Już w najbliższy piątek rozpocznie się VII Podlaska Ukraińska Konferencja Naukowa „Rola miast w dziejach Podlasia” (w 500-lecie nadania praw miejskich Kleszczelom). Miejscem jej obrad będą dwa podlaskie miasta: Bielsk Podlaski oraz Kleszczele.

Pierwszy dzień konferencji (17 listopada 2023 r.) odbędzie się w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Bielsku Podlaskim, ul. Kazimierzowska 14, a drugi (18 listopada 2023 r.). – w Miejskim Ośrodku Kultury, Sportu i Rekreacji w Kleszczelach („Hładyszka”), ul. 1 Maja 19.

W tym roku oprócz Bielska Podlaskiego, miejscem konferencji są Kleszczele, które obchodzą jubileusz 500-lecia nadania praw miejskich. Przedsięwzięcie naukowe Podlaskiego Instytutu Naukowego wpisuje się w jubileuszowe obchody.

Drugiego dnia VII Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej „Rola miast w dziejach Podlasia” odbędą się dwie sesje. Zaplanowano także kilka wydarzeń.

Pierwszym wydarzeniem będzie Prezentacja monografii Dariusza Krasnodębskiego i Hanny Olczak Archeologia Puszczy Białowieskiej. Dzieje osadnictwa na terenie polskiej części Puszczy Białowieskiej od epoki kamienia do końca XVIII stulecia (Warszawa 2022), po której odbędzie się pierwsza tego dnia, a czwarta podczas konferencji sesja „Historia Kleszczel i Ziemi Kleszczelowskiej”. Następnie zaplanowano Prezentację wyników Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu”, a także uroczystość Wręczenia medali pamiątkowych z okazji 500-lecia nadania praw miejskich Kleszczelom. Następnie odbędzie się kolejne wydarzenie – Prezentacja książki Ludzie i wydarzenia. Kleszczele 1991-2021, pod red. Marii Klimowicz (Kleszczele 2022). Druga tego dnia, a piąta w ogóle sesja – będzie poświęcona tematowi „Kultura, język, tradycje oraz współczesność Kleszczel i Ziemi Kleszczelowskiej”. Na zakończenie konferencji Scenę ze sztuki teatralnej Mikołaja Roszczenki „Buwało i nyni” wykona Koło Gospodyń Wiejskich w Dobrowodzie.

Podczas konferencji w Kleszczelach można będzie obejrzeć wystawę „Zapisani w dziejach Kleszczel” (opracowanie merytoryczne i graficzne MOKSiR Kleszczele), pracownię garncarską, działającą przy MOKSiR w Kleszczelach („Hładyszka”) oraz wystawę książek o Kleszczelach i Ziemi Kleszczelowskiej (przygotowana przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kleszczelowskiej).

Szczegółowy program VII Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej „Rola miast w dziejach Podlasia” (w 500-lecie nadania praw miejskich Kleszczelom) jest dostępny na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego:

Transmisja on-line konferencji będzie prowadzona na profilach Podlaskiego Instytutu Naukowego na Facebooku i YouTube.

Wydarzenie na Facebook:

https://www.facebook.com/events/293488303586313?ref=newsfeed

Centralnym tematem VII Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej będzie rola miast w dziejach Podlasia. Okazją ku temu jest 500-lecie nadania praw miejskich Kleszczelom. Podlaskie miasta odgrywają szczególną rolę w historii, stając się nie tylko regionalnymi ośrodkami administracyjnymi, politycznymi czy religijnymi, dźwignią rozwoju gospodarczego i wymiany towarowej, ale także miejscami, które odgrywały i wciąż odgrywają ważną rolę w rozwoju i zachowaniu kultury i oświaty, to właśnie tam powstają ośrodki intelektualne i rodzą się nowe idee. Miasta były i pozostają miejscem spotkania różnych etnosów, religii, kultur, języków i tradycji, w naturalny sposób nabierając wielokulturowego charakteru. Jednak – w warunkach dominacji kulturowej jednej z kultur – właśnie w miastach odbywają się przyspieszone procesy asymilacyjne oraz, nierzadko, marginalizacja kultury i języka ludności autochtonicznej.

Szczególna uwaga podczas konferencji zostanie poświęcona przeszłości i współczesności Kleszczel, które w tym roku obchodzą 500-lecie nadania praw miejskich. Półtysiącletnia historia tego podlaskiego miasta jest przykładem funkcjonowania wieloetnicznej i wielowyznaniowej społeczności miejskiej w różnych epokach historycznych i w ramach różnych organizmów politycznych. Cechą charakterystyczną historii Kleszczel jest to, że etnos ukraiński przez wieki zachował tu swój język i tradycję, a miasto odegrało ważną rolę w historii ukraińskiego życia kulturalnego i kształtowaniu się współczesnej tożsamości ukraińskiej na Podlasiu. Organizatorzy pragną, by na konferencji zostały zaprezentowane różne wymiary historii i współczesności Kleszczel oraz okolicznych miejscowości z perspektywy socjologicznej, kulturologicznej, etnograficznej, językoznawczej, ekonomicznej i demograficznej.

Organizatorzy konferencji: Podlaski Instytut Naukowy, Urząd Miejski w Kleszczelach.

Współorganizatorzy: Komisja Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych Polskiej Akademii Nauk Oddział w Lublinie, Związek Ukraińców Podlasia, Miejska Biblioteka Publiczna w Bielsku Podlaskim, Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Kleszczelach, Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kleszczelowskiej, Parafia Prawosławna Zaśnięcia Najświętszej Bogarodzicy w Kleszczelach, Szkoła Podstawowa w Kleszczelach, Miejska Biblioteka Publiczna w Kleszczelach, Koło Gospodyń „Malwa” w Kleszczelach, Koło Gospodyń Wiejskich w Dobrowodzie, Koło Gospodyń Wiejskich w Daszach.

Patronat honorowy: Burmistrz Kleszczel, Burmistrz Miasta Bielsk Podlaski, Burmistrz Miasta Hajnówka, Burmistrz Miasta Siemiatycze, Wójt Gminy Bielsk Podlaski.

Patronat medialny: Ukraińskie Pismo Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”, Polskie Radio Białystok, Telewizja Polska Białystok, portal internetowy bielsk.eu, „Kurier Podlaski – Głos Siemiatycz”.

Konferencja odbywa się dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzeczpospolitej Polskiej, przy wsparciu Burmistrza Kleszczel, dzięki wsparciu osób prywatnych oraz przy wsparciu Ambasady Ukrainy w Rzeczypospolitej Polskiej, Burmistrza Miasta Bielsk Podlaski, Burmistrza Miasta Hajnówka, Wójta Gminy Bielsk Podlaski.

Sponsorzy: Polska Sieć Sklepów „Arhelan”, Agencja Wydawnicza „Ekopress”, J.W. Zakład Transportowy.

Już za tydzień odbędzie się VII Podlaska Ukraińska Konferencja Naukowa „Rola miast w dziejach Podlasia” (w 500-lecie nadania praw miejskich Kleszczelom). Miejscem jej obrad będą dwa podlaskie miasta: Bielsk Podlaski oraz Kleszczele.

Pierwszy dzień konferencji (17 listopada 2023 r.) odbędzie się w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Bielsku Podlaskim, ul. Kazimierzowska 14, a drugi (18 listopada 2023 r.). – w Miejskim Ośrodku Kultury, Sportu i Rekreacji w Kleszczelach („Hładyszka”), ul. 1 Maja 19.

Pierwszego dnia VII Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej „Rola miast w dziejach Podlasia” odbędą się trzy sesje. Zaplanowano także kilka wydarzeń.

Pierwsza z sesji wydarzenia naukowego podlaskiego środowiska ukraińskiego będzie poświęcona tematowi „Kształtowanie się i rozwój miast na Podlasiu od średniowiecza po XXI wiek”. Po niej odbędzie się Prezentacja laureatów Podlaskiej Nagrody Naukowo-Literackiej za 2023 rok. Sesja druga będzie poświęcona tematowi „Podlaskie miasta wobec współczesnych wyzwań wielokulturowości”. Dalej podczas konferencji zaplanowano Prezentację książek Jerzego Plewy „Czyże, Łuszcze – wsie królewskie” oraz „Nasze seło, prawda i wydumane”. Ostatnia tego dnia trzecia sesja konferencji będzie poświęcona tematowi „Historia i kultura Podlasia”.

Szczegółowy program VII Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej „Rola miast w dziejach Podlasia” (w 500-lecie nadania praw miejskich Kleszczelom) jest dostępny na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego:

Transmisja on-line konferencji będzie prowadzona na profilach Podlaskiego Instytutu Naukowego na Facebooku i YouTube.

Wydarzenie na Facebook:

https://www.facebook.com/events/293488303586313?ref=newsfeed

Centralnym tematem VII Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej będzie rola miast w dziejach Podlasia. Okazją ku temu jest 500-lecie nadania praw miejskich Kleszczelom. Podlaskie miasta odgrywają szczególną rolę w historii, stając się nie tylko regionalnymi ośrodkami administracyjnymi, politycznymi czy religijnymi, dźwignią rozwoju gospodarczego i wymiany towarowej, ale także miejscami, które odgrywały i wciąż odgrywają ważną rolę w rozwoju i zachowaniu kultury i oświaty, to właśnie tam powstają ośrodki intelektualne i rodzą się nowe idee. Miasta były i pozostają miejscem spotkania różnych etnosów, religii, kultur, języków i tradycji, w naturalny sposób nabierając wielokulturowego charakteru. Jednak – w warunkach dominacji kulturowej jednej z kultur – właśnie w miastach odbywają się przyspieszone procesy asymilacyjne oraz, nierzadko, marginalizacja kultury i języka ludności autochtonicznej.

Szczególna uwaga podczas konferencji zostanie poświęcona przeszłości i współczesności Kleszczel, które w tym roku obchodzą 500-lecie nadania praw miejskich. Półtysiącletnia historia tego podlaskiego miasta jest przykładem funkcjonowania wieloetnicznej i wielowyznaniowej społeczności miejskiej w różnych epokach historycznych i w ramach różnych organizmów politycznych. Cechą charakterystyczną historii Kleszczel jest to, że etnos ukraiński przez wieki zachował tu swój język i tradycję, a miasto odegrało ważną rolę w historii ukraińskiego życia kulturalnego i kształtowaniu się współczesnej tożsamości ukraińskiej na Podlasiu. Organizatorzy pragną, by na konferencji zostały zaprezentowane różne wymiary historii i współczesności Kleszczel oraz okolicznych miejscowości z perspektywy socjologicznej, kulturologicznej, etnograficznej, językoznawczej, ekonomicznej i demograficznej.

Organizatorzy konferencji: Podlaski Instytut Naukowy, Urząd Miejski w Kleszczelach.

Współorganizatorzy: Komisja Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych Polskiej Akademii Nauk Oddział w Lublinie, Związek Ukraińców Podlasia, Miejska Biblioteka Publiczna w Bielsku Podlaskim, Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Kleszczelach, Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kleszczelowskiej, Parafia Prawosławna Zaśnięcia Najświętszej Bogarodzicy w Kleszczelach, Szkoła Podstawowa w Kleszczelach, Miejska Biblioteka Publiczna w Kleszczelach, Koło Gospodyń „Malwa” w Kleszczelach, Koło Gospodyń Wiejskich w Dobrowodzie, Koło Gospodyń Wiejskich w Daszach.

Patronat honorowy: Burmistrz Kleszczel, Burmistrz Miasta Bielsk Podlaski, Burmistrz Miasta Hajnówka, Burmistrz Miasta Siemiatycze, Wójt Gminy Bielsk Podlaski.

Patronat medialny: Ukraińskie Pismo Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”, Polskie Radio Białystok, Telewizja Polska Białystok, portal internetowy bielsk.eu, „Kurier Podlaski – Głos Siemiatycz”.

Konferencja odbywa się dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzeczpospolitej Polskiej, przy wsparciu Burmistrza Kleszczel, dzięki wsparciu osób prywatnych oraz przy wsparciu Ambasady Ukrainy w Rzeczypospolitej Polskiej, Burmistrza Miasta Bielsk Podlaski, Burmistrza Miasta Hajnówka, Wójta Gminy Bielsk Podlaski.

Sponsorzy: Polska Sieć Sklepów „Arhelan”, Agencja Wydawnicza „Ekopress”, J.W. Zakład Transportowy.

Przezwiska są najliczniejszymi i najbardziej różnorodnymi antroponimami. Towarzyszyły one człowiekowi od najdawniejszych czasów, a dziś wciąż występują w mówionej, potocznej odmianie języka, głównie w małych społecznościach wiejskich, ale też w środowisku uczniowskim.

Przezwiska (w lokalnej gwarze ukraińskiej: pruozwisko, po hulicznomu) do dziś są popularnym sposobem nazywania mieszkańców wsi. W artykule zostaną przedstawione przezwiska zebrane w czasie badań prowadzonych w ramach projektu Podlaskiego Instytutu Naukowego „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku” w wybranych miejscowościach czterech parafii: Czyże, Kuraszewo, Klejniki i Nowoberezowo.

Najczęściej przezwiska są używane pod nieobecność ich nosicieli ze względu na swój żartobliwo-ironiczny charakter. Niekiedy zdarzają się też przezwiska obraźliwe i nieprzyzwoite. Część przezwisk przekształca się w przydomki rodowe, które są przejmowane przez kolejne pokolenia. Wówczas tracą one swój pierwotny żartobliwy lub ironiczny charakter i są używane także obecności nosiciela.

W artykule zostaną przedstawione wybrane przezwiska, zebrane przy okazji zapisywania imion tradycyjnych funkcjonujących we wsiach czterech parafii. Temat przezwisk jest niezwykle bogaty i wciąż wymagałby dokładnego naukowego zbadania.

Oto przykładowe formy funkcjonujące na badanym terytorium.

Przezwiska utworzone od imienia

W funkcji przezwisk mogą być używane zniekształcone imiona, a także ich formy zdrobniałe.

Przykładami form zdrobniałych, żartobliwych są np.:

Kławdiejka – od gwarowej formy Kławdia, pol. Klaudia, ukr. Клавдя

Lubszta – od gwarowej formy Luba, pol. Luba, ukr. Люба

Warożka – od gwarowej formy Warka, zdrobnienie od Warwara, pol. Barbara, ukr. Варвара

Niekiedy przezwiska jedynie nawiązują do imion nosicieli, np.:

Mieseć – przezwisko mężczyzny o rzadkim imieniu Awgust, pol. Augustyn, ukr. Августин (skojarzenie z miesiącem ros. август – sierpień)

Przezwisko utworzone od miejscowości/miejsca pochodzenia

Hornoweć – przezwisko mężczyzny pochodzącego z Hornowa koło Siemiatycz

Knoroz – przezwisko mężczyzny pochodzącego ze wsi Knorozy

Polowyj – przezwisko mężczyzny, którego przodkowie mieszkali na kolonii („na polu”)

Rakołupka – przezwisko kobiety pochodzącej ze wsi Rakowicze

Szlachcic – przezwisko mężczyzny pochodzącego ze wsi szlacheckiej; Szlachcianka – przezwisko żony owego mężczyzny

Przezwiska pochodzące od miejscowości/miejsca pochodzenia często mają neutralny charakter i przechodzą na potomków, stając się przydomkami rodowymi. Jednak są też wśród nich takie, które mają żartobliwy charakter (np. Rakołupka).

Przezwiska od etnonimów

Ukrajinciowy– przezwisko, które stało się przydomkiem rodowym rodziny, w której był przodek pochodzący z Ukrainy.

Podobnie jak przezwiska pochodzące od miejscowości/miejsca pochodzenia, tak i formy pochodzące od etnonimów często mają neutralny charakter.

Przezwiska od nazw pospolitych

W badanych wsiach wciąż funkcjonuje bardzo dużo przezwisk utworzonych od nazw pospolitych. Często mieszkańcy wsi mają problem z wyjaśnieniem ich pochodzenia. Jako przykłady tego typu przezwisk, często utworzonych od słów gwarowych, można podać:

Cukor – pol. cukier, ukr. цукор

Machorka – pol. machorka, ukr. махорка

Medwied’ – pol. niedźwiedź, ukr. ведмідь (dawniej: медвідь)

Pereć – pol. pieprz, ukr. перець

Roza – pol. róża, ukr. троянда, рожа, роза

Zaworonok – pol. skowronek, ukr. жайворонок

Przezwiska od wyglądu zewnętrznego

Wygląd zewnętrzny często staje się motywacją do utworzenia przezwisk. Jeśli więc ktoś jest łysy, to we wsi nazywają go np. Łysy Iwan, ktoś piegowaty – Rabyj, pol. piegowaty, ukr. рябий. Mężczyzna z porowatą cerą to od nazwy narzędzia – Raszpel, Raszpluk.

Przezwiska od cech charakteru

Podobnie jak wygląd zewnętrzny, tak też i cechy charakteru mogą stać się motywacją do utworzenia przezwisk, często też obraźliwych i wulgarnych. Jeśli ktoś jest bojaźliwy, przezywają go Zajeć – pol. zając, ukr. заєць, uparty – Kozioł – pol. kozioł, ukr. козел іtd.

Przezwiska od zdarzeń jednorazowych

Ciekawą grupę stanowią przezwiska, które powstały od zdarzeń jednorazowych, np. od źle wymówionego gwarowego borszcz, pol. barszcz, ukr. борщ – powstało przezwisko Boszcz – nadane mężczyźnie, który powiedział, gdy matka ugotowała barszcz: ale hoży boszcz.

To tylko niektóre przezwiska funkcjonujące w badanych wsiach. Często odzwierciedlają one najbardziej charakterystyczne dla danej wsi cechy fonetyczne i leksykalne. Tym samym jest to doskonały materiał nie tylko dla badaczy antroponimii, ale też dla dialektologów.

**************

Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.

W niedzielę 19 listopada 2023 r., po VII Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej „Rola miast w dziejach Podlasia” (w 500-lecie nadania praw miejskich Kleszczelom), o godz. 15.00 w Gminnym Ośrodku Kultury, Sportu i Rekreacji w Dubiczach Cerkiewnych odbędzie się kolejne spotkanie literackie z laureatami Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu”.

Udział wezmą:
• Nina Grygoruk – laureatka ІI miejsca w kategorii „Wspomnienia”
• Krystyna Kościewicz – laureatka ІI miejsca w kategorii „Publicystyka”
• Sławomir Kulik – laureat ІІІ miejsca w kategorii „Poezja”
• Mikołaj Panfiluk – laureat ІІІ miejsca w kategorii „Na podstawie motywów etnograficznych”
• Leokadia Sajewicz – laureatka І miejsca w kategorii „Proza”
Prowadzenie: Jerzy Plewa.

Wydarzenie na Facebooku:

https://www.facebook.com/events/655046133430414

Celem Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” było zachęcenie osób znających i używających ukraińskich gwar Podlasia do twórczości literackiej we własnym języku. W konkursie wzięło udział 15 uczestników, którzy zgłosili na konkurs kilkadziesiąt utworów.

WSTĘP WOLNY!
Zapraszamy

Organizator: Podlaski Instytut Naukowy, partner: Związek Ukraińców Podlasia, współorganizator: Miejska Biblioteka Publiczna im. dr. Tadeusza Rakowieckiego w Hajnówce.

Informacje o konkursie: www.pninstytut.org
Utwory literackie laureatów:
https://www.pninstytut.org/…/utwory-literackie-laureatow/

Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.

Publikujemy utwory laureatów Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu”, organizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy w partnerstwie ze Związkiem Ukraińców Podlasia. Ma to na celu promocję twórczości literackiej tworzonej gwarami ukraińskimi Podlasia, popularyzację konkursu oraz dotarcie do szerokiego grona odbiorców z literaturą pisaną „po swojomu”.

Na naszej stronie internetowej można czytać tekst dramatu Heleny Aleksiejuk pt. „Timoszka”. Utwór został nagrodzony jednym z dwóch pierwszych miejsc w kategorii „dramat”.

Utwór jest dostępny pod linkiem:

**********************************************

Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030, co stworzyło warunki do zorganizowania go przez Podlaski Instytut Naukowy w partnerstwie ze Związkiem Ukraińców Podlasia.

Już za 2 tygodnie odbędzie się VII Podlaska Ukraińska Konferencja Naukowa „Rola miast w dziejach Podlasia” (w 500-lecie nadania praw miejskich Kleszczelom). Miejscem jej obrad będą dwa podlaskie miasta: Bielsk Podlaski oraz Kleszczele.

Pierwszy dzień konferencji (17 listopada 2023 r.) odbędzie się w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Bielsku Podlaskim, ul. Kazimierzowska 14, a drugi (18 listopada 2023 r.). – w Miejskim Ośrodku Kultury, Sportu i Rekreacji w Kleszczelach („Hładyszka”), ul. 1 Maja 19.

Szczegółowy program VII Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej „Rola miast w dziejach Podlasia” (w 500-lecie nadania praw miejskich Kleszczelom) jest dostępny na stronie internetowej Podlaskiego Instytutu Naukowego:

Transmisja on-line konferencji będzie prowadzona na profilach Podlaskiego Instytutu Naukowego na Facebooku i YouTube.

Wydarzenie na Facebook:

https://www.facebook.com/events/293488303586313?ref=newsfeed

Centralnym tematem VII Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej będzie rola miast w dziejach Podlasia. Okazją ku temu jest 500-lecie nadania praw miejskich Kleszczelom. Podlaskie miasta odgrywają szczególną rolę w historii, stając się nie tylko regionalnymi ośrodkami administracyjnymi, politycznymi czy religijnymi, dźwignią rozwoju gospodarczego i wymiany towarowej, ale także miejscami, które odgrywały i wciąż odgrywają ważną rolę w rozwoju i zachowaniu kultury i oświaty, to właśnie tam powstają ośrodki intelektualne i rodzą się nowe idee. Miasta były i pozostają miejscem spotkania różnych etnosów, religii, kultur, języków i tradycji, w naturalny sposób nabierając wielokulturowego charakteru. Jednak – w warunkach dominacji kulturowej jednej z kultur – właśnie w miastach odbywają się przyspieszone procesy asymilacyjne oraz, nierzadko, marginalizacja kultury i języka ludności autochtonicznej.

Szczególna uwaga podczas konferencji zostanie poświęcona przeszłości i współczesności Kleszczel, które w tym roku obchodzą 500-lecie nadania praw miejskich. Półtysiącletnia historia tego podlaskiego miasta jest przykładem funkcjonowania wieloetnicznej i wielowyznaniowej społeczności miejskiej w różnych epokach historycznych i w ramach różnych organizmów politycznych. Cechą charakterystyczną historii Kleszczel jest to, że etnos ukraiński przez wieki zachował tu swój język i tradycję, a miasto odegrało ważną rolę w historii ukraińskiego życia kulturalnego i kształtowaniu się współczesnej tożsamości ukraińskiej na Podlasiu. Organizatorzy pragną, by na konferencji zostały zaprezentowane różne wymiary historii i współczesności Kleszczel oraz okolicznych miejscowości z perspektywy socjologicznej, kulturologicznej, etnograficznej, językoznawczej, ekonomicznej i demograficznej.

Organizatorzy konferencji: Podlaski Instytut Naukowy, Urząd Miejski w Kleszczelach.

Współorganizatorzy: Komisja Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych Polskiej Akademii Nauk Oddział w Lublinie, Związek Ukraińców Podlasia, Miejska Biblioteka Publiczna w Bielsku Podlaskim, Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Kleszczelach, Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kleszczelowskiej, Parafia Prawosławna Zaśnięcia Najświętszej Bogarodzicy w Kleszczelach, Szkoła Podstawowa w Kleszczelach, Miejska Biblioteka Publiczna w Kleszczelach, Koło Gospodyń „Malwa” w Kleszczelach, Koło Gospodyń Wiejskich w Dobrowodzie, Koło Gospodyń Wiejskich w Daszach.

Patronat honorowy: Burmistrz Kleszczel, Burmistrz Miasta Bielsk Podlaski, Burmistrz Miasta Hajnówka, Burmistrz Miasta Siemiatycze, Wójt Gminy Bielsk Podlaski.

Patronat medialny: Ukraińskie Pismo Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”, Polskie Radio Białystok, Telewizja Polska Białystok, portal internetowy bielsk.eu, „Kurier Podlaski – Głos Siemiatycz”.

Konferencja odbywa się dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzeczpospolitej Polskiej, przy wsparciu Burmistrza Kleszczel, dzięki wsparciu osób prywatnych oraz przy wsparciu Ambasady Ukrainy w Rzeczypospolitej Polskiej, Burmistrza Miasta Bielsk Podlaski, Burmistrza Miasta Hajnówka, Wójta Gminy Bielsk Podlaski.

Sponsorzy: Polska Sieć Sklepów „Arhelan”, Agencja Wydawnicza „Ekopress”, J.W. Zakład Transportowy.

We wtorek 24 października 2023 r. w Miejskiej Bibliotece Publicznej im. dr. Tadeusza Rakowieckiego w Hajnówce odbyło się trzecie spotkanie literackie z laureatami Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu”, organizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy w partnerstwie ze Związkiem Ukraińców Podlasia. Była to kolejna już okazja, aby przybliżyć sylwetki oraz twórczość osób nagrodzonych w konkursie, a także porozmawiać na temat pisania gwarami ukraińskimi Podlasia oraz zachowania języka w jego różnorodnych wersjach gwarowych.

W spotkaniu wzięła udział trójka laureatów konkursu „Piszemo po swojomu”, związana z powiatem hajnowskim. Byli to: Krystyna Kościewicz – laureatka ІI miejsca w kategorii „Publicystyka”, Sławomir Kulik – laureat ІІІ miejsca w kategorii „Poezja” oraz Mikołaj Panfiluk – laureat ІІІ miejsca w kategorii „Na podstawie motywów etnograficznych”. Niestety, nie mogły być obecne Nina Grygoruk – laureatka ІI miejsca w kategorii „Wspomnienia” oraz Leokadia Sajewicz – laureatka І miejsca w kategorii „Proza”.

Spotkanie prowadził Jerzy Plewa, laureat I miejsca w kategorii „Proza” Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu”, który przedstawiał każdego z uczestników i kierował rozmową związaną z twórczością literacką poszczególnych uczestników spotkania, a także dzielił się swoim własnym doświadczeniem w pisaniu „po swojomu”. Była to więc doskonała płaszczyzna do wymiany doświadczeń twórczych między osobami piszącymi gwarą ukraińską.

Laureaci opowiadali o swojej twórczości. Ponadto każdy z nich przedstawił wybrany utwór lub też kilka utworów. Swoją osobistą liryką dzielił się Sławomir Kulik, nie kryjąc przy tym emocji związanych z jej tematyką. Duże wrażenie zrobił wiersz napisany specjalnie na spotkanie w Hajnówce w wykonaniu jednego z najstarszych uczestników konkursu – Mikołaja Panfiluka. Z kolei Krystyna Kościewicz przeczytała swoje wspomnienia i refleksje związane z mówieniem „po swojomu”, przekazane w formie publicystycznej. Na spotkaniu można też było usłyszeć jedno z opowiadań Leokadii Sajewicz pn. „Pudlaśka zima” oraz fragment wspomnień Niny Grygoruk „Use powno ludi w chati”.

Spotkanie literackie odbyło się w luźne atmosferze w formie wymiany myśli między zaproszonymi twórcami a obecną na spotkaniu publicznością. Były rozmowy na temat języka, potrzeby jego zachowania oraz pisania w nim utworów literackich. Głos zabrali przedstawiciele różnych pokoleń, posługujących się do dziś gwarami ukraińskimi Podlasia.

Spotkanie literackie było możliwe dzięki życzliwości i pomocy dyrektor Agnieszki Kazberuk oraz pracowników Miejskiej Biblioteki Publicznej im. dr. Tadeusza Rakowieckiego w Hajnówce. Była to pierwsza, ale miejmy nadzieję, że nie ostatnia taka inicjatywa organizowana przez środowiskо ukraińskiе Podlasia we współpracy z hajnowską biblioteką.

Wcześniejsze spotkania literackie z laureatami Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu” obyły się w Bielsku Podlaskim i Lublinie.

Organizatorem spotkania w Hajnówce był Podlaski Instytut Naukowy, partnerem – Związek Ukraińców Podlasia, a współorganizatorem – Miejska Biblioteka Publiczna im. dr. Tadeusza Rakowieckiego w Hajnówce.

*******

Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030.

Publikujemy utwory laureatów Podlaskiego Konkursu Literackiego „Piszemo po swojomu”, organizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy w partnerstwie ze Związkiem Ukraińców Podlasia. Ma to na celu promocję twórczości literackiej tworzonej gwarami ukraińskimi Podlasia, popularyzację konkursu oraz dotarcie do szerokiego grona odbiorców z literaturą pisaną „po swojomu”.

Na naszej stronie internetowej można czytać opowiadania Leokadii Sajewicz z cyklu pt. „Byli budni, byli swiata, było…”. Za cykl autorka została nagrodzona jednym z dwóch pierwszych miejsc w kategorii „proza”.

Teksty opowiadań są dostępne pod linkiem:

**********************************************

Konkurs odbywa się jako jedno z trzech działań zadania publicznego „Promocja języka i kultury ukraińskiej Podlasia”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030, co stworzyło warunki do zorganizowania go przez Podlaski Instytut Naukowy w partnerstwie ze Związkiem Ukraińców Podlasia.

FacebookTwitterEmailPodziel się

Kontynuujemy spis nazwisk / form rodowych z Kuraszewa (obecnie w gminie Czyże w powiecie hajnowskim), występujących w metrykach narodzin parafii Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy w Czyżach – od 1728 do końca 1739 roku.

Pierwsza część jest dostępna pod linkiem:

Przypomnijmy, że zapisy w analizowanych metrykach były sporządzone w języku polskim zgodnie z zasadami ówczesnej ortografii.

W artykułach podano jedynie nazwiska rodziców z Kuraszewa, którym we wspomnianym 20-leciu urodziły się dzieci i którzy ich ochrzcili w unickiej parafii Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy w Czyżach.

Na początku zostanie podana forma nazwiska z metryki, następnie forma, od której mogło powstać nazwisko (najczęściej to gwarowa forma imienia), dalej – literacki wariant ukraiński oraz tłumaczenie na język polski.

Oto kontynuacja spisu nazwisk, które były popularne we wsi Kuraszewo w pierwszej połowie XVIII wieku:

Kaliszuk – od gw. Kalisz – ukr. Калістрат – pol. Kalistrates

Kąstantiuk – możliwe od pol. Konstanty – ukr. Костянтин – pol. Konstanty

Kiryluk – od gw. Kiryło – ukr. Кирило – pol. Cyryl

Kliszcz – możliwe od gw. klieszcz – ukr. кліщ – pol. kleszcz

Kosko – od gw. Kosko – ukr. Кузьма – pol. Kosma

Koszczuk / Kuszczuk / Kuzczuk – od gw. Koszko / Kuszko – ukr. Кузьма – pol. Kosma

Łatko – możliwe od łatka – ukr. латка – pol. łatka

Łukianiuk – od gw. Łukian – ukr. Лук’ян – pol. Lucjan

Maciuk / Maciuka – od gw. Mać / Maciuk – ukr. Матвій – pol. Maciej, Mateusz

Naumczuk – od gw. Naum / Naumko – ukr. Наум – pol. Nahum

Ontropiuk – od gw. Ontrop – ukr. Євтропій – pol. Eutropiusz

Pawluczko / Pawluczyk – od gw. Pawluk – ukr. Павло – pol. Paweł

Rusaczyk / Rusak / Rusaczuk – możliwe od gw. rusy – ukr. русий – pol. blondyn, jasnowłosy

Samociuk – od gw. Samoć – ukr. Самуїл – pol. Samuel

Samoyluk – od gw. Samojło – ukr. Самуїл – pol. Samuel

Timoszuk / Tymoszuk – od gw. Timosz – ukr. Тимофій – pol. Tymoteusz

Werszko / Werzszko – od gw. Werszko – ukr. Єремія lub Варахісій – pol. Jeremiasz lub Barachizjusz

Zminka / Zminko – możliwe od gw. żmieńka – ukr. жменька – pol. mała garść

Z zachowanych zapisów wynika, że najczęściej występującymi nazwiskami mieszkańców Kuraszewa między 1728 a 1737 rokiem były formy: Timoszuk (raz w wersji Tymoszuk), Naumczuk, Jurczuk, Czornak i Rusak.

Ogółem w latach 1728-1737 w Kuraszewie zanotowano 27 różnych nazwisk (wraz z ich formami), w przeważającej większości – patronimicznych (odojcowskich). To nazwiska jedynie rodziców dzieci ze wsi Kuraszewo ochrzczonych w tych latach w parafii Czyże.

Niestety, metryki z lat 1728-1729 zachowały się jedynie w formie szczątkowej. Metryki, poczynając od roku 1730, zachowały się praktycznie w całości, co daje bardziej wiarygodny obraz tradycji imienniczej. Dlatego też analiza materiału z tych lat pokazuje, jakie nazwiska / przydomki rodowe nosili najczęściej mieszkańcy przeanalizowanej wsi Kuraszewo.

**************

Materiały zebrała Ludmiła Łabowicz w ramach zadania „Tradycje imiennicze wsi podlaskiej XVIII-XX wieku”, realizowanego przez Podlaski Instytut Naukowy dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP.

W dniach 18-22 października 2023 r. odbędzie się XXXIІ Festiwal Kultury Ukraińskiej na Podlasiu „Podlaska Jesień”, organizowany przez Związek Ukraińców Podlasia. Jednym z jego współorganizatorów jest Podlaski Instytut Naukowy.

Festiwal „Podlaska Jesień” to najważniejsze wydarzenie kulturalne ukraińskiego środowiska podlaskiego, które odbywa się w wielu miejscowościach regionu i obejmuje różnorodną prezentację kultury ukraińskiej.

Tegoroczne wydarzenia festiwalu będą się odbywać w Białymstoku, Bielsku Podlaskim, Narwi, Siemiatyczach, Hajnówce i Czeremsze.

W programie – spektakle dla dzieci, prezentacja filmu „Mavka i strażnicy lasu”, koncerty muzyczne, a także „Dzień Kultury Ukraińskiej” w Bielskim Domu Kultury. 

Dokładny program festiwalu jest dostępny na stronie Związku: