Laureaci Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2022 rok

Laureatami Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2022 rok zostali:

Kategoria „Twórczość literacka” – śp. Jan Kiryziuk

Kategoria „Działalność naukowa” – dr Mikołaj Roszczenko

Kategoria „Działalność popularnonaukowa” – Jerzy Plewa

Kategoria „Twórczość publicystyczna” – Eugeniusz Ryżyk.

Prezentujemy postacie laureatów.

Laureat Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za rok 2022

w kategorii „Twórczość literacka”

Jan Kiryziuk

Jan Kiryziuk (1949-2021) – podlaski poeta ukraiński, autor licznych tomów wierszy. Pisał utwory poetyckie w gwarze ukraińskiej rodzinnej wsi Krywiatycze oraz w ukraińskim języku literackim. Twórczość poetycką rozpoczął w wieku 12 lat. Debiutował wierszami w gwarze ukraińskiej w 1971 roku na łamach białoruskojęzycznego tygodnika „Niwa” (Białystok). Od lat 80. XX w. publikował swoje poezje w tygodniku ukraińskim „Nasze Słowo” i dodatku do niego „Nasza kultura”, roczniku „Ukrajinśkyj Kałendar” (potem „Ukrainskyj Almanach”), potem w ukraińskim piśmie Podlasia „Nad Buhom i Narwoju” i w roczniku „Ukrajinśkyj Literaturnyj Prowułok”. Jego utwory ukazywały się także w czasopismach w Ukrainie i w diasporze ukraińskiej. Autor tomików poezji „Moja batʹkiwszczyna — Pidlaszsza” (Lublin 1982), „Pisni mojeji storony” (Bielsk Podlaski 1985), „Mojij batʹkiwszczyni” (Warszawa 1986), „Wesna z rusałkamy” (Bielsk Podlaski 1995), „Na dorozi iz kyryłyci” (Paryż – Lwów – Zwickau 1995), „Smak jahody ożyny” (Bielsk Podlaski 1999), „Kolory żyttia” (Bielsk Podlaski 2008), „Kondak żajworonka” (Bielsk Podlaski 2021). Członek Narodowego Związku Pisarzy Ukrainy.

Jana Kiryziuka można uważać za prekursora twórczości literackiej w ojczystych podlaskich gwarach ukraińskich wśród urodzonej na końcu lat 40. oraz w latach 50. i 60. XX w. młodzieży z powiatów bielskiego i hajnowskiego, co stało się ważnym elementem ukraińskiego przebudzenia narodowo-kulturalnego na Północnym Podlasiu w latach 80. XX w. Przez pół wieku był jedną z kluczowych postaci ukraińskiego procesu literackiego na Północnym Podlasiu pod koniec XX i na początku XXI w.

Laureat Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za rok 2022

w kategorii „Działalność naukowa”

Mikołaj Roszczenko

Mikołaj Roszczenko jest historykiem i filologiem, doktorem nauk humanistycznych, autorem licznych publikacji naukowych i popularnonaukowych dotyczących historii Podlasia, ukraińskich gwar, folkloru i etnografii regionu. Jest autorem pierwszej fundamentalnej monografii o podlaskim mieście Kleszczele. Do zainteresowań naukowych badacza należy także historia Chełmszczyzny w XIX i XX w., dzieje Kościoła prawosławnego, historia Ukrainy oraz Ukraińców w Polsce. Był jednym z redaktorów i wydawców spuścizny podlaskiego poety i tłumacza Piotra Kuprysia. W ostatnich latach badacz dużo uwagi poświęcił zagadnieniom demografii, przygotował monografię poświęconą statystyce ludności ukraińskiej Chełmszczyzny i Podlasia w XIX-XX w.  

Dr Mikołaj Roszczenko od ponad pół wieku odgrywa ważną rolę w badaniach i popularyzacji ukraińskiego dziedzictwa kulturowego i historii Podlasia. Ma znaczący wpływ na kształtowanie się ukraińskiego środowiska naukowego regionu, pełniąc rolę koryfeusza i mentora dla młodszego pokolenia ukraińskich badaczy rodem z Podlasia.

Laureat Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za rok 2022

w kategorii „Działalność popularnonaukowa”

Jerzy Plewa

Jerzy Plewa – miłośnik, badacz i popularyzator podlaskiej historii i kultury. Autor trzech popularnonaukowych, bogato ilustrowanych książek o wsiach w gminie Czyże: „Kuraszewo lata minione”, „Lady, Leniewo, Podrzeczany – na bielskim hostinciu” oraz „Kojły, Osówka, Szostakowo: tam, gdzie carowie bywali…”, które w ciekawej i przystępnej formie przybliżają lokalną historię mieszkańcom, budzą zainteresowanie przeszłością i dziedzictwem Małej Ojczyzny oraz przodków. Autor różnorodnych artykułów o historii, języku i tradycji wsi podlaskiej, uczestnik konferencji i spotkań, na których prezentuje referaty poświęcone tej problematyce. W kręgu jego zainteresowań jest przede wszystkim historia i kultura Małej Ojczyzny – jego rodzinnej wsi i okolicznych miejscowości w gminie Czyże. Od lat zapisuje przekazy ustne najstarszych mieszkańców, zbiera stare fotografie, odszukuje stare dokumenty w archiwach. Obecnie przygotowuje do druku swoją czwartą książkę.

W swoich publikacjach Jerzy Plewa przedstawia często nieznane karty historii lokalnej Podlasia, skupiając się na przeszłości małych społeczności i zwykłych ludzi, oraz bogactwo kultury ludowej wsi podlaskiej. Popularyzuje ojczystą gwarę ukraińską, pokazując, że „po swojomu można ne ono howoryti, ale toże pisati”. Jest jedną z tych postaci, które odgrywają ważną rolę w popularyzacji wiedzy o kulturze, języku i historii Podlasia, o czym świadczy duża popularność jego książek.

Laureat Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za rok 2022

w kategorii „Twórczość publicystyczna”

Eugeniusz Ryżyk

Eugeniusz Ryżyk jest dziennikarzem radiowym Polskiego Radia Białystok od 1992 roku, autorem podlaskiej audycji radiowej w języku ukraińskim „Dumka ukraińska”, która prezentuje różne wymiary życia Podlasia, w szczególności funkcjonowanie ukraińskiego języka, kultury i tradycji regionu oraz jego historii i współczesności. W ciągu 30 lat przygotował około 2 tysięcy audycji. Autor kilkudziesięciu reportaży radiowych, a także kilkuset innych audycji, poświęconych głównie problematyce rolnictwa i przyrody. Od ponad 20 lat dokonuje nagrań kazań w języku ukraińskim do prawosławnej audycji Polskiego Radia Białystok „Duchowne Spotkania”. Autor licznych artykułów o Podlasiu na łamach ukraińskiego tygodnika „Nasze Słowo” w latach 80. i 90. XX wieku. Jeden z inicjatorów powstania Ukraińskiego pisma Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”.

Eugeniusz Ryżyk jest jedną z kluczowych postaci ukraińskiego dziennikarstwa na Podlasiu, ze szczególnie długim stażem i doświadczeniem oraz mistrzostwem pracy dziennikarskiej. Jego twórczość dziennikarska, publicystyczna i reporterska przez dziesięciolecia kształtowała oblicze ukraińskiej przestrzeni medialnej na Podlasiu i zdobyła uznanie czytelników i słuchaczy.

****************************************************************************************************

Ustanowienie i przyznawanie Nagrody jest jednym z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.