Tradycje imiennicze wsi Lady w XVIII w.

Lady to niewielka wyludniająca się wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Czyże. Znajduje się ona na terenie założonego w 1559 roku folwarku, a pierwsza wzmianka o niej pochodzi z Lustracji Województwa Podlaskiego z 1576 roku, gdzie odnotowano młyn oraz staw. W 2. połowie XVIII wieku miejscowy folwark wchodził w skład dóbr Jana Klemensa Branickiego.

Miejscowość od wieków była zamieszkiwana zarówno przez ludność prawosławną, jak i katolicką. Prawosławni do dziś rozmawiają między sobą archaiczną gwarą ukraińską. Jak podkreślają starsi mieszkańcy, również miejscowi katolicy posługiwali się w przeszłości miejscową gwarą: „ Z nami to wony howoryli po naszomu, po ruśki, a miży soboju po puolśki”.

Prawosławni mieszkańcy wsi należą do parafii Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy w Czyżach, a wierni Kościoła rzymskokatolickiego – do parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Narwi.

Ciekawe informacje o tradycji imienniczej niewielkiej wsi Lady dają metryki dawnej unickiej Parafii Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Czyżach z XVIII w. Znajdują się w nich zapisy zarówno o ruskich, na ten czas unickich mieszkańcach Lad, ale też o ich katolickich sąsiadach, którzy dość często chrzcili swoje dzieci nie w Narwi, ale – być może ze względu na odległość lub też z innych przyczyn praktycznych – właśnie w Czyżowskiej cerkwi unickiej.

Wszystkie zapisy w metrykach były sporządzone w języku polskim, jednak wiele form imion, nazwisk i przydomków zostało podanych w formie gwarowej. Widać niejednorodność fonetyczną, co może być spowodowane niedoskonałością ortograficzną tamtych czasów, a także trudnościami miejscowego proboszcza, który próbował zapisać po polsku formy cerkiewne lub gwarowe.

O tym, że zapisy w metrykach dotyczą katolickich mieszkańców Lad, mogą świadczyć dodatkowe informacje zapisane w metrykach, np.: „z Rodzicow szlach[etnych]: Pana Michała y Eleny Kuczynskich”, „Kumostwo pierwszej pary Szlachet[ny] wachmistrz Imc P. Michał Binkiewicz z P. Katarzyno Olifirowiczowsko”, „Anno Maryanno Grossyn Ogrodnikowo Ladzko”.

Niekiedy katolickie pochodzenie sugerują polskie imiona, nienadawane ruskim mieszkańcom Lad oraz innych miejscowości w ówczesnej parafii Czyże, lub też polskie nazwiska, np.: „Z Lady […] Okrzciłem Syna Antoniego Jana z Rodzicow Antoniego y Ludwiki Wiszniewskich, Kum Szln: Woyciech Kokolski, K: Szln: Anna Miastkowska”.

W zapisach z metryk parafii w Czyżach, które dotyczą wsi Lady, można znaleźć wiele ciekawych imion, które nie były popularne wśród miejscowej ludności ruskiej, np. Konstancyi Pienkowskiey, Albertego Zinowca, Pan Wiktoryn Pierzchała, Petronella Pierzchalanka, Franciszek Kostecki, Wawrzynca Korbutowicza, Melchior Jaworowski. Jak się można domyślać, dotyczą one katolickich mieszkańców wsi Lady.

Imiona noszone przez ludność ruską mieszkającą w Ladach nie różnią się od tych nadawanych mieszkańcom innych wsi w dawnej parafii unickiej Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Czyżach z XVIII w. Będą to takie imiona jak (w zapisie w języku polskim) np.: Naum Macieiuk, katerzyna Semenianka, Joana y Theodory Liaszukow, Niczypora y Matrony Szczurukow, Korniła y Zofiy Iwaniukow, Panasa y Mełachy Kudluk, Korniła y Zofi wowtoniukow itd. Jak więc widać imiona, a także nazwiska oraz formy przydomków rodowych są niekiedy zapisywane w miejscowej gwarze (np. Niczypora, Korniła, Panasa, Semenianka). Niekiedy są to formy polskie lub łączące zapis polski z zapisem gwarowym (np. katerzyna).

Dokładna analiza imion z tej jednej wsi wymaga jednak dokładniejszych badań.

Bardzo często w metrykach występują obok siebie ruskie imiona z nazwiskami sugerującymi polskie pochodzenie lub odwrotnie, np. Wasil Suchodolski, Jrynij Glinskiey. Zapisy takie mogą być dowodem na wyraźne oddziaływanie na siebie tradycji polskiej i miejscowej ruskiej. Często, zresztą, w dawnej XVIII-wiecznej  unickiej Parafii Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Czyżach dzieci katolickie były chrzczone przez miejscowych Rusinów, a miejscowi ukraińskojęzyczni chrzcili dzieci katolickie.

************

Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.