21 lutego obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego, wprowadzony w 2000 roku przez UNESCO w celu zwrócenia uwagi na to, że język jest ogromnym bogactwem, a także aby wesprzeć różnorodność językową na świecie. Niestety wiele języków z każdym dniem zanika. Dotyczy to również różnorodnych gwar, które często funkcjonują tylko w mowie potocznej, oprócz tego jedynie na niewielkim terytorium.

Ten dzień to dobry czas aby zastanowić się nad naszymi gwarami ukraińskimi na Podlasiu, które przetrwały przez wiele pokoleń, ale z dnia na dzień zanikają, często nieprzekazywane dzieciom i wnukom. Dlatego też jako Podlaski Instytut Naukowy zachęcamy wszystkich do rozmawiania „po swojomu”, a także pisania w swoim języku ojczystym.

Proponujemy w tym dniu wiersz Agnieszka Daniluk „Ne howoru po swojomu”, za który została ona laureatką ІІІ miejsca w kategorii „Poezja” w Podlaskim Konkursie Literackim „Piszemo po swojomu”.

Inne utwory literackie laureatów Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” można przeczytać na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego:

Celem Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” było zachęcenie osób znających i używających ukraińskich gwar Podlasia do twórczości literackiej we własnym języku.

Konkurs odbył się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.

19 lutego 2024 r. odbyło się pierwsze w historii spotkanie Marszałka Sejmu z członkami Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych, reprezentującymi mniejszości. W spotkaniu z Marszałkiem Szymonem Hołownią uczestniczył także jako współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych i przedstawiciel mniejszości ukraińskiej w KWRiMNiE dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz.

Marszałek Sejmu Szymon Hołownia podkreślił, że mniejszości narodowe i etniczne są siłą Polski, a nie jej słabością. Z wielką uwagą i zainteresowaniem odniósł się on do kwestii podniesionych przez przedstawicieli mniejszości, którzy zaprezentowali kluczowe zagadnienia istotne dla mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce. Marszałek Sz. Hołownia podkreślił, iż pochodzi z Podlasia i problematyka mniejszości jest dla niego niezwykle ważna. Zadeklarował również gotowość wspierania inicjatyw mniejszości.

Foto: Anna Strzyżak (Centrum Informacyjne Sejmu)

W czwartek 22 lutego 2024 r. w Centrum Kultury Prawosławnej w Białymstoku odbędzie się spotkanie autorskie Jerzego Plewy, laureata Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za rok 2022. Podczas spotkania zostanie wygłoszony wykład „Powstanie i historia prawosławnych wsi położonych na obszarze pomiędzy Bielskiem Podlaskim i Hajnówką”.

Jerzy Plewa – badacz i popularyzator podlaskiej historii i kultury. Autor trzech popularnonaukowych, bogato ilustrowanych książek o wsiach w gminie Czyże: „Kuraszewo lata minione”, „Lady, Leniewo, Podrzeczany – na bielskim hostinciu”, „Kojły, Osówka, Szostakowo – tam, gdzie carowie bywali”, „Czyże, Łuszcze – wsie królewskie” oraz tomu opowiadań podlaską gwarą ukraińską „Nasze seło – prawda i wydumane”. Laureat Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za rok 2022 w kategorii „Działalność popularnonaukowa” oraz laureat Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” w kategorii „Proza” (І miejsce).

1 lutego 2024 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz jako współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych spotkał się z sekretarzem stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Tomaszem Szymańskim. Było to pierwsze spotkanie współprzewodniczącego KWRiMNiE, reporezentującego mniejszości, z nowym wiceministrem spraw wewnętrznych i administracji, w zakresie kompetencji którego jest problematyka mniejszości narodowych i etnicznych. Ministrem właściwym do spraw mniejszości narodowych i etnicznych jest właśnie minister spraw wewnętrznych i administracji.

Podczas rozmowy poruszono szereg kwestii dotyczących sytuacji i problemów mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym, przede wszystkim zachownia dziedzictwa kulturowego i tożsamości mniejszości. Jednym z tematów były także perspektywy działalności Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych.

Link do informacji o spotkaniu na Facebooku:

https://www.facebook.com/posel.tomasz.szymanski/posts/pfbid0yukCGHDTdsK3WFU7EC49pGH6VdduaWC79gA252GjnpbaVwNiRsxU9FJwpqG7hWEDl

Fotografia z informacji na Facebooku.

W styczniu i lutym 2024 r. biblioteka Podlaskiego Instytutu Naukowego wzbogaciła się o wydawnictwa Uniwersytetu Adama Mickiewicza. UAM to jedna z najlepszych uczelni wyższych w Polsce.

Wśród publikacji przekazanych Instytutowi znajdują się ciekawe wydawnictwa naukowe z zakresu kulturoznawstwa, językoznawstwa, ekonomii, socjologii, pedagogiki i nauk politycznych. Część przekazanych publikacji dotyczy problematyki ukraińskiej i Europy Środkowo-Wschodniej. Wśród przekazywanych publikacji znajduje się także tomy wydawnictw periodycznych, takich jak: „Studia Ucrainica Posnanensia”, „Lituano-Slavica Posnanensia”, „Balcanica Posnanensia”, „Studia Historica Slavo-Germanica”.

Podlaski Instytut Naukowy wyraża wdzięczność Uniwersytetowi Adama Mickiewicza w Poznaniu za przekazane publikacje.

Biblioteka Podlaskiego Instytutu Naukowego liczy już ponad tysiąc publikacji. Jej funkcjonowanie jest finansowane dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Na łamach czasopisma naukowego Instytutu Historii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie „Res Historica” (nr 56) ukazał się artykuł przewodniczącego Rady Naukowej Podlaskiego Instytutu Naukowego dr hab. Romana Wysockiego, prof. UMCS, pt. „Dążenia Kościoła prawosławnego do uregulowania sytuacji prawnej i odbudowy struktury parafi alnej w dystrykcie lubelskim w latach 1939–1944. Wprowadzenie do problematyki ”.

W ponad 60-stronicowym artykule pochodzący z Podlasia badacz przedstawia proces odbudowy i funkcjonowania struktur Kościoła prawosławnego na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w latach II wojny światowej. Ukazuje on drogę do restytuowania oraz działalność diecezji chełmsko-podlaskiej, na której czele w latach 1940-1944 stał arcybiskup (późniejszy metropolita) chełmski i podlaski Hilarion (Ohijenko). W artykule szczegółowo przedstawiono strukturę parafialną diecezji oraz proces jej kształtownaia i ewolucji w trudnym okresie wojny. Monograficzny artykuł prof. R. Wysockiego jest pierwszą tak szczegółową naukowym opracowaniem dziejów prawosławnej diecezji chełmsko-podlaskiej w latach II wojny światowej.

Artykuł dostępny jest w wersji elektronicznej na stronie internetowej czasopisma „Res Historica”:

https://journals.umcs.pl/rh/article/view/15831/11160

24 stycznia 2024 r. dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego dr Grzegorz Kuprianowicz wziął udział w Spotkaniu Noworocznym Burmistrza Miasta Bielsk Podlaski. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele władz państwowych, Kościołów, samorządów ościennych gmin i miast, działacze kultury i sportu oraz przedstawiciele organizacji pozarządowych.

Gospodarzem Spotkania Noworocznego był burmistrz Bielska Podlaskiego Jarosław Borowski, który przedstawił podsumowanie roku 2023 w życiu miasta. Burmistrz odznaczył sześć osób i jedną organizację Medalem „Zasłużony dla Miasta Bielska Podlaskiego”. Ze słowem w imieniu Kościoła prawosławnego wystąpił bielski dziekan ks. mitrat Leoncjusz Tofiluk. Podczas spotkania z koncertem kolęd wystąpiło Studio Piosenki „Fart”, które zaprezentowało także kolędę ukraińską.

Link do strony internetowej miasta, na której można znaleźć informacje o spotkaniu: