230 lat z dnia narodzin Józefa Jaroszewicza

Dokładnie 230 lat temu – 2 września 1793 roku w Bielsku – urodził się prawnik i historyk Józef Jaroszewicz. Przyszedł on na świat w rzymskokatolickiej rodzinie szlacheckiej urzędnika miejskiego Benedykta. Wykształcenie wyższe zdobył na Uniwersytecie Wileńskim, które ukończył w 1815 roku, uzyskując tytuł magistra prawa. Pracował jako nauczyciel w Liceum Krzemienieckim, gdzie był wykładowcą prawa rzymskiego i polsko-litewskiego. Następnie pracował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Wileńskiego jako wykładowca prawa miejscowego. W 1827 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w roku następnym profesora zwyczajnego. Po zamknięciu Uniwersytetu Wileńskiego w 1832 powrócił do Bielska, gdzie intensywnie zajmował się badaniami historycznymi.

Głównym dziełem Józefa Jaroszewicza jest historia „Litwy”, czyli Wielkiego Księstwa Litewskiego („Obraz Litwy pod względem jej oświaty i cywilizacyi od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku” w 3 częściach Wilno 1844 i 1845), w którym dużo uwagi poświęcił ojczystemu Podlasiu. Ponadto opublikował szereg artykułów w czasopismach polskich i rosyjskich na temat historii regionu i kultury ludowej ukraińskich mieszkańców powiatu bielskiego.

Jak pisał o nim ukraiński historyk z Podlasia Jerzy Hawryluk, twórczość Jaroszewicza miała związek z przeszłością i kulturą rodzinnego Podlasia: „Po likwidacji uczelni naukowiec wrócił do Bielska, gdzie kontynuował zainteresowania przeszłością, w wyniku czego pojawiły się pierwsze artykuły historyczne o Bielsku i Drohiczynie – miejscu koronacji Daniela Romanowicza. Interesował się także etnografią, publikując kilka artykułów na temat ukraińskiego folkloru Podlasia oraz badania statystyczne etnograficzne powiatu bielskiego. Charakteryzując „plemienny” skład ludności, uczony twierdził, że wszyscy miejscowi Rusini, z bardzo nielicznymi wyjątkami, są wyznania greckiego, a ich język jest najściślej spokrewniony z językiem mieszkańców Wołynia”.

Interesujące artykuły dotyczące obyczajów ludności ukraińskojęzycznej Podlasia, autorstwa Józefa Jaroszewicza, można przeczytać zwłaszcza w książce „Ruś Podlaska. Podlasie w opisach romantyków, wyboru dokonał i opracował Jerzy Hawryluk, Bielsk 1995). Znalazły się tam trzy artykuły badacza: „Wiadomość o Kupalnicach na Podlasiu”, „Soboty pominalne”, „Powiat bielski”.

Józef Jaroszewicz zmarł 1 lutego 1860 roku w rodzinnym Bielsku.