Podlaski Instytut Naukowy
W minioną niedzielę 5 marca 2023 r. w programie „Przegląd Ukraiński” wystąpił dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz, który opowiedział o działalności Archiwum Podlaskiego.
Link do programu: https://bialystok.tvp.pl/679811/przeglad-ukrainski
Archiwum Podlaskie działa w ramach zadania realizowanego dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.
Zostało już tylko kilka dni, by wziąć udział w pierwszym Podlaskim Konkursie Literackim „Piszemo po swojomu”.
Na prace czekamy jedynie do następnej środy 15 marca 2023 r.
Nie czekajcie – piszcie i zgłaszajcie do Podlaskiego Instytutu Naukowego. Czekają dobre nagrody.
Prace konkursowe z dopiskiem KONKURS LITERACKI należy:
– przekazać dla organizatora konkursu (Podlaski Instytut Naukowy, Bielsk Podlaski, ul. Kryniczna 14)
– lub przesłać pocztą na adres:
Podlaski Instytut Naukowy
skr. poczt. 26
17-100 Bielsk Podlaski
– lub przesłać na adres mailowy Konkursu: poswojomu@gmail.com
Celem Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” jest zachęcenie osób znających i używających ukraińskich gwar Podlasia do twórczości literackiej we własnym języku. Warunkiem uczestnictwa jest nadesłanie jako pracy konkursowej co najmniej jednego oryginalnego utworu literackiego napisanego ukraińską gwarą Podlasia.
Na prace czekamy do 15 marca 2023 r.
Szczegóły:
Organizatorem Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” jest Podlaski Instytut Naukowy z siedzibą w Bielsku Podlaskim. Partnerem przy organizacji konkursu jest Związek Ukraińców Podlasia.
Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, finansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
Promocja Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” prowadzona jest w tygodniu ukraińskim „Nasze Słowo”.
Celem Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” jest zachęcenie osób znających i używających ukraińskich gwar Podlasia do twórczości literackiej we własnym języku. Warunkiem uczestnictwa jest przekazanie jako pracy konkursowej co najmniej jednego oryginalnego utworu literackiego napisanego ukraińską gwarą Podlasia. Można przesyłać prace pisane zarówno cyrylicą, jak i alfabetem łacińskim. Prace na konkurs należy przekazać lub przesłać do 15 marca 2023 r.
Ogłoszenie o konkursie umieszczono w papierowym wydaniu tygodnika w numerze 9/2023 z 5 marca 2023 r.
Na głównej stronie portalu gazety umieszczono baner o Podlaskim Konkursie Literackim „Piszemo po swojomu”:
Na portalu pojawił się także artykuł sponsorowany o Konkursie wraz z informacją o сelach i zasadach jego przeprowadzenia:
Odpowiedni post promujący Konkurs ukazał się także na profilu tygodnika ukraińskiego „Nasze Słowo” w sieci Facebook:
Zachęcamy do zapoznania się z materiałami promocyjnymi oraz zapraszamy do udziału w konkursie.
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.
26 lutego 2023 r. w programie „Dumka Ukraińska” w Polskim Radiu Białystok można było słuchać relacji z manifestacji środowiska ukraińskiego w pierwszą rocznicę inwazji Rosji na Ukrainę. Oficjalnym organizatorem wydarzenia był Związek Ukraińców Podlasia, ale w zorganizowanie wydarzenia zaangażowali się przedstawiciele całej społeczności ukraińskiej regionu, w tym członkowie Podlaskiego Instytutu Naukowego. Było to ważne przedsięwzięcie, które dało możliwość wyrażenia stanowiska Ukraińców Podlasia wobec haniebnej agresji rosyjskiej i było okazją do zaprotestowania przeciwko wojnie.
Relacji z demonstracji można posłuchać na stronie internetowej Radia Białystok:
W zeszłym roku w ramach projektu Podlaskiego Instytutu Naukowego, realizowanego dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP, pod nazwą „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku” prowadzono badania m.in. na cmentarzu prawosławnym we wsi Klejniki (w miejscowej gwarze ukraińskiej Kleniki). Przedmiotem zainteresowania była tradycja imiennicza parafii prawosławnej Wniebowstąpienia Pańskiego w Klejnikach w dekanacie Narew diecezji warszawsko-bielskiej, w skład której wchodzą wsie: Klejniki, Koźliki, Pilipki, Kożyno, Lachy, Sapowo, Janowo, Istok.
Rezultatem zapoczątkowanych wówczas badań były artykuły poświęcone rzadkim imionom nadawanym w parafii. Zainteresowanych tematem oryginalnych imion męskich funkcjonujących w przeszłości w parafii Klejniki odsyłamy do artykułów na stronie Podlaskiego Instytutu Naukowego w zakładce „Badania”:
Wybrane ciekawsze imiona żeńskie przedstawiono z kolei w artykule pod linkiem:
W tym roku, również dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP, Podlaski Instytut Naukowy kontynuuje realizację projektu „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, a jednym z jego elementów są dalsze badania terenowe, w tym na cmentarzu w Klejnikach.
Inskrypcje nagrobne są nieocenionym źródłem wiedzy o imiennictwie tradycyjnym. Zwłaszcza w Klejnikach można odkryć wiele naprawdę rzadkich form imiennych, których nie znajdziemy na innych cmentarzach.
W tym roku udało się utrwalić kolejne formy imienne. Stąd też w artykułach publikowanych na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego będą przedstawione inne imiona nadawane mieszkańcom parafii zebrane w ostatnim czasie. Na początek zostaną omówione wybrane imiona żeńskie.
Jak już wspominano, inskrypcje nagrobne na podlaskich cmentarzach są najczęściej wykonane alfabetem rosyjskim (niekiedy z błędami), ale nierzadko imiona i nazwiska są oddane w wersji gwarowej, używanej w Klejnikach i okolicy, z zachowaniem cech typowych dla gwary ukraińskiej, np.: Павол – miejscowy wariant imienia Paweł; Лапинська – nazwisko zapisane zgodnie z ukraińską wymową z miękkim „ś” w części sufiksalnej, co jest cechą typowo ukraińską, niewystępującą w języku polskim, rosyjskim czy białoruskim.
Niektóre inskrypcje na cmentarzu, zwłaszcza te najnowsze, są sporządzone po polsku.
W trakcie wyjazdu w ramach projektu analizowane były nie tylko formy imienne pojawiające się na cmentarzu. Podczas rozmowy z pochodzącą ze wsi Klejniki informatorką udało się odtworzyć brzmienie gwarowe niektórych z imion utrwalonych na inskrypcjach nagrobnych na cmentarzu klejnickim. Formy w gwarze ukraińskiej niekiedy bowiem znacząco się różnią od form, które znajdziemy na nagrobkach (zapisanych po polsku, rosyjsku czy w wariancie cerkiewnym).
Oto kolejne wybrane formy imion żeńskich – wraz ze słowem komentarza i materiałem fotograficznym. Na początku zostaje podana forma z inskrypcji nagrobnej, dalej forma gwarowa z zaznaczonym akcentem, a następnie wariant w języku literackim – ukraińskim i polskim.
Агрипина – gw. Hrypa – ukr. Агрипина – pol. Agrypina
W przeszłości w badanych wsiach imię to było dość popularne. Warte jest odnotowania z tego względu, iż obecnie nie jest ono już nadawane.
Акулина, Akulina – gw. Kilina – ukr. Акилина, Килина, pol. Akwilina
Jak widać, na inskrypcjach nagrobnych pojawia się najczęściej rosyjski wariant imienia, co ciekawe, również zapisany alfabetem łacińskim (a więc Akulina zamiast oficjalnej polskiej formy Akwilina).
Василиса – gw. Waśka – ukr. Василина – pol. Bazylisa
Co ciekawe, gwarowy wariant imienia żeńskiego brzmi tak samo, jak jedna z form gwarowych imienia Bazyl – Waśka.
Eufrosinia – gw. Pruzyna, Frosia – ukr. Єфросинія – pol. Eufrozyna
Dawniej popularne, obecnie już zapomniane imię, podobnie zresztą, jak Agrypina.
Иулиания, Juliana – gw. Ulana, Ulanka, Ulijanka – ukr. Уляна – pol. Julianna
Maryna – gw. Maryna – – ukr. Марина – pol. Maryna
W przeszłości w badanych wsiach imię to było dość często nadawane. Warte jest odnotowania z tego względu, iż obecnie nie jest ono szczególnie popularne.
Оксения – gw. Oksenia, Sieńka – ukr. Ксенія – pol. Ksenia
Kolejne dawniej popularne imię, przez wiele lat nienadawane, w ostatnich latach coraz chętniej wybierane przez rodziców.
Пульхерия – gw. Polifiera – ukr. Пульхерія, Пульхера – pol. Pulcheria
Rzadsze, dziś zapomniane imię.
Stepanida, Stefania – gw. Stepanka – ukr. Степанія, Стефанія, Степанида, Стефанида – pol. Stefania
Żeński odpowiednik imienia Stefan (w miejscowej gwarze – Stepan).
Серафима – gw. Sierafima – ukr. Серафіма – pol. Serafina
Cdn.
*********************************************************************************************************
Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.