idesz z owsom, z banoczkoju i ksio-ksiok i wona wże znaje, szto juoj sztoś dobre nesesz, i pryjde taja kobyłka.

Źrebię wołano słowami: kizia-kizia, kośku- kośku- kośku.

Okrzyki używane do poganiania koni – są powszechnie używane. To wio, no.

Jako przykład użycia można podać wierszyk dla dzieci napisany w Zbuczu:

Kuju kuju nuożku,

Pojiedem w doruożku.

Znajdemo kamencia,

Pudkujem żerebcia

I tohdy nooo pojiedem.

Dobrze znany jest również wykrzyknik prrr, którego używa się, aby zatrzymać konia.

Świnia

Świnie wołano, w zależności od wsi, w następujący sposób: czkie-czkie-czkie-czkie-czkie, kuc-kuc-kuc, cyń-cyń. Prosięta zachęcano, aby podeszły, słowami: cińku- cińku, cinia-cinia, cińka-cińka-cińka; odpędzano – huża lub hyża.

Owca

Owce wołano w różnorodny sposób: kszu-kszu, beź-beź, bezia-bezia, beź; odbędzano kicza puszła, kicz!

Cdn.

Fotografia ze zbiorów udostępnionych Podlaskiemu Instytutowi Naukowemu przez Mikołaja Jagodnickiego

Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Dokumentacja i archiwizacja folkloru tradycyjnego gminy Czyże”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.

Opublikowany w Opublikowany w aktualnosci

Podlaski Instytut Naukowy kontynuuje projekt, którego celem jest dokumentacja i archiwizacja tradycyjnego folkloru gminy Czyże. We wsiach gminy regularnie odbywają się spotkania, podczas których zapisywany jest folklor podlaski. Wyniki badań są regularnie prezentowane na stronie internetowej PNI w dziale „Z badań Instytutu”.

W pierwszej połowie roku, od stycznia do czerwca 2021 roku, udało się znacznie wzbogacić zapisy folklorystyczne, a także uzupełnić zasoby Instytutu o fotografie archiwalne i współczesne wykonane podczas wyjazdów terenowych. W tym czasie na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego oraz na fanpage’u na Facebooku zamieszczono ponad 20 artykułów dotyczących różnych elementów tradycji ludowej mieszkańców wsi w gminie Czyże.

Nagrania materiałów folklorystycznych i prezentacja wyników badań będą kontynuowane przez kolejne sześć miesięcy.

Zapraszamy do zachodzenia i czytania na naszej stronie internetowej i na Facebooku.

Projekt realizowany jest z dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Opublikowany w Opublikowany w aktualnosci

W Archiwum Podlaskim, które działa w strukturze Podlaskiego Instytutu Naukowego od 2020 roku dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, trwa porządkowanie i opracowywanie przekazanych do archiwum materiałów. Jest to m.in. spuścizna dr. Bohdana Martyniuka, materiały dotyczące działalności Związku Ukraińców Podlasia i innych organizacji działających w regionie. Jednocześnie do Archiwum Podlaskiego trafiają nowe materiały archiwalne, które są przekazywane przez osoby związane z Podlasiem. Pojawiają się też pierwsze osoby, które odwiedzają archiwum i zapoznają się z jego zasobami.

Jeśli macie w swoich prywatnych zbiorach materiały dokumentujące historię regionu lub ukraińskie dziedzictwo kulturowe, i nie wiecie, co z nimi zrobić lub chcecie, aby były dobrze zachowane – przekażcie je do Archiwum Podlaskiego!

Jeśli słyszeliście, że ktoś chce wyrzucić rodzinne dokumenty, zdjęcia, plakaty, broszury, zaproszenia lub inne materiały źródłowe – zaproponujcie, by przekazać je do Archiwum Podlaskiego. Może to uchronić cenne materiały archiwalne przed zniszczeniem.

Pomóżcie stworzyć nasze wspólne Archiwum Podlaskie!

Przeczytajcie dokładnie na portalu internetowym Podlaskiego Instytutu Naukowego 

Jak przekazać materiały do Archiwum Podlaskiego?

Wszystkich, kto chciałby przekazać materiały do Archiwum Podlaskiego prosimy o kontakt na adres: pninstytut@gmail.com lub telefon: tel. 664187538.

Archiwum Podlaskie działa w ramach zadania realizowanego dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.